Σινεματογράφος: Έρωτας, Πολιτική και Αυνανισμός στην 7η Τέχνη

The Great American Musical

Όταν ήρθε ο ήχος να φέρει τα πάνω κάτω στο Holywood και υπό την περίφημη ρήση “Μα
ποιος θέλει τέλος πάντων να ακούσει ηθοποιούς να μιλάνε; η λογική προσέγγιση
που έκανε στα πρώτα βήματα του ήτανε μουσική, εμφανίζοντας το 1926 το “Don Juan, με ηθοποιούς που δεν
μιλούσανε, αλλά συνοδεύονταν από μία ολοκληρωμένη μουσική σύνθεση και τα πρώτα
εφέ ήχου. Μία παραγωγή στην οποία θα κάνει αρκετά χρόνια μετά φόρο τιμής το
πασίγνωστο musical “Singing in the Rain που πραγματεύεται
ακριβώς το ίδιο θέμα. Ύστερα το πρώτο κινηματογραφικό Musical αλλά και η πρώτη επίσημα
ηχογραφημένη ομιλούμενη ταινία είναι γεγονός. Το “The Jazz Singer έφτασε το 1927
πολεμώντας να αποδείξει ότι η ομιλία είχε μέλλον στον κινηματογράφο και το
κατάφερε μέσα από το τραγούδι.

Ας πηδήξουμε, όμως μερικά χρόνια πίσω για να πάμε στην
Οπερέτα (κωμική Όπερα), το Μουσικό Θέατρο, το Cabaret, το Burlesque για να καταλήξουμε στο Broadway. Ω ναι το Broadway, την μεγάλη έμπνευση
του σπουδαίου Αμερικανικού Musical.
Αναγνωρίζοντας την μεγάλη επιτυχία και την δυνατότητα εντυπωσιασμού που είχε η
σκηνή, το Holywood στολίστηκε,
έβαλε τις κλακέτες του και άρχισε να προκαλεί θόρυβο με όποιο εφέ έβρισκε
μπροστά του και ήσαν πολλά.

Enter Busby Berkeley
(1930). Βλέποντας τις ταινίες του Berkeley καταλαβαίνει κανείς πόση δίψα είχε το άχαρο φιλμ του 30'
για εφέ και εντυπωσιασμό. Οι υπερπαραγωγές του ξεκίνησαν μεν στην σκηνή αλλά
σύντομα τα όρια της δεν χωρούσαν τις μεγάλες συλλήψεις του. Η κάμερα του
επέτρεψε αυτό που ήταν αδύνατο στην πραγματική σκηνή: την κάτοψη, που
αξιοποίησε απόλυτα, ξανά και ξανά. Πρόκειται για τον άνθρωπο που με την μανία
του για γεωμετρία έφερε για τα καλά την ιδέα της musical υπερπαραγωγής στο προσκήνιο, με
τεράστιες εγκαταστάσεις, διανομή εκατοντάδων- συνήθως κοριτσιών και έργα στα
οποία η θεματολογία έκανε πέρα για τις αριστοτεχνικές σεκάνς. Για μία εποχή σαν
την δική μας όπου όλα είναι ψηφιακά, όπου κυριαρχεί το Post- Production και τα γραφικά, το στήσιμο μίας τέτοιας υπερπαραγωγής
μπροστά από την κάμερα και όχι μέσα στο μοντάζ, φαντάζει ασύλληπτο.

Διακριτικά και όμορφα το μέσον που είχε χαρακτηριστεί
καταρχάς περιττό, κατέκτησε την μεγάλη οθόνη και το τραγούδι θεμελιώθηκε για τα
καλά ως αφηγηματικό μέσο στον κινηματογράφο, σε σημείο εντός του 40 και 50 να είναι σχεδόν αυτονόητο ότι κάθε
έργο θα ήταν μελοποιημένο.

Όλα αυτά δεν είναι καθόλου τυχαία, όχι μόνο διότι
εντυπωσιάζουν τον θεατή αλλά και διότι λύνουν τα χέρια στο σεναριογράφο. Όπως
κάνει η μουσική επένδυση, το τραγούδι ξετυλίγει την ιστορία, πολύ πιο ενεργά
όμως αυτήν την φορά και είναι ιδανικό μέσο για να μας πετάξει ο σκηνοθέτης
πληροφορίες που αλλιώς δεν θα μπορούσε να αποκαλύψει. Είναι πολύ πιο συναρπαστικό να βλέπεις
την Maria να απορεί για
το τι την περιμένει στο σπίτι των VonTrapp με ένα τραγούδι και ένα χορευτικό νούμερα γεμάτο
συναίσθημα, από έναν απλό μονόλογο στον εαυτό της, ο οποίος πιθανότατα θα
χρειαζόταν πολύ περισσότερο χρόνο από δύο λεπτά για να μας περάσει το μήνυμα.

