γράφει η Φανή Χατζή
Gutenberg, 2022, Μετάφραση: Λένια Μαζαράκη
«Πλησιάζω στην ηλικία που ήταν ο αδερφός μου όταν πέθανε». Με αυτή την παραπλανητικά σύντομη φράση, που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τον καταιγιστικό μονόλογο που ακολουθεί, ξεκινάει η «Υπέρβαση της Βαρύτητας» του Heinz Helle. Αυτή είναι και η πρώτη πρόταση της νοητικής ανάπλασης του μεγάλου απόντα, που πυκνώνει το υπαρξιακό βάθος του έργου και προδίδει τον βασικό θεματικό του πυλώνα∙ τον θάνατο. Το κείμενο που έπεται όχι απλά διαβάζεται απνευστί, αλλά δίνει την εντύπωση ότι γράφτηκε και απνευστί.
Με μία και μόνη μελαγχολική ανάσα, μέσα σε συνθήκες ενός πένθους που έχει φωλιάσει πλέον στην ψυχή, ο συγγραφέας, οριακά κρυμμένος πίσω από το προσωπείο του ανώνυμου αφηγητή, ανασυνθέτει τις τελευταίες εμπειρίες που μοιράστηκε με τον ετεροθαλή αδερφό του πριν ο τελευταίος εγκαταλείψει τα εγκόσμια. Οι αναμνήσεις και οι σκέψεις του ελίσσονται ανεξέλεγκτες στον ρυθμό της συνειδησιακής ροής, αδέσμευτες από τα στεγανά της γραμμικής εξιστόρησης. Σε ένα δομικά μονοκόμματο κείμενο, χωρίς παραγράφους και με αραιά σημεία στίξης, επιχειρεί να συμφιλιωθεί με τις δυσβάσταχτες ενοχές που τον καταβάλουν μέσα από την εξιλεωτική διαδικασία της γραφής.
Καίρια θέση στην μνήμη του αφηγητή αλλά και στο κείμενο καταλαμβάνει η περιγραφή της στερνής συνάντησης των αδερφών, μια κρύα νύχτα στο Μόναχο. Οι δυο τους, σαν μεθυσμένοι flâneurs βγαλμένοι από τις σελίδες του Walter Benjamin ή του Arthur Schnitzler, περιπλανούνται στους δρόμους της Γερμανικής μεγαλούπολης, αναζητώντας το μπαρ που θα γίνει το προσωρινό καταφύγιό τους. Ενώ κολυμπούν σε ποταμούς αλκοόλ και επιδίδονται σε ατέρμονες κουβέντες επί παντός επιστητού, ο μεγάλος αδερφός καταδύεται στα έγκατα του ασυνειδήτου, ανασύροντας φόβους και ανασφάλειες.
Τα μεθυσμένα λογύδρια του μεγάλου αδερφού γίνονται τα αντικείμενα προβληματισμού του ίδιου του συγγραφέα στο παρόν και βολιδοσκοπούν το φόβο της γονεϊκότητας, τους οικογενειακούς δεσμούς, τις σχέσεις και την αγάπη. Συγχρόνως, εγείρουν τα σημαντικά συγκρουσιακά ερωτήματα που θέτει το ίδιο το έργο για το εγγενές κακό, τη βία, τη γυμνή ζωή, την ιδεολογία, τη μεταπολεμική γερμανική ταυτότητα. Η ανασύνθεση των λεγομένων του θανόντα και η επανεξέτασή τους μέσα από το ώριμο βλέμμα του αφηγητή δημιουργεί ένα πλέγμα προβληματισμών που εκφράζονται άλλοτε με δοκιμιακό ύφος και άλλοτε με εξομολογητικό τόνο.
Η βαρύτητα του τίτλου λειτουργεί διττά στους κόλπους της ρεαλιστικής γραφής του Helle η οποία, βέβαια, βρίθει συμβολισμών. Ο αφηγητής που αντιλαμβανόταν τον μεγάλο του αδερφό, όσο βρισκόταν εν ζωή, σαν ένα «βάρος» που πρέπει να ανέχεται, φέρει πλέον το ανυπόφορο βάρος των τύψεων της συμπεριφοράς του. Ταυτόχρονα, υπό τη δεσποτική επίβλεψη του χρόνου που κυλά πέραν του ελέγχου του, ο αφηγητής προσπαθεί να διαχειριστεί το υπαρξιακό άλγος του θανάτου. Ο αναπόφευκτος αυτός φυσικός νόμος δεν μπορεί να ανατραπεί, μοιάζει τελεσίδικος. Το μόνο αντίδοτο στην βαρύτητα μοιάζει να είναι κατά τραγική ειρωνεία το απόσταγμα της μεθυσμένης σοφίας του νεκρού αδερφού. Η ιδεαλιστική του φιγούρα λειτουργεί ως σημαδούρα στην οποία ακουμπά ο αφηγητής για να προσανατολιστεί μέσα στο χάος των ενήλικων ευθυνών.
