Είκοσι χρόνια μετά την πρώτη του κυκλοφορία, το βιβλίο του Αλέξη Σταμάτη με τίτλο «Ο έβδομος ελέφαντας» επανεκδίδεται από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Πρόκειται για το πρώτο μυθιστόρημα του συγγραφέα που ενσωματώνει τόσο αυτοβιογραφικά στοιχεία όσο και προϊόντα μυθοπλασίας. Η εξάρτηση του κεντρικού ήρωα του βιβλίου από το αλκοόλ, οι αδυναμίες της ανθρώπινης φύσης, τα ταξίδια, η ερωτική απώλεια, η απομόνωση, η ανάγκη για αυτοεποπτεία, η αυτοκριτική, ο επανακαθορισμός των αξιών αλλά και το ένστικτο της αποδοχής της ζωής αποτελούν τους βασικούς πυλώνες του έργου, με τους οποίους έρχεται σε επαφή ο αναγνώστης.
Χρονικά αποστασιοποιημένος από το πρώτο σας μυθιστόρημα, με τι συναισθήματα αντικρίζετε σήμερα τον ήρωά του;
Δεν πιστεύω ότι τα βιβλία κάνουν κάποιο κύκλο. Εάν θα αποτολμούσα μια ανάλογη γεωμετρική παρομοίωση, θα έλεγα ότι λειτουργούν περισσότερο ως μια σπείρα. Η σπείρα παράγεται από τον στροβιλισμό ενός κύκλου γύρω από μια ευθεία. Έτσι και στη ζωή, έχοντας δεδομένη τη μοιραίως περιορισμένη ευθεία της διαδρομή, προσπαθούμε να την κυκλώσουμε με όλους τους τρόπους για να μας είναι πιο υποφερτή. Ένας τρόπος είναι και οι επέτειοι: στο βιβλίο μου «Ο Έβδομος Ελέφαντας» (Εκδόσεις Καστανιώτη) μιλάω αρκετά για μια προσωπική μου περιπέτεια με το αλκοόλ που πλέον κλείνει είκοσι χρόνια από τότε που τελείωσε. Παρεμπιπτόντως, το βιβλίο είχε από καιρό εξαντληθεί από τον προηγούμενο εκδότη του και πάμπολλοι αναγνώστες μου το ζητούσαν και δεν μπορούσαν να το βρουν πουθενά. Μου φάνηκε λοιπόν ως μια καλή στιγμή να ρίξω μια ματιά λίγο πίσω για να ξαναδώ ποιος ήμουν, που ήμουν, αλλά και το πώς έγραφα όταν γα πρώτη φορά ασχολήθηκα με τον πεζό λόγο. Και πραγματικά διαπίστωσα πως το βιβλίο δεν ήταν εκείνο το «παλιό» που νόμιζα, αλλά ένα κείμενο πολύ πιο κοντά σε μένα, το οποίο, παρόλο που το τραύμα ήταν νωπό τότε, το αντιμετώπιζα από μια απόσταση, χωρίς κανένα μελό στοιχείο, έτσι ως οφείλει να κάνει η λογοτεχνία.
Ποιο ήταν το βασικό κίνητρο της δημιουργίας του; Η αυτοκριτική ή η διδαχή;
Ούτε το ένα ούτε το άλλο. Ήταν η ανάγκη μου μετά από μια πολλαπλή περιπέτεια και ένα «χάσιμο» σε πράγματα άσχετα από το ζητούμενο μου: να κανω ακριβώς αυτό που αγαπούσα και αγαπώ. Και αυτό που αγαπούσα και αγαπώ είναι η λογοτεχνία.
Πώς αποφασίσατε τότε να δώσετε έναν τέτοιο τίτλο στο βιβλίο σας;
Εντελώς τυχαία. Ερχόμενος σε επαφή με έναν ινδουιστικό μύθο.
