Χοσέ Κάρλος Σομόθα Ἡ θεωρία τῶν χορδῶν. Μετάφραση Χριστίνα Θεοδωροπούλου. Ἐκδόσεις Πατάκη. Πρώτη ἔκδοση 2008. Ἡ παρούσα εἶναι ἡ ἕκτη ἀνατύπωση, τοῦ Σεπτεμβρίου 2016. 560 σελίδες σέ πολύ καλῆς ποιότητας ὑπόλευκο χαρτί.
Μαδρίτη 2005. Μία 23χρονη φοιτήτρια φυσικῆς, ἡ Ἐλίσα, ἐπιθυμεῖ διακαῶς νά ἐπιλεγεῖ ἀπό τόν σπουδαῖο φυσικό Μπλάνες γιά νά δουλέψει μαζί του σέ μιά πρωτοποριακή ἰδέα του. Ὁ καθηγητής Μπλάνες ἔχει προτείνει μία προσθήκη στή θεωρία τῶν χορδῶν, τήν ὁποία προσπαθεῖ μέ τούς βοηθούς του νά τήν ἀποδείξει μαθηματικά.
Μεγάλη παρένθεση. Στή φυσική στοιχειωδῶν σωματιδίων σήμερα δεχόμαστε τό καθιερωμένο μοντέλο, σύμφωνα μέ τό ὁποῖο ἡ ὕλη ἀπαρτίζεται ἀπό τά κουάρκ καί τά λεπτόνια. Τό μοντἐλο αὐτό, παρότι ἀποδεικνύεται πειραματικά, δέν παρέχει ἀπαντήσεις σέ ὅλα τά θέματα, ἔχει κενά. Στά τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ 1980 προτάθηκε ἡ θεωρία τῶν χορδῶν. Σήμερα εἶναι γνωστή μέ τό ὄνομα Ὑπερσυμμετρική θεωρία τῶν χορδῶν. Σύμφωνα μέ αὐτήν τά δομικά στοιχεῖα τῆς ὕλης εἶναι μονοδιάστατα ἐκτεταμένα ἀντικείμενα (χορδές) ἀπειροελάχιστου μεγέθους. Γιά νά μπορέσει νά εὐσταθεῖ θεωρητικά, ἔπρεπε νά στηθεῖ ἕνα σύμπαν 11 διαστάσεων (10 χώρου καί 1 χρόνου). Θυμίζω πώς ἐμεῖς ἀντιλαμβανόμαστε 4 διαστάσεις (3 χώρου καί 1 χρόνου). Ἔχουν κατασκευαστεῖ ἰδιαίτερα δύσκολα μαθηματικά γιά νά στηρίξουν θεωρητικά τό σύμπαν τῶν 11 διαστάσεων καί τή θεωρία τῶν ὑπερχορδῶν. Αὐτή ἡ θεωρία ἀπαντᾶ σέ ἐρωτήματα πού δέν μπορεῖ νά ἀπαντήσει τό καθιερωμένο μοντέλο, ὅμως δέν ἔχει ἀποδειχθεῖ πειραματικά, ἐπειδή ἀπαιτοῦνται ἰδιαίτερα μεγάλης ἰσχύος ἐπιταχυντές σωματιδίων.
Αὐτό τό θεωρητικό ὑπόβαθρο εἶναι ἀρκετό γιά τήν κατανόηση τοῦ βιβλίου, ὄχι ὅμως καί ἀπαραίτητο.
Κλείνει ἡ παρένθεση.
