Ίσως ο ίδιος να πίστευε πραγματικά αυτά που έλεγε. Όλοι μας έχουμε εκδοχές για τον εαυτό μας που μας κάνουν πιο ενδιαφέροντες ή πιο καλούς ή πιο μυστηριώδεις. Ή μπορεί και να είχε επίγνωση ότι διαστρέβλωνε την πραγματικότητα, αλλά υπερέβαλε σκόπιμα, γι’ αυτούς που θα έρχονταν στο μέλλον. Οι πλαστογραφίες του θα μπορούσαν να αποτελέσουν δόλωμα για κάποιον, όπως εγώ, που θα ακολουθούσε τα βήματά του κάποια μέρα, σε έναν κόσμο πιο ανοιχτόμυαλο, όπου θα μπορούσε επιτέλους να διηγηθεί την ιστορία του. Είναι αδύνατον να ξέρει κανείς αν ο ίδιος πίστευε ή όχι αυτά που έλεγε. Δεν υπάρχει όμως αμφιβολία πως ήθελε οι μελλοντικές γενιές να τον πιστέψουν.
Με αφορμή τη μυθιστορηματική βιογραφία του Ενρίκε Αμορίμ (1900-1960) –ενός ελάσσονος συγγραφέα και λογοτεχνικού κριτικού, σεναριογράφου και παραγωγού του κινηματογράφου, μέλους του Κ.Κ. και εκατομμυριούχου, ομοφυλόφιλου και παντρεμένου, Ουρουγουανού υπηκόου που ωστόσο ο ίδιος δήλωνε Αργεντίνος έως ότου η κυβέρνηση Περόν τον απέλασε από την Αργεντινή– ο Σαντιάγο Ρονκαλιόλο (Περού, 1975) καταγράφει το πανόραμα της ισπανόφωνης λογοτεχνίας στη Λατινική Αμερική από τις αρχές της δεκαετίας του 1920 έως τον θάνατο του κεντρικού του ήρωα. Ασφαλώς και κεντρικό στοιχείο της αφήγησής του «Ουρουγουανού εραστή» είναι η ιδιαίτερα στενή σχέση του Αμορίμ με τον Λόρκα, που προέκυψε κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Γραναδίνου ποιητή στη Λατινική Αμερική του Μεσοπολέμου, στην οποία ο Λόρκα κατέστη ο πρώτος ισπανόφωνος συγγραφέας με παγκόσμια προβολή από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της εποχής. Και σύμφωνα με τον Ρονκαλιόλο, η χαμένη σορός του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα –ο μεγάλος θρύλος που ακολουθεί τον τραγικό του θάνατο- είναι πολύ πιθανό να βρίσκεται πλέον θαμμένη στο πρώτο μνημείο που ανεγέρθηκε ποτέ σε ολόκληρο τον κόσμο προς τιμή του μεγάλο ισπανού συγγραφέα το έτος 1953, στην θέση «Πιέδρα Άλτα» της πόλης Σάλτο της Ουρουγουάης· της γενέτειρας του Ενρίκε Αμορίμ.
Στο βιβλίο του περουβιανού Σαντιάγο Ρονκαλιόλο «Ο Ουρουγουανός εραστής»
παρελαύνουν με χρονολογική σειρά ο Χαθίντο Μπεναβέντε, ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, ο Πάμπλο Νερούδα, ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, ο Σαλβαδόρ Νταλί, ο Λουίς Μπουνιουέλ, ο Οράσιο Κιρόγα και, μετά το ξέσπασμα του Ισπανικού Εμφυλίου και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Πάμπλο Πικάσο, ο Λουί Αραγκόν, καθώς επίσης ο Τσάρλι Τσάπλιν και ο Ζαν Πωλ Σαρτρ. Χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα και αφηγηματικό πλαίσιο τον άσημο Ενρίκε Αμορίμ και την άσβεστη ανάγκη του για προβολή και καταξίωση, ο συγγραφέας μιλάει κατά κύριο λόγο για τις σχέσεις όλων αυτών των ισπανόφωνων συγγραφέων και καλλιτεχνών μεταξύ τους, την εμπλοκή τους με το Κομμουνιστικό Κόμμα μέσα στις συγκεκριμένες συνθήκες, τη συγκέντρωσή τους στο Παρίσι –κέντρο της παγκόσμιας προόδου και των εξελίξεων στα γράμματα και τις τέχνες- καθώς και τη στάση που κράτησαν μπροστά σε όσα αντιμετώπισαν μετέπειτα. «Οι καλές οικογένειες σε όλες τις χώρες της γης γνωρίζονται μεταξύ τους», όπως γράφει ο συγγραφέας σε ένα προηγούμενο βιβλίο του, τις Αναμνήσεις μιας κυρίας (μετφ. Μαργαρίτα Μπονάτσου, «Καστανιώτη» 2009) όπου αντιστοίχως περιγράφει την λατινοαμερικάνικη αριστοκρατία (λαθρεμπόριο, διαφθορά, μαφία CIA, στρατιωτικά πραξικοπήματα).
Διότι «καλές οικογένειες» υπάρχουν σε όλες τις παρατάξεις που αξιώνουν ισχύ ή ασκούν εξουσία. Και φυσικά οπουδήποτε στον κόσμο. Προσωπικά, θα πρότεινα να διαβάσει κανείς τα δύο αυτά βιβλία ως ένα.
Σαντιάγο Ρονκαλιόλο
«Ο Ουρουγουανός εραστής – Μια αληθινή ιστορία»
Μετφρ. Κώστας Αθανασίου
Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2013