Το οριακό αποτελεί απαραίτητη συνθήκη συγγραφικής δημιουργίας;
Σαφώς και όχι. Υπάρχουν μεγάλα βιβλία που έχουν αρχίσει με αφορμή την ανάμνηση της γεύσης ενός γλυκού ή την καθημερινότητα σε ένα χωριό. Ο προσδιορισμός «οριακή» δεν είναι ικανή και αναγκαία συνθήκη για να μιλήσεις για το μεγάλο, το τραυματικό, το σπουδαίο γεγονός. Οι πιο ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις τέτοιων συμβάντων είναι εκείνες που γίνονται χωρίς καν να το αναφέρουν ή απλώς υπαινισσόμενές το. Το μεγάλο δεν λέγεται μεγαλόφωνα, το οριακό δεν κραυγάζει.
Τελικά, ό,τι δεν σε σκοτώνει σε κάνει πιο δυνατό;
Κοιτάξτε, αυτά τα πασίγνωστα τσιτάτα ναι μεν έχουν επιβιώσει στο χρόνο ωστόσο, όπως όλα τα κορυφαία μότο, πέρα από την φθορά της υπερχρήσης, έχουν κάτι το ψυχαναγκαστικό και το από καθέδρας που κάπως με ενοχλεί, Υπάρχουν πάμπολλες περιπτώσεις ανθρώπων, οι όποιοι, έχοντας γυρίσει σώοι από μια εξαιρετικά οδυνηρή εμπειρία, π.χ. από έναν πόλεμο, αντιμετωπίζουν σοβαρότατα προβλήματα μετατραυματικού στρες. Στην δική μου περίπτωση η προσωπική οριακή εμπειρία δεν θα έλεγα ότι με έκανε πιο «δυνατό» ούτε «ηρωικό» ούτε είναι κάτι με το όποιο πάλεψα στα Μαρμαρένια Αλώνια, όσο κι αν είχα 2% πιθανότητες επιβίωσης. Εκείνο που μου έδειξε είναι το μέγεθος της θέλησής μου να επανέλθω στον εαυτό μου, να κάνω χωρίς εκπτώσεις αυτό που αγαπώ στη ζωή μου και να μπω σε μια περιπέτεια που είναι πολύ πιο μαγική από την τεχνητή που ζούσα τόσα χρόνια.
Αναζητείτε όψεις του αληθινού σας εαυτού στην παιδική και εφηβική σας ηλικία;
Οι ηλικίες αυτές μας έχουν σημαδέψει. Ειδικά στην περίπτωση που τα ίχνη τους και οι αναμνήσεις τους είναι έντονες με ό,τι τραυματικό στοιχείο και αν φέρουν. Ταυτόχρονα είναι από τις πιο έντονες και πλούσιες στιγμές ενός άνθρωπου. Εκείνο που με ενδιαφέρει είναι ο πυρήνας του εαυτού, τον όποιο , παραδόξως, βρίσκω πολλές φορές ακέραιο, ακόμη και σε τόσο μακρινές ηλικίες. Όσο γα τις διαφοροποιήσεις, τις ριζικές μεταστροφές και μετακινήσεις βλέπω ότι όλες αφορούν την επιρροή μεταγενέστερων εμπειριών. Τα κουκούτσια ήταν πάντοτε εκεί.
Τα μυθιστορήματά σας βρίθουν τοπωνυμιών από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Ταξιδεύετε συχνά;
Ιδίως θα έλεγα τα πρώτα. Αργότερα, από το 2010 και μετά, εάν μπορώ να μιλήσω για μένα, αναγνωρίζω μια μεταστροφή στον τρόπο γραφής μου. Ναι, την δεκαετία 2000-2010, ταξίδεψα εξαντλητικά. Κάτι που δεν έχω σταματήσει, αλλα όχι πλέον σε τέτοιους τρελούς ρυθμούς. Το ταξίδι είναι η δέκατη Μούσα. Θα έλεγα ότι πάσχω από ένα είδος αειφυγίας ανάμεικτης με νοσταλγία. Διότι όσο μου αρέσει να φεύγω άλλο τόσο μου αρέσει να επιστρέφω.
