Το τρένο, με την παραδοσιακή πλέον καθυστέρηση που συνοδεύει τον (ευτυχώς δημόσιο ακόμα, αλλά για πόσο;) ΟΣΕ τα τελευταία χρόνια, μπήκε στον σταθμό της Θεσσαλονίκης. Κατεβαίνω στην αποβάθρα και αναπνέω ξανά τον αέρα της βόρειας Ελλάδας. Εγώ, όπως και εκατοντάδες άλλοι Έλληνες και μη, βρισκόμαστε για άλλη μια φορά στην συμπρωτεύουσα, άλλη μια φορά για το σημαντικότερο πολιτιστικό γεγονός της χώρας.
Το 56ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Το Φεστιβάλ προθερμαίνεται: Ομιλίες επισήμων, ταινία έναρξης, ορισμένες νυχτερινές προβολές και το καθιερωμένο prive πάρτι έναρξης λαμβάνουν χώρα το βράδυ της Παρασκευής, όμως αυτό είναι μόνο η εισαγωγή. Το αληθινό Φεστιβάλ ξεκινάει σήμερα, αυτό το ζεστό και φωτισμένο Σάββατο στις 7 του Νοέμβρη.
14.40 – Μόλις μεσημέρι όμως ήδη έχουμε την πρώτη sold out προβολή.
Πρόκειται για την ταινία
Ο γιος του Σαούλ. Η ταινία, με θέμα τον Β Παγκόσμιο πόλεμο, έχει ήδη βραβευτεί από την Ευρωπαϊκή επιτροπή Κριτικών Κινηματογράφου FIPRESCI, από το Φεστιβάλ των Καννών και έχει αποσπάσει το ειδικό βραβείο της επιτροπής του φεστιβάλ του Sarajevo. Με μοναδική ημέρα προβολής την σημερινή, δεν είναι περίεργο που το φεστιβαλικό κοινό έτρεξε να κλείσει θέσεις. Ευτυχώς, αναμένεται στις κανονικές κινηματογραφικές αίθουσες από Δεκέμβρη.
Ο κόσμος της Θεσσαλονίκης δημιουργεί μια ιδιαίτερη πλημμύρα που φουσκώνει στον παραλιακό δρόμο της πόλης για να σκάσει τελικά στις αποβάθρες του λιμανιού της πόλης. Εκεί βρίσκονται οι 4 από τις 6 αίθουσες του Φεστιβάλ:
Τώνια Μαρκετάκη, Φρίντα Λιάππα, Τζον Κασσαβέτης και Σταύρος Τορνές – 4 μεγάλοι Έλληνες κινηματογραφιστές. Μια άλλη μικρότερη πλημμύρα ανεβαίνει προς την πλατεία Αριστοτέλους όπου ολοκληρώνεται ο αριθμός, 6/6, με τις δύο ακόμα αίθουσες: Παύλος Ζάννας, ιδρυτικό μέλος του Φεστιβάλ και φυσικά την αίθουσα του Ολύμπιον.
Αυτές τις μέρες, το πρωί στην Αριστοτέλους μπορεί να προσφέρει πλούσιο υλικό σε εκκολαπτόμενους καλλιτέχνες, συγγραφείς, ηθοποιούς και γενικώς στους παρατηρητές. Με τις προβολές να αρχίζουν από τις 11 – δωρεάν για φοιτητές και άλλες κοινωνικές ομάδες μέχρι τις 15.00 – η ήδη γεμάτη πλατεία, γεμίζει ακόμα περισσότερο από το φεστιβαλικό κοινό. Από φτηνές καμπαρντίνες μέχρι εντυπωσιακά σύνολα των διεθνών καλεσμένων, ο υποθετικός παρατηρητής μπορεί να ξεχωρίσει τους φεστιβαλικούς από του υπόλοιπους περαστικούς. Δεν υπάρχει αμφιβολία: στην περίοδο του Φεστιβάλ, η πόλη αλλάζει, το φυσιολογικό αλλοιώνεται και κάθε μέρα θα μπορούσε να είναι βγαλμένη από ταινία.
Τέλος όμως με αυτήν την μικρή εισαγωγή, άλλωστε όλα αυτά είναι ήδη γνωστά. Η ώρα πλησιάζει 17.00 και οι πιο βαριές ταινίες του Φεστιβάλ ξεκινάνε!
