Οι
εκδόσεις Free Thinking Zone εγκαινίασαν τη σειρά Τετράδια, μια νέα
εκδοτική πρόταση που θα εκδίδεται σε τετράδες και που έχει ως εξής: δυο
έμπειροι Έλληνες συγγραφείς, ένας Έλληνας ποιητής κι ένας Έλληνας
πρωτοεμφανιζόμενος συγγραφέας θα εκδίδονται παράλληλα (με διηγήματα και
ποιήματα) σε μια έκδοση που θα περιέχει και λευκές σελίδες για να
παρακινηθεί να γράψει και ο αναγνώστης. Τα τέσσερα βιβλιαράκια τσέπης θα
είναι πάντα δίγλωσσα (ελληνικά – αγγλικά). Διάβασα την πρώτη τετράδα
και επισημαίνω:
Η Σώτη Τριανταφύλλου με το
διήγημα Η ταφή της Οφηλίας, τοποθετημένο στην Μεγάλη Βρετανία της
δεκαετίας του '70, μας δίνει έναν απλό και ουσιαστικά (μη ψευδεπίγραφα)
λαϊκό μύθο με πολύ σοβαρό επιμύθιο: όταν η πολιτική στράτευση δεν
είναι συνειδητή καταντά ιλαροτραγωδία. Σε λίγες σελίδες η συγγραφέας
καταφέρνει να συμπυκνώσει τεράστια ζητήματα: την κοινωνική αδικία, την
σχέση συνδικαλιστικού και πολιτικού αγώνα, την κατάρα του μικροαστισμού
που ταλανίζει πάντοτε, την μοναξιά της ατομικής ευθύνης. Όπως πάντα στα
παραμύθια (κι εδώ έχουμε ένα ρεαλιστικό μεν, παραμύθι δε) τίποτα δεν
αναλύεται ούτε αιτιολογείται. Η απλοποίηση είναι σύμφυτη με την έννοια
του παραμυθιού. Η αξία του δεν βρίσκεται στην οξυδερκή ανάλυση αλλά στο
επιμύθιο με τον βαθύ ουμανισμό του. Οι μικρόνοες κινδυνεύουν να
θεωρήσουν το παραμύθι αυτό ως αντιδραστικό με βάση την απαράδεκτη
προτροπή του Σαρτρ να κρύβουμε την αλήθεια για να μην … καμφθεί το
ηθικό της εργατικής τάξης. Αυτοί δεν θα καταλάβουν το επιμύθιο.
Ο
Κυριάκος Αθανασιάδης στο διήγημα Ξυράφια αντιπαραθέτει το
σαδομαζοχιστικό (;) παιχνίδι του Άντρα και της Γυναίκας σε μια
πολύ-πολύ σύντομη ιστορία της ανθρώπινης σκέψης. Εξηγούμαι: διαβάζουμε
το διάλογο ή μάλλον τους παράλληλους μονολόγους του Άντρα και της
Γυναίκας (προσέξτε τα κεφαλαία, μιλούμε για σύμβολα όχι για χαρακτήρες)
κα εμβόλιμα διαβάζουμε φράσεις που καθεμιά συμπυκνώνει τη σκέψη
ενός μεγάλου φιλοσόφου ή διανοητή. Ο Αθανασιάδης χρησιμοποιώντας την
αντίστιξη (counterpoint) πετυχαίνει να δημιουργήσει τη δομή της φούγκας
όπως τη δίδαξε ο Μπαχ: αυτά που λένε (ή σκέφτονται) ο Άντρας και η
Γυναίκα δεν διακόπτονται από το φιλοσοφικό στοχασμό άσχετα και τυχαία,
εν είδει φορμαλιστικού παιχνιδιού. Αντίθετα τα τρία θέματα (άνδρας,
γυναίκα, σκέψη) είναι διαρθρωμένα ώστε το ένα να κυνηγάει
και ταυτόχρονα να γεννάει το άλλο, σε μια διελκυστίνδα που δεν
σταματάει παρά μόνο όταν και τα τρία θέματα αλληλοεξουδετερωθούν μέσα
στο αδιάκοπο κυνηγητό της φούγκας. Και μάλιστα η σκέψη των δύο
πρωταγωνιστών βρίσκεται σε αντιστικτική αρμονία με τη συλλογική σκέψη
του ανθρώπου (όπως κωδικοποιείται στους μεγάλους στοχαστές). Σε όλες τις
μυθολογίες, τις φτιαγμένες από άνδρες, το καλό ήταν γένους αρσενικού
και το κακό γένους θηλυκού. Ο Αθανασιάδης μας θυμίζει ότι το καλό και το
κακό δεν έχουν φύλο. Η περίφημη μάχη των φύλων ήταν μια ψεύτικη μάχη.
