Δράκουλας: Στόουκερ-Κόπολα, σημειώσατε Χ
Πώς διαβάζει το μυθιστόρημα του Στόουκερ κάποιος που έχει ήδη παρακολουθήσει την, κατά γενική ομολογία, πετυχημένη ταινία του Φράνσις Φορντ Κόπολα; Η κινηματογραφική απόδοση του Κόπολα μπορεί αναμφίβολα να χαρακτηριστεί ως πιστή, μιας και, πράγματι, ο σκηνοθέτης εικονοποιεί πιστά και με πολύ πετυχημένο τρόπο ακόμα και δευτερεύουσες σκηνές του βιβλίου. Από την άλλη βέβαια, θα έλεγα ότι η ιστορία του Κόπολα δεν είναι η ιστορία του Μπραμ Στόουκερ, κι ας ακούγεται ίσως αυτή η θέση κάπως αντιφατική. Στην πραγματικότητα, η ιστορία του Στόουκερ είναι μια ιστορία φρίκης, ενώ η ιστορία του Κόπολα είναι μια ερωτική ιστορία, αν και, οπωσδήποτε, αναμφισβήτητης φρίκης.
Μιλώντας πιο συγκεκριμένα, η έσχατη πρόθεση του Δράκουλα, στη δεύτερη περίπτωση, δεν είναι να κατακτήσει την Αγγλία, δημιουργώντας στρατιές βρυκολάκων. Ο Δράκουλας του Κόπολα είναι μια τραγική φιγούρα, ένας σκληρός ηγεμόνας του 15ου αιώνα, που γίνεται νοσφεράτου εξαιτίας του άδικου χαμού της αγαπημένης του, και σχεδιάζει προσεκτικά, ανά τους αιώνες, τη διεκδίκησή της και την επανένωσή τους σε μια επόμενη ζωή. «Love never dies» είναι άλλωστε ο υπότιτλος της ταινίας. Κορωνίδα της τραγικότητας αυτού του πλάσματος αποτελεί το δίλημμα που έχει να αντιμετωπίσει· ο έρωτας και η αγάπη του για τη γυναίκα της κυριολεκτικά ατελείωτης και καταδικασμένης ζωής του θα εκφραστεί με το «βάπτισμα» και το καλωσόρισμά της στον κόσμο των «Νεκροζώντανων» ή με την απαλλαγή και τον οριστικό αποχωρισμό των δυο τους;
Στο μυθιστόρημα του Στόουκερ κεντρικό πρόσωπο θεωρείται ο Δρ. Βαν Χέλσινγκ, εκείνος που με τις γνώσεις του, επιστημονικές και μεταφυσικές, οργανώνει και δρομολογεί τις εξελίξεις για την εξόντωση του Κακού. Αν και η προσωπική μου άποψη είναι ότι κεντρικό πρόσωπο του βιβλίου είναι κατ’ ουσίαν η Μίνα Χάρκερ, το τελευταίο θύμα και “τελικό στοίχημα” του Δράκουλα. Στην ταινία, από την άλλη, προεξέχουσα φιγούρα είναι ο ίδιος ο Βρυκόλακας. Μόνο που εκεί δεν πρόκειται για το σατανικό εκείνο πλάσμα που τη δράση του καθορίζει η μετά-φυσική του κακία. Πρόκειται για τον καταραμένο πρίγκιπα, εκείνον που τον κατατρύχει μια αιώνια καταδίκη και ο αιώνιος έρωτάς του, ο ανεκπλήρωτος, για την πρόωρα χαμένη σύζυγό του.
Η κινηματογραφική εκδοχή του Δράκουλα, όπως τη σκηνοθέτησε ο Φράνσις Φορντ Κόπολα, δεν μπορεί, οπωσδήποτε, να έχει τη δυναμική του μυθιστορήματος του Μπραμ Στόουκερ. Δίχως αμφιβολία όμως, μπορώ να πω ότι η ιστορία του Κόπολα υπερβαίνει αυτή του Στόουκερ, την προχωράει ένα βήμα παραπέρα, απογειώνοντας τη μυθολογία που έχει πλεχτεί γύρω από τον θρυλικό βρυκόλακα.
Το Ακάρεο του Bookstand
84, Charing Cross Road
Το πρόβλημα με τους βιβλιόφιλους είναι ότι μοιάζουν. Ιδίως, στα ταπεινά ένστικτα. Για παράδειγμα, όταν συζητούν, έχουν την τάση να λένε ψέματα: «Ασφαλώς, έχω διαβάσει το “Πόλεμος και Ειρήνη”», όταν έχουν διαβάσει μόνο τη “Σονάτα του Κρόυτσερ”.
Όταν ήμουν μικρός, με προειδοποίησαν: «Μη διαβάζεις τόσα βιβλία τόσο νωρίς – θα τελειώσουν προτού φτάσεις τα πενήντα». Όμως τα βιβλία δεν θα τελειώσουν ποτέ. Είναι τόσο πολλά. Και η αφθονία μυθιστορημάτων σου προξενεί αγωνία: δεν θα προφτάσω ποτέ.
Αυτή η αγωνία φαίνεται να κατατρύχει την Ελέιν Χανφ, συγγραφέα του διάσημου “84, Charing Cross Road”. Αδημονεί να τα διαβάσει όλα – επίσης, αδημονεί να τα αποκτήσει όλα. Πρόκειται για ένα είδος συγγενούς διαμαρτίας του αναγνωστικού νου: δεν αρκεί να τα διαβάσεις, πρέπει επίσης να τα έχεις, να σου ανήκουν και ως αντικείμενα, να μπορείς να τα δείξεις. Οι αναγνώστες πάσχουν, εκτός των άλλων, από επιδειξιμανία.
Τα παραπάνω θα ήταν περιττολογίες, αν η Ελέιν Χανφ δεν ήταν πρωτίστως αναγνώστρια. Ως συγγραφέας, οφείλει την -έστω, όψιμη- επιτυχία της στην ηδονοθηρία (με αναγνωστικούς όρους) και την ασύστολη αυτοϊκανοποίηση των αναγνωστών. Για τους αναγνώστες, η ανάγνωση (δηλαδή, οι εαυτοί τους, εφόσον αυτοκαθορίζονται μέσα απ’ αυτή) είναι τόσο σέξυ που οι αληθινές επιστολές μεταξύ ενός υπαλλήλου παλαιοβιβλιοπωλείου και μιας αναγνώστριας αποτέλεσαν εμπορική επιτυχία(!). Βιβλία σαν αυτό της Ελέιν Χανφ αντικατοπτρίζουν τους αναγνώστες· τους επιτρέπουν να ναρκισσεύονται ανώδυνα, τους κολακεύουν.
Θέλω να πω: δείξτε κατανόηση, δυσκολεύομαι να είμαι αντικειμενικός. Τα βιβλία που μιλούν για βιβλία, συγγραφείς, αναγνώστες, βιβλιοπωλεία (ή, ακόμα καλύτερα, παλαιοβιβλιοπωλεία) μου φαίνονται απαράμιλλα σέξυ. Τα απολαμβάνω με σφαλιστά μάτια – τα ξετρυπώνω όπου κι αν βρίσκονται και τα διαβάζω με σεξουαλική ενοχή και κλειδωμένη πόρτα.
Ρωμανός Σκλαβενίτης-Πιστοφίδης