Είναι ένα «νηπενθές» η Τέχνη κατά την μποντλερική και καρυωτακική ορολογία;
Δεν είναι αντίδοτο στο πένθος η τέχνη. Ούτε είναι κάρμα εκείνο που ισχυριζόταν ο Τεννεσί Ουίλιαμς ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι «πρώην δυστυχισμένος». Η τέχνη ούτε λυτρώνει ούτε προσφέρει μάγια και σκονάκια. Ούτε βέβαια και συστήματα και στρατηγικές. Η τέχνη είναι μια τεράστια ανάγκη, μια πυρηνική επιθυμία, ένα θεόρατο θέλω που μπορεί να πάρει από τον χαρακτήρα μιας έκρηξης μέχρι εκείνος ενός ψιθύρου παραμένοντας εξίσου δραστική. Η τέχνη είναι βιολογικό φαινόμενο, φέρει μέσα της και το πένθος και το μη πένθος, και την κατατονία και την μέθεξη και την αλήθεια και το ψέμα. Τα πάντα. Είναι καθαρά οργανική υπόθεση. Ίσως η απόλυτη οργανικότητα.
Πώς θα χαρακτηρίζατε τον εαυτό σας; Αισιόδοξο ή απαισιόδοξο;
Έτσι απλουστευτικά, αισιόδοξο. Πάντοτε έβλεπα τα πράγματα μακροπρόθεσμα, και πέρα από τη δική μου μικρή περιοχή, σε συμπαντικό ας πούμε επίπεδο. Ανήκω σε ένα από τα εκατοντάδες χιλιάδες είδη, στο Homo Sapiens που έτυχε να ζήσει σε αυτή την σφαίρα που στριφογυρίζει με ταχύτητες ασύλληπτες γύρω από μια άλλη πύρινη, και τα τελευταία πέντε χιλιάδες χρόνια από τα εκατομμύρια μετά το Bing Bang να κυριαρχήσει έχοντας αναπτύξει έναν υπερμεγέθη εγκέφαλο. Το είδος αυτό τουλάχιστον από ό,τι είμαστε σε θέση να ξέρουμε έχει καταφέρει αξιοζήλευτα πράγματα σε σχέση με την ιστορία αυτού του πλανήτη. Τυγχάνει να υπάρχω σε μια περίοδο αυτής της ιστορίας και να ζω το μερίδιο που μου αναλογεί προσπαθώντας για το καλύτερο. Αυτή είναι η «πλανητική» ας πούμε θεώρηση. Εάν κάνεις ζουμ στην καθημερινότητα ωστόσο θα πέσει η γη και θα σε πλακώσει.
Ποια βιβλία διαβάζετε αυτή την περίοδο;
Το Ορλάντο της Βιρτζίνια Γουλφ, τα διηγήματα του Ρέιμοντ Κάρβερ και το θεατρικό έργο της Ρούλας Πατεράκη Τρωάδες, σήμερα.
Τα τελευταία χρόνια ενθαρρύνεται στον ελλαδικό χώρο η έκδοση αισθηματικών μυθιστορημάτων. Πώς την κρίνετε;
Άλλοθι για τον μέσο Έλληνα να ισχυρίζεται ότι διαβάζει. Αντανάκλαση των καιρών.
Τι θα συμβουλεύατε σήμερα τους νέους συγγραφείς;
Να γράφουν ακολουθώντας την προσωπική τους φωνή. Να κατανοήσουν ότι μπαίνουν σ έναν μοναχικό κόσμο που δύσκολα θα επικοινωνήσει με πολλούς ανθρώπους σε αυτή τη χώρα. Να είναι επιλεκτικοί. Να μην σκέφτονται το «ταμείο», γιατί ταμείο δεν υπάρχει.
Το βιβλίο του Αλέξη Σταμάτη με τίτλο «Ο έβδομος ελέφαντας» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