17.00 – Land of Mine, Δανία – Γερμανία, Τμήμα: Ανοιχτοί Ορίζοντες (Επαναπροβολή: Σάββατο 14, 17.30 / John Cassavetes)
3/5
Η ταινία με τον διττό τίτλο land of mine (δική μου χώρα και χώρα των ναρκών) διαδραματίζεται στα τέλη του 1945 και του Β παγκοσμίου πολέμου. Στην νικήτρια Δανία επιστρέφουν 2000 ηττημένοι Γερμανοί στρατιώτες με σκοπό να εξουδετερώσουν 2 εκατομμύρια νάρκες θαμμένες στις δυτικές ακτές της Δανίας.
Η ιστορία της ταινίας εξελίσσεται γύρω από μια ομάδα νέων στρατιωτών που αναλαμβάνουν αυτή την αποστολή σε μια χώρα που τρέφει ένα βαθύ μίσος για τους Γερμανούς, μετά από τις κακουχίες που υπέφερε κατά τη διάρκεια των πέντε χρόνων της κατοχής. Το μίσος που μοιράζεται και ο Δανός λοχίας, υπεύθυνος τους. Σταδιακά, και με τους νέους να πεθαίνουν ένας προς ένας από τις εκρήξεις, ο λοχίας θα συνειδητοποιήσει αυτό που θα έπρεπε να γνωρίζει από την αρχή: ότι όλοι είναι άνθρωποι και ότι στον πόλεμο δεν υπάρχουν νικητές.
Η ταινία μιλάει ενάντια στον πόλεμο, ενάντια στο μίσος των ανθρώπων και των λαών, αποτέλεσμα του πολέμου που πάντα πληρώνουν οι πιο αθώοι. Αργά και σταδιακά, γινόμαστε μάρτυρες της ανθρωπιάς που υπάρχει ως βασική ποιότητα σε όλους τους ανθρώπους και της μόνιμης τρέλας των στρατιωτικών κάθε μεριάς. Η ταυτόχρονη διαρκής απειλή που προσφέρει μια νάρκη έτοιμη να εκραγεί, δημιουργεί μια ατμόσφαιρα συνεχής έντασης. Στα αρνητικά, το σενάριο χάνει σε πυκνότητα και καταλήγει αναμενόμενο και χωρίς εκπλήξεις.
Ισορροπώντας ανάμεσα στο συναίσθημα και την περιγραφή, χωρίς να πάρει κάποια θέση η ταινία μετατρέπεται σε μια ισχυρή καταγραφή των αλλοιωμένων ανθρώπινων ψυχών, τσακισμένων από τον πόλεμο, που έχουν χάσει ακόμα και τις πιο βασικές αξίες. Διστάζει όμως να φτάσει στα άκρα, να φωνάξει ενάντια στον στρατό, ενάντια στον θάνατο και μας αφήνει με μια γενική αίσθηση που έχουμε ξανανιώσει ακόμα και στο τέλος, όπου η λύση φαντάζει αρκετά μη ρεαλιστική ώστε να δούμε σε αυτήν τον θρίαμβο της ελπίδας.
20.00 – Ο Γιος του Σαούλ, Ουγγαρία, Τμήμα: Ειδικές Προβολές
(Επαναπροβολή:ΟΧΙ)
4.5/5
Χωρίς ούτε μια παύση για να μας χαρίσει πολύτιμες ανάσες, η ταινία τρέχει ακατάπαυστα ανάμεσα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Β παγκοσμίου πολέμου, στα τέλη του πολέμου: δηλαδή στις ημέρες των μαζικών εκτελέσεων στους θαλάμους αερίων. Εκεί, ο Ούγγρος Σαούλ, μέλος της Ζόντερκομμαντο, της ειδικής ομάδας φυλακισμένων όπου υποχρεώνονται να βοηθούν την γερμανική ηγεσία στις δολοφονίες, αναγνωρίζει τον γιο του νεκρό από τα αέρια και αποφασίζει να κλέψει το κορμί του, να βρει έναν ραβίνο και να το θάψει. Τις ίδιες μέρες, η Ζόντερκομμαντο ετοιμάζει την αντίστασή της στις γερμανικές δυνάμεις σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια επιβίωσης.