Στην πραγματικότητα το τραγούδι ήρθε να σώσει πολύ έξυπνα
την αμηχανία που προέκυψε στο φιλμ όταν επιχειρήθηκε να αποδοθεί ο εσωτερικός
μονόλογος και συνειδητοποίησαν πως, εν αντιθέσει με το θέατρο, δεν φαινόταν το
ίδιο φυσικό όταν o
ήρωας αποκάλυπτε τις σκέψεις του χωρίς συνομιλητή. Προφανώς μας είναι πολύ πιο
φυσικό να βλέπουμε κάποιον να τραγουδά και να χορεύει από το να μιλάει στον
εαυτό του. Σε αυτό το διάστημα λοιπόν, με την παρουσία συνθετών όπως ο Gershwin (ναι, ο συνθέτης της
Γαλάζιας Ραψωδίας), ο Irving Berlin
και ο Cole Porter,
ο εμπορικός κινηματογράφος στα μέσα του 20ου αιώνα είχε μεγαλύτερη σχέση με την
Οπερέτα, ενώ ο ποιοτικός, που έδινε πολύ λιγότερη έμφαση στο show και την μουσική, με το Θέατρο.

Με αφετηρία την Όπερα, το Musical σκηνικά και κινηματογραφικά κράτησε όλα εκείνα τα
στοιχεία που δομούσαν τις δυναμικές της ρίζας της, αυτήν της Αρχαίας Τραγωδίας.
Τα στοιχεία αυτά πέρασαν στην πιο βασική τους μορφή ως ο πρωταγωνιστής απέναντι
στον χορό και ο χορός ως το μάτι του θεατή. Συνήθως θα συμπάσχει με τον
πρωταγωνιστή, θα τον κρίνει ή θα στέκεται απέναντι του. Έτσι έχουμε μία σκηνή
όπου από το πουθενά, μία ολόκληρη χορωδία από αγνώστους βρίσκεται να χοροπηδάει
και να τραγουδάει μαζί με τον πρωταγωνιστή στην μέση των δρόμων της Νέας
Υόρκης, καθώς ο ήρωας μας φανερώνει τα σχέδια του. Το περιβάλλον αποκαλύπτει
την ψυχολογία του ήρωα παρομοίως όπως ο χορός θα επαναλάβει την ωδή του Θέσπη.

Το μικρόβιο του μουσικού νούμερου κόλλησε στο παγκόσμιο
σινεμά και φυσικά ακολούθησε και η Ελλάδα σε σημείο να μην νοείται εμπορική
ταινία χωρίς ένα νούμερο του Ζαμπέτα ή της Μαρινέλλας και ένα χορευτικό της
Καραγιάννη με φανταχτερό κοστούμι. Το κατά πόσο ήταν ξεκάθαρη η Τραγική ρίζα
όλων αυτών των χορευτικών νούμερων είναι άξιο απορίας, παρότι ανά περιπτώσεις
φανερώνουν μία γερή βάση. Π.χ στο παράδειγμα του “Άνοιξε Πέτρα στο “Γοργόνες
και Μάγκες είναι ξεκάθαρη η δραματική χρησιμότητα του χορού όταν αυτός
περιβάλει την μνηστή του Νικόλα. Ένας χορός που συμμετέχει στο κλάμα της και
στον οποίο συμμετέχει η Μαρινέλλα σαν κορυφαία του χορού. Φυσικά δεν είναι
Αρχαία Τραγωδία, είναι ενδιαφέρον όμως να βλέπουμε ακόμα και στα πιο αστεία
παραδείγματα τις δραματικές μεθόδους που έχουν περάσει από την αρχαιότητα στον Puccini και από το Musical στο “Crazy Girl.

Έτσι, λοιπόν, ο,τι ανέβαινε στο Broadway κατέβαινε στο Hollywood για γυρίσματα και ύστερα από
μερικά χρόνια οι ρόλοι άλλαξαν για να γίνονται οι μεγάλες επιτυχίες του Hollywood θεατρικά Musical. Φτάσαμε λοιπόν να
έχουμε το Titanic the
Musical, Lord of the Rings the Musical, Legally Blonde
the Musical και Spiderman the Musical. Προφανώς όλοι και τα πάντα μπορούν
να τραγουδήσουν, ακόμα και ο Peter
Parker.

Από το Top Hat,
στο Night and Day,
στο Funny Face
και από το American in Paris
στο New York New York, το Moulin Rouge
και το Glee είναι
δύσκολο να αμφισβητήσουμε το γεγονός πως στις καλύτερες του εποχές, το American Musical συμβόλιζε ακριβώς όλα
εκείνα που συμβολίζει η αμερικανιά: την υπερπαραγωγή, την ψυχαγωγία, το
φανταχτερό όνειρο και περισσότερο απ'όλα την γλυκύτητα της προσδοκίας. Όλοι
χρειαζόμαστε ένα τραγούδι στην βροχή μια στις τόσες και ειδικά όταν όλα
φαίνονται χαμένα. Προσωπικά πάντως, όταν σκέφτομαι Great American Musical, το πρώτο πράγμα
που θα μου έρθει στο μυαλό είναι αυτό: