Μια ερώτηση κοινή για
όλους. Απορίες, αναζήτηση, προβληματισμός, κρίσεις, διάλογος,
απόψεις.
Αναζητούμε ήρωες, αυτοπροτάσσονται
μόνοι τους; Η σωτηρία έρχεται εκ των έσω; Ζούμε στην εποχή έλλειψης ηρώων;
Εφτά άνθρωποι από διαφορετικούς χώρους μας δίνουν την δική τους απάντηση.
Δημήτρης Θεοδωρόπουλος
αρχισυντάκτης στο περιοδικό BHmagazino.
Είναι βαρετή η ζωή χωρίς ήρωες.
Αν δεν έχεις κάποιον να θαυμάζεις, κάποιον να αγιοποιήσεις, κάποιον να
θυσιάσεις, κάποιον να περιμένεις – εντελώς βολικά – να σε σώσει, αναλαμβάνοντας
τις ευθύνες σου, όλα φαίνονται πιο δύσκολα, πιο απαιτητικά.
Αλλά όσο και να φαίνεται βαρετή, η ζωή χωρίς
ήρωες είναι πιο αληθινή. Η ελληνική κοινωνία, χρόνια βυθισμένη σε μια βολική
ψευδαίσθηση που ψιθύριζε πως είτε όλοι οι άλλοι φταίνε για τα προβλήματα, είτε
κάποιος άλλος, θα φροντίσει να τα λύσει, δεν έχει ζήσει ακόμα το σοκ της
συνειδητοποίησης: Οι ήρωες πέθαναν (αν έζησαν ποτέ), πρέπει να τα βγάλουμε πέρα
μόνοι μας, χωρίς επαγγελματίες σωτήρες. Είναι
μια μικρή, ενοχλητική, άβολη, αλλά απαραίτητη ενηλικίωση.
Σε μια από τις πιο φθαρμένες από τη χρήση
φράσεις για τους «ήρωες» από την πένα του Μπέρνολντ Μπρέχτ, ο μαθητής του Γαλιλαίου του λέει «αλίμονο στις
χώρες που δεν έχουν ήρωες», για να απαντήσει η σοφία του Δασκάλου το διάσημο «αλίμονο στις χώρες που έχουν
ανάγκη από ήρωες». Πραγματικά, αλίμονο μας.
Ίσως ήρθε η ώρα να εφαρμόσουμε
την φράση, δεν έχουμε και άλλη επιλογή: Να μην περιμένουμε από κανέναν να μας
σώσει. Πρώτα να σώσουμε εμείς την καθημερινότητα μας, να βοηθήσουμε όποιον
μπορούμε πραγματικά, έστω και με τον ελάχιστο ακτιβισμό, να καταλάβουμε πως κάθε
μας πράξη είναι πολιτική – ναι από τα σκουπίδια στον δρόμο μέχρι την ψήφο – και
την ώρα της εκλογικής κρίσης να επιλέξουμε νηφάλια κάποιον από τους πολλούς
αυτοπροτεινόμενους ήρωες. Όχι για να μας σώσει, αλλά για να φέρει πρακτικές
λύσεις σε πρακτικά ζητήματα. Να τον κρίνουμε διαρκώς, να τον αμφισβητούμε, να
μην περιμένουμε βολικά τις εκλογές για να πάμε σε ένα εκλογικό κέντρο να
μεταθέσουμε τις ευθύνες μας σε κάποιο σωτήρα τυπωμένο
σε ένα ψηφοδέλτιο και έπειτα να τον κρίνουμε γράφοντας εξυπνάδες στο facebook. Οι ήρωες είναι ντεμοντέ. Δεν
χρειαζόμαστε περισσότερους ύποπτα πρόθυμους να θυσιαστούν για εμάς, περισσότερη
λογική χρειαζόμαστε.
Χαράλαμπος Κουταλάκης
επίκουρος καθηγητής στο
Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Ας ξεκινήσουμε με τους ορισμούς. Ήρωας είναι ένα πρόσωπο,
τις περισσότερες φορές άντρας, τον οποίο θαυμάζουμε για το κουράγιο του, τη
γενναιότητα του, τα ιδιαίτερα επιτεύγματά του και την αυταπάρνηση με την οποία επιδιώκει
ευγενείς στόχους. Η πολιτική είναι από
τη φύση της ο προνομιακός χώρος που, παρά τις ίντριγκες και τις δολοπλοκίες,
γενναίοι, ελεύθεροι άνθρωποι
ξεπροβάλλουν για να κατακτήσουν την ιστορία. Και αν αυτό φαίνεται υπερβολή στον
τεχνοκρατικό κόσμο που ζούμε, θαυμάστε την στωικότητα και την υπομονή που
επιδεικνύουν οι τέσσερεις πλευρές που διαπραγματεύονται την ελληνική διάσωση. Σαββατοκύριακα ολόκληρα μέσα σε λογιστικά
φύλλα excel , αποτιμούν απεριόριστες
εναλλακτικές επιλογές ισοδύναμων μέτρων. Ο ήρωας που περιμένουμε είτε θα
είναι ζάμπλουτος με διάθεση να αγοράσει το ελληνικό χρέος, κομματάκι δύσκολο
πιστεύω, είτε ο καθημερινός, ολίγον βαρετός τεχνοκράτης που με πείσμα και πάνω από όλα επίγνωση των πεπερασμένων
υπολογιστικών ικανοτήτων του μυαλού και του imac θα βρει αργά και σταθερά το δρόμο. Προτιμώ τον δεύτερο.
Γιώργος
Τζογόπουλος
ερευνητής
στο ΕΛΙΑΜΕΠ & δημοσιογράφος
Η σωτηρία μπορεί να
έλθει μόνον εκ των έσω. Αν μία χώρα δεν αναγνωρίζει τα λάθη της και
μεταθέτει την ευθύνη αλλού, όπως συμβαίνει με την Ελλάδα, χάνει πολύτιμο χρόνο
και δε μπορεί να λύσει τα προβλήματά της. Η Ελλάδα θα χρειαζόταν σήμερα ήρωες,
αν και ο όρος δεν έχει την ίδια ερμηνεία με το παρελθόν. Στόχος τους θα ήταν
πλέον να εμπνεύσουν την κοινωνία να συνεργαστεί και να αποκαταστήσουν την
υπάρχουσα κρίση εμπιστοσύνης. Οι ηγέτες αυτοί πρέπει να προέλθουν κυρίως από τη
νέα γενιά, χωρίς φθορά από τα περασμένα
χρόνια και με όραμα για το μέλλον.
Βασίλης Νέδος
δημοσιογράφος στην εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Ήρωες
δεν υπάρχουν. Δεν υπήρχαν ποτέ. Οι κοινωνίες ως οργανωμένα σύνολα, καθένας
ξεχωριστά, αναζητούν πρότυπα και, μέσω αυτών, απαντήσεις. Τακτικά, ιδίως στα
χρόνια της κρίσης, ακούγεται ότι οι σημερινές ηγεσίες ανά την Ευρώπη
αποτυγχάνουν εκεί που θα μπορούσαν να επιτύχουν προσωπικότητες όπως ο Ντε Γκωλ,
ο Βίλι Μπραντ, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ. Οι πιο ρομαντικοί αναζητούν πρότυπα στον
19ο αιώνα και, ακόμη πιο πίσω, στην «καθαγιασμένη» αρχαιότητα, υλικό για βιβλία
και ταινίες. Η πραγματικότητα είναι λίγο διαφορετική. Προτιμώ να αναζητήσω και να βρω τους δικούς μου ήρωες στο άμεσο
περιβάλλον μου.
Χριστόφορος
Κάσδαγλης
συγγραφέας και δημοσιογράφος.
Προσωπικά
είμαι επιφυλακτικός απέναντι στο πρότυπο του ήρωα και στην ιδέα του ηρωισμού,
καθώς παραπέμπουν στο στερεότυπο ότι η Ιστορία γράφεται από ισχυρές
προσωπικότητες. Υποβαθμίζεται έτσι η σημασία της συλλογικότητας, οι προσπάθειες
και οι αγώνες των λαών, συχνά δε το βαρύ τίμημα που αυτοί πληρώνουν
εγκλωβισμένοι σε συγκρούσεις όπου τον πρώτο λόγο έχουν οι «ισχυροί», οι
«ηγέτες», οι «ήρωες». Ο ατομικός ηρωισμός έχει μεγάλη αξία ως υπέρβαση και ως
λαμπερή αυτοθυσία εφόσον εκφράζει θέληση συλλογική, και όχι απλώς τη στόφα ενός
«υπερήρωα» – με μανδύα ή χωρίς. Ο
συλλογικός ηρωισμός είναι το ζητούμενο, που κι εκείνος καλύτερα αχρείαστος να
’ναι.
Ευτύχης
Βαρδουλάκης
επικοινωνιολόγος.
Δύσκολη εποχή για ήρωες. Οι πολίτες
είναι πλέον πιο δύσπιστοι και πιο επιφυλακτικοί έναντι κάθε ιεραρχημένης
σχέσης. Παράλληλα, η έκρηξη της επικοινωνίας μπορεί να φτιασιδώνει εικόνες και
να δημιουργεί μύθους, αλλά φέρνει και οικειότητα, η οποία με τη σειρά της
φέρνει περιφρόνηση. Όλα τα πολιτικά προϊόντα πλέον έχουν μικρότερη διάρκεια
ζωής.
Οι μεσσιανικές αυτοαναφορές είναι συνταγή αποτυχίας. Οι
περισσότερες πολιτικές εκστρατείες στοχεύουν όχι στην αποθέωση του ενός, αλλά
στην ενεργοποίηση των πολλών. Η σωτηρία, ναι, έρχεται εκ των έσω. Από τους
ανώνυμους ήρωες που υπάρχουν ανάμεσά μας. Ακόμα και αν χρειάζονται έναν ηγέτη
να τους καθοδηγήσει, είναι εκείνοι που γράφουν την ιστορία.
Λεωνίδας Μακρής
Διδάσκων ( Δρ LSE) στο Τμήμα Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικών
Επιστημών του Δημοκρίτειου πανεπιστημίου Θράκης.
Ίσως
καθ’ υπερβολή θα έλεγα ότι μακάρι να ζούσαμε στην εποχή έλλειψης ηρώων. Πιστεύω
σ’ αυτό που λένε γνωστοί κοινωνιολόγοι, ότι η ανάγκη για ‘Χαρισματικούς Ηγέτες’
αφορά τις λιγότερο ώριμες κοινωνίες. Η καλύτερη μορφή νομιμοποίησης της όποιας
εξουσίας έρχεται μέσα από ορθολογικά δομημένους μηχανισμούς που διαθέτουν οι
πιο ανεπτυγμένες χώρες. Εκεί ‘ήρωες’ υπάρχουν κυρίως λόγω του θεσμικά
κατοχυρωμένου ρόλου που κατέχουν και όχι λόγω ιδιοσυγκρασίας. Αυτό συμβαίνει
γιατί τέτοιες κοινωνίες εμπιστεύονται τις διαδικασίες για την ανάδειξη των
καθοδηγητών τους. Μας λείπει, λοιπόν, η οικοδόμηση
αξιόπιστων θεσμών και διάφανων διαδικασιών που οι ίδιοι θα εμπιστευόμαστε.
Μετά καλώς να κοπιάσουν και οι ήρωες…