Η πολύ βαριά ατμόσφαιρα της ταινίας βαραίνει ακόμα περισσότερο από τον τρόπο που είναι γυρισμένη – πλάνα συνεχώς κοντινά στον Σαούλ και στους άλλους κρατούμενους μας δίνουν την αίσθηση πως βρισκόμαστε συνεχώς δίπλα τους, συνεχώς πίσω τους, σαν ένας από αυτούς. Τα πάντα διαδραματίζονται περιφερειακά, με ελάχιστο φόκους όμως αυτό δεν αδυνατίζει στο ελάχιστο την δύναμη των εικόνων. Σοροί από γυμνά πτώματα, πυροβολισμοί, φούρνοι και θάλαμοι αερίων περνάνε φευγαλέα, σαν να είναι κομμάτι της φυσιολογικής ζωής των θεατών και εκεί ακριβώς βρίσκεται η έντονη δύναμη της ταινίας. Τα γεγονότα δεν τονίζονται, απλώς υπάρχουν, όπως θα τα παρατηρούσαμε εάν τα ζούσαμε κάθε μέρα, για τέσσερα χρόνια σε αυτά τα στρατόπεδα θανάτου. Οικεία. Εξού και οι βαθιοί αναστεναγμοί του κοινού στο τέλος της ταινίας, πολύ βαθιοί αναστεναγμοί ακριβώς πριν τα χειροκροτήματα.
22.00 – Mustang, Τουρκία-Γαλλία-Γερμανία-Κατάρ, Τμήμα: Βραβείο LUX (Επαναπροβολή: Πέμπτη 12, 20.30 / Stavros Tornes)
4/5
Στο διαγωνιστικό για τα βραβεία του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου LUX Awards, συναντάμε απόψε την πρώτη από τις τρεις διαγωνιζόμενες ταινίες. Η ταινία Mustang (Ατίθασες) αφηγείται την ιστορία 5 κοριτσιών που μεγαλώνουν σε κάποιο χωριό στα βάθη της Τουρκίας (1000 χλ από Κωσταντινούπολη). Μεγαλώνουν με αυτά τα έθιμα που πολύ καλά γνωρίζουμε από τα πρόσφατα ελληνικά χρόνια της νεώτερης ιστορίας που ευτυχώς έχουμε (έχουμε ολοκληρωτικά;) ξεπεράσει. Όπου η θέση της γυναίκας είναι οικόσιτη, παρθένα και σωστά μεγαλωμένη για να μην μιλάει η γειτονιά. Τα πέντε κορίτσια με αφορμή ένα παιχνίδι, γίνονται φυλακισμένες, σταματούν το σχολείο και διδάσκονται τεχνικές όπως το άνοιγμα φύλου και το τύλιγμα του σωστού σαρμά. Μια μια παντρεύονται και φεύγουν και με κάθε μια χάνεται σταδιακά η αθωότητα της ταινίας και το ευχάριστο φολκλόρ στοιχείο. Η ταινία κάνει μια σκοτεινή στροφή και αυτά που μέχρι τότε φάνταζαν παιχνιδιάρικα, γίνονται τώρα αγώνας επιβίωσης. Μέχρι την τελική επανάσταση της μικρότερης κόρης.
Με ένα θέμα που δεν μας είναι άγνωστο ή καινούργιο, η ταινία καταφέρνει να συγκινήσει το κοινό, κυρίως εξαιτίας της πολύ δυνατής εικόνας των πέντε νέων κοριτσιών. Ο συνδυασμός της μουσικής επένδυσης, βιολοντσέλα γραμμένα από τους
Νick Cave & Ellis Warren δημιουργεί ένα ατμοσφαιρικό σύνολο που δεν δυσκολεύεται να αγγίξει το κοινό. Δεδομένου επίσης του θέματος που αγγίζει τις ευαίσθητες χορδές του κοινού, είναι χωρίς αμφιβολία μια πολύ δυναμική παρουσία για να κερδίσει το βραβείο LUX.
24.00 – Τέλος Σαββάτου. Μια αποσυμφορητική βόλτα στην σκοτεινή άκρη του λιμανιού κρίνεται απαραίτητη μετά από τόσο Β Παγκόσμιο, βαριά κοινωνικά ζητήματα και 6 ώρες ταινιών. Ανάμεσα στο πλήθος που αδειάζει σιγά σιγά τις αίθουσες, άλλοι κουρασμένοι, άλλοι ενθουσιασμένοι, ο υποθετικός πρωινός παρατηρητής μπορεί τώρα να συγκρίνει το πριν και το μετά, το πρωί με το βράδυ και να υποθέσει άραγε πως αυτό το Φεστιβάλ επηρεάζει τους θεατές του. Αλλά είναι νωρίς ακόμα. Τέλος Σαββάτου.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
14.45 –
Astragal, JOHN CASSAVETES
17.00 –
Arabian Nights I, PAVLOS ZANNAS
17.00 –
Me and Earl and the Dying Girl, TONIA MARKETAKI
20.00 –
Louder Than Bombs , FRIDA LIAPPA
20.30 –
Motherland, STAVROS TORNES
22.30 –
Victoria, OLYMPION