Τα φύλα μπορούν να συνυπάρξουν με τον πιο ειρηνικό τρόπο. Αυτό που τα
εμποδίζει είναι η εξουσία ή αν προτιμάτε η ανελευθερία: ο κόσμος της
πραγματικής, ολικής και απόλυτης αγάπης θα έρθει όταν πάψουμε να
τιμωρούμε βάναυσα τον εαυτό μας για τις σκοτεινές πλευρές του.
Ο
ποιητής Χαράλαμπος Γιαννακόπουλος συμμετέχει με την μικρή συλλογή Μια
λεπτομέρεια που κανείς δεν την παρατηρεί. Δώδεκα ολιγόστιχα ποιήματα
όπου ο λόγος συμπυκνώνεται χωρίς να γίνεται υπαινικτικός. Χάρη σε μια
διεισδυτική όραση της καθημερινότητας, ενορχηστρώνεται στο χαρτί ο
κόσμος των απλών πραγμάτων. Ένα υπαρκτό ή ψευδεπίγραφο (δεν έχει
σημασί) αυτοβιογραφικό υπόστρωμα ενεργοποιεί μια προσπάθεια να
συμπεριληφθεί – ει δυνατόν – ολόκληρη η αλήθεια, να δηλωθούν και να
περιγραφούν τα πράγματα ως τέτοια που είναι. Αλλά απολύτως ρεαλιστική
ποίηση δεν νοείται, θα ήταν οξύμωρο Το ποιητικό αίσθημα επιβάλλει στις
ρεαλιστικές εικόνες την πατίνα του λυρικού. Και βρίσκει την γνήσια
έκφρασή του αυτό το αίσθημα του Γιαννακόπουλου τις ακριβές στιγμές όπου
αφήνεται και λειτουργεί η συνειρμική δύναμη της μνήμης (μιλάμε για
ασύνειδες διαδικασίες που δεν πρέπει να νοούνται ως προθέσεις) .
Ο πρωτοεμφανιζόμενος Χρήστος Νάτσης δηλώνει ότι στο
διήγημα Η Δαιμονία χρησιμοποίησε αυτούσια αποσπάσματα από έργα πολλών
συγγραφέων (Τζόις, Νίτσε, Μποντλέρ, Απολινέρ κ.ά.). Ο εντοπισμός των
διακειμενικών αναφορών είναι στην αρμοδιότητα των φιλολόγων και των
θεωρητικών. Εγώ θα ασχοληθώ με το μύθο: Στην περίπτωση της
πλήρους και α-ηθικής (προσοχή: οχι ανήθικης) λειτουργίας του σεξουαλικού
ενστίκτου, τα συμφέροντα που αυτό υπηρετεί είναι καθαρά και απόλυτα
εγωιστικά. Το ένστικτο βρίσκεται στην υπηρεσία του ατόμου και μόνο. Κι
όσα το ένστικτο ευλογεί, δεν είναι πράξεις διαστροφής αλλά η
φυσική ζεύξη του έρωτα με το θάνατο που τελείται κάθε φορά με το
πρόσκαιρο χάσιμο της συνείδησης μέσα από τον οργασμό που είναι μια
άσκηση θανάτου (Μπατάιγ, Φρόιντ, Σαντ). Κι όμως, στους ήρωες του
Νάτση, η φυσική λειτουργία του σεξ έχει διαβρωθεί και εξευτελιστεί
πλήρως καθώς και ο καθηγητής και η νεαρή είναι τόσο αλλοτριωμένοι που
σκέφτονται για το σεξ με όρους και σχήματα της κρατούσας απάνθρωπης
εξουσιαστικής ηδονής. Γι' αυτό και είναι αντιπαθείς. Ούτε βέβαια μπορεί
υπό αυτούς τους όρους ο έρωτας να λειτουργήσει ως μια -κατά μόνας έστω –
πράξη απελευθέρωσης από το αυταρχικό σύστημα (το υπαινίσσεται καθαρά το
φινάλε με τον εφησυχασμένο μικροαστό μπάρμαν). Η φύση
γελοιοποιείται, μας λεει ο Νάτσης, όταν το σεξ υποβιβάζεται στο επίπεδο
μιας αγχωτικής και απάνθρωπης διασκέδασης. Δίκιο έχει νομίζω.
