«Ἡ ἐπιστήμη τοῦ Interstellar» τοῦ Kip Thorne, μετάφραση Παναγιώτης Δρεπανιώτης, ἐκδόσεις Ροπή 2017, 350 σελίδες.
Ὀφείλω να δηλώσω ἐξ ἀρχῆς τά κάτωθι:
— Τό βιβλίο τοῦ Κίπ Θόρν «Μαῦρες τρύπες καί στρεβλώσεις τοῦ χρόνου» (Ἐκδόσεις Κάτοπτρο 1999) τό θεωρῶ ἕνα ἀπό τά καλύτερα βιβλία ἐκλαϊκευμένης φυσικῆς πού ἔχω διαβάσει. Ὁ Θόρν ἐκτός ἀπό σπουδαῖος φυσικός (βραβεῖο Νόμπελ φυσικῆς 2017) εἶναι χαρισματικός δάσκαλος καί συγγραφέας.
— Τήν ταινία τοῦ Κρίστοφερ Νόλαν «Interstellar» τήν θεωρῶ ἀπό τίς κορυφαῖες ταινίες ἐπιστημονικῆς φαντασίας. Βρῆκα τίς παρουσιάσεις τῶν ταξιδιῶν σέ μία σκουληκότρυπα ἤ κοντά σέ μία μαύρη τρύπα συναρπαστικές. Καί ἡ παρουσία τοῦ Θόρν στήν παραγωγή μέ διαβεβαίωνε πώς ὅσα ἔβλεπα ἦσαν πολύ κοντά στήν πραγματικότητα.
Τούτων δοθέντων, τό ἐν λόγῳ βιβλίο εἶναι ἡ γέφυρα ἀνάμεσα στό βιβλίο καί τήν ταινία. Μέ τό πού κυκλοφόρησε, ἔσπευσα νά τό ἀγοράσω.
Ἐκδόσεις Ροπή: νέος ἐκδοτικός οἶκος, μέ ἕδρα τήν Θεσσαλονίκη. Τόν ἄκουσα γιά πρώτη φορά τό 2016, ὅταν ἐξέδωσαν τό βιβλίο «Πέντε δισεκατομμύρια χρόνια μοναξιά». Ἔχουν βγάλει μέχρι τώρα άρκετούς πολύ ἐνδιαφέροντες τίτλους.
Πρώτη ἐντύπωση ὅταν πῆρα τό βιβλίο στά χέρια μου: ἐνθουσιασμός! Ἀσυνήθιστα ὑψηλῆς ποιότητας γυαλιστερό χαρτί, πολύχρωμα καί πολύ εὐδιάκριτα σχήματα.
Καί ἡ τιμή; Εὐχάριστη ἔκπληξη!
Ἀφοῦ ἀπόλαυσα ἄλλη μιά φορά τήν ταινία, ἄρχισα νά διαβάζω τό βιβλίο. Ἑπόμενη ἐντύπωση: πάρα πολύ καλή μετάφραση! Ἡ ἀνάγνωση ρέει ἀπρόσκοπτα. Ἐντάξει, ὄχι καί τόσο ἀπρόσκοπτα ὅταν διαβάζεις κβαντική φυσική καί μαῦρες τρύπες. Τό πρῶτο κεφάλαιο εἶναι καί τό λιγότερο ἐπιστημονικό ὅλων. Ὁ Θόρν περιγράφει τήν εἴσοδό του στόν χῶρο τοῦ θεάματος, στήν κοινωνία τοῦ Χόλυγουντ. Τό χιοῦμορ καί ὁ αὐτοσαρκασμός χαρακτηρίζουν τήν ἐξιστόρηση μιᾶς περιπέτειας, ἡ ὁποία διήρκησε πάνω ἀπό δέκα ἔτη. Τό πόσο γλυκός ἄνθρωπος εἶναι ὁ Θόρν φαίνεται ἀπό τίς περιγραφές τῶν συζητήσεων πού εἶχε μέ τούς κυριότερους συντελεστές τῆς ταινίας, ἀπό τόν σκηνοθέτη (πού ξεκίνησε ὁ Σπῆλμπεργκ ἀλλά τελικά ἀνέλαβε ὁ Νόλαν) μέχρι τούς τεχνικούς τῶν ψηφιακῶν ἐφέ καί τούς ἠθοποιούς. Γιά ὅλους μιλάει μέ ἐνθουσιασμό καί ἐνίοτε μέ θαυμασμό, ἐνῷ τίς ὅποιες διαφωνίες ἤ λάθη τους τά παρουσιάζει μέ τρόπο πού θά χαρακτήριζα τρυφερό.
Μετά τό πρῶτο κεφάλαιο ἀρχίζει ἡ φυσική. Ξεκινᾷ μέ τό σύμπαν, τή δημιουργία του, τό μέγεθος, τά περίεργα σώματα πού περιλαμβάνει, τούς νόμους πού ἐπικρατοῦν. Ὅσο τά παρουσιάζει, λέει καί σέ ποιά κεφάλαια παρακάτω θά τά χρειαστοῦμε καί σέ ποιές σκηνές τῆς ταινίας. Στό κεφάλαιο αὐτό ὁρίζει τίς τρεῖς ὁμάδες, στίς ὁποῖες ἀνήκουν ὅσα χρησιμοποίησαν στήν ταινία. Ὁρίζει καί τά σύμβολα, τά ὁποῖα στή συνέχεια θά χρησιμοποιεῖ στήν ἀρχή τῶν σχετικῶν κεφαλαίων ἤ ἑνοτήτων:
Α: ἀλήθεια
ΕΥ: ἔγκυρη ὑπόθεση
ΑΕ: ἁπλή εἰκασία
Ἡ εἰδικότητα τοῦ Θόρν εἶναι οἱ μαῦρες τρύπες. Στήν ταινία «πρωταγωνιστεῖ» μία τεράστια μαύρη τρύπα, ὁ Γαργαντούας. Ἄρα εἶναι ἀναμενόμενο στό βιβλίο νά κυριαρχοῦν ὅσα γνωρίζουμε, ὅσα ὑποπτευόμαστε καί ὅσα μᾶλλον δέν θά μάθουμε ποτέ σχετικά μέ τίς μαῦρες τρύπες.
Ἡ ἀνάπτυξη τῶν θεωριῶν τῆς φυσικῆς δέν γίνεται ἀποκομμένα ἀπό τήν ταινία. Ἔχουν ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον οἱ συζητήσεις τοῦ Θόρν μέ τόν Νόλαν, εἰδικά στίς φάσεις πού ὁ Νόλαν δέν δεχόταν τίς ἀντιρρήσεις τοῦ Θόρν. Σέ μία τέτοια φάση ὁ συγγραφέας δέν κρύβει τήν πικρία του πού ὁ Νόλαν δέν θέλησε νά βάλουν στό σενάριο τά βαρυτικά κύματα, τό ἀντικείμενο ἕρευνας τοῦ Θόρν ἐκείνη τήν περίοδο καί τό ὁποῖο τοῦ ἀπέφερε τό βραβεῖο Νόμπελ. Σέ κάθε περίπτωση πάντως οἱ περιγραφές αὐτῶν τών συζητήσεων δείχνουν περίτρανα πόσο ἀκομπλεξάριστος ἄνθρωπος εἶναι, πόσο σπουδαῖος δάσκαλος, πόσο μεγάλος ἐπιστήμων.
«Ἀφοῦ πέρασα τρεῖς ἑβδομάδες παλεύοντας μέ δικές μου ἀνοησίες…»
«Τό ἀφησα γιά τήν ἑπόμενη μέρα, γιά νά συμβουλευτῶ τό μαξιλάρι μου, ἀλλά καί πάλι δέν ἔβρισκα κάποια μαγική λύση».
Δέν ἔχει νόημα νά σᾶς παραθέσω τή σειρά καί τά περιεχόμενα τῶν κεφαλαίων. Ἁπλῶς νά καταθέσω τό ἑξῆς: οἱ περιγραφές τοῦ Θόρν, οἱ ἐξηγήσεις, οἱ δισταγμοί, οἱ προβληματισμοί, ὅλα εἶναι σχεδόν τό ἴδιο συναρπαστικά μέ τήν ταινία. Ἡ σειρά παρουσίασης τῆς ἐπιστήμης δέν ἀκολουθεῖ τή σειρά τῆς ταινίας. Ἄρα τό βιβλίο πρέπει νά διαβαστεῖ μιά φορά αὐτούσιο καί μετά, ὅποιος ἐνδιαφέρεται, μπορεῖ νά ἀνατρέχει στά σχετικά τμήματα βλέποντας τήν ταινία.
Δέν εἶναι εὔκολο βιβλίο. Χρειάζεται προσοχή στήν άνάγνωση καί ἀνοιχτό μυαλό. Εἰδικά τά κεφάλαια μέ τόν ὑπερχῶρο καί τό τεσσεράκτιο ἀπαιτοῦν ἐπαναλήψεις. Ὅμως πιστέψτε με, ἀξίζει κάθε λεπτό πού θά ἀφιερώσετε σ'αὐτό τό ἐξαιρετικό βιβλίο. Ἡ ἀπολαυστική γραφή τοῦ Θόρν καί ἡ σπουδαία μετάφραση τοῦ Δρεπανιώτη συντελοῦν στό νά χαρίσουν στόν ἀναγνώστη ἰδιαίτερη εὐφορία.
Ἐν κατακλείδι: ἐάν σᾶς ἄρεσε ἡ ταινία Interstellar, ἀγοράστε ὁπωσδήποτε αὐτό τό βιβλίο. Διαβάστε το. Καί μετά ξαναδεῖτε τήν τανία μέ τό βιβλίο δίπλα σας. Καί μετά ξαναδεῖτε τήν ταινία. Καί μετά ξαναδιαβάστε τό βιβλίο. Ἐπειδή δύο καί τρεῖς φορές δέν ἀρκοῦν γιά νά ἀπολαύσετε τόν πλοῦτο αὐτῆς τῆς ταινίας, αὐτοῦ τοῦ βιβλίου, αὐτῆς τῆς ἐπιστήμης.