Αὐτό πού ἰσχυρίζεται ὁ Μπλάνες εἶναι πώς μία χορδή χρόνου περικλείει μέσα της ὅλη τήν πληροφορία τοῦ παρελθόντος τοῦ χώρου, ἀπό τόν ὁποῖο ἐλήφθη (ἡ χορδή). Ἐκεῖνο πού θέλει νά ἀποδείξει θεωρητικά καί νά τεκμηριώσει πειραματικά εἶναι πώς εἶναι ἐφικτό νά κρατήσουν μία χορδή χρόνου, νά τήν ἀνοίξουν καί νά δοῦν τίς πληροφορίες ἀπό τό παρελθόν κατά βούλησιν. Ἐν ὀλίγοις, μποροῦν νά δοῦν τό παρελθόν, ἀλλά ὄχι νά τό ἐπηρεάσουν.
Ἡ Ἐλίσα καί ἕνας συμφοιτητής της θά ἐπιλεγοῦν ἀπό τόν Μπλάνες γιά νά ἐργαστοῦν μαζί του στή Ζυρίχη. Ἀναχωροῦν λοιπόν ἀπό τή Μαδρίτη γιά τή Ζυρίχη. Ὅμως μέ τήν ἄφιξή τους ἐκεῖ, τούς περιμένει μεγάλη ἔκπληξη. Θά μεταφερθοῦν μέ ἄκρα μυστικότητα γιά νά έργαστοῦν σέ ἕνα ὑποτιθέμενο ἀκατοίκητο νησί τοῦ Ἰνδικοῦ Ὠκεανοῦ, τή Νέα Νέλσον. Ἐκεῖ θά ἐργάζονται κάτω ἀπό τήν αὐστηρή παρακολούθηση τῶν ἀνθρώπων ἀσφαλείας τῆς ἐπιχείρησης, ἀλλά καί κάτω ἀπό περίεργες συνθῆκες συμβίωσης. Παρά τόν ἐνθουσιασμό, τά πειράματα δέν θά ἐξελιχθοῦν κατά τά ἀναμενόμενα. Ὄντως θά μπορέσουν νά δοῦν τό παρελθόν. Ὄχι ὅμως χωρίς τίμημα. Κάποιος κρυφός δολοφόνος θά σκοτώσει κάποιους ἀπό τούς ἐπιστήμονες καί ἀπό τό προσωπικό ἀσφαλείας καί θά προκαλέσει τεράστιες καταστροφές στίς ἐγκαταστάσεις. Οἱ ἐπιζήσαντες θά ὑποχρεωθοῦν νά φύγουν, μέ τήν ἐφ' ὅρου ζωῆς δέσμευσή τους νά μήν μιλήσουν ποτέ γιά ὅσα ἔγιναν.
Δέκα χρόνια μετά τήν ἀναχώρησή τους ἀπό τό νησί, ἡ Ἐλίσα θά δεχτεῖ κάποια κρυπτογραφημένα μηνύματα, τά ὁποῖα τήν καλοῦν σέ συνάντηση ὅλων τῶν ἐπιζώντων ἐπιστημόνων. Ὅμως στό διάστημα μέχρι τήν κανονισμένη συνάντηση, κάποιοι ἀπό αὐτούς θά βροῦν φρικτό θάνατο κάτω ἀπό μυστηριώδεις συνθῆκες. Τελικά οἱ ἀκόμη λιγότεροι ἐπιζήσαντες θά καταφέρουν νά συναντηθοῦν καί νά μεταβοῦν στή Νέα Νέλσον. Ἐκεῖ μέ τόν ἐναπομείναντα ἐξοπλισμό θά προσπαθήσουν νά ξανακάνουν τό πείραμα, γιά νά δοῦν τί συνέβη δέκα χρόνια πρίν, ποιά δύναμη ἀπελευθέρωσαν καί γιατί τούς σκοτώνει τώρα καί μέ αὐτόν τόν τρόπο.
Δέν χρειάζεται νά πῶ τίποτε ἄλλο γιά τήν ὑπόθεση.
Ἡ γραφή εἶναι ἐξαιρετική. Παρότι ὁ ρυθμός δέν εἶναι καταιγιστικός, εἶναι ἔτσι δοσμένος ὥστε ὁ ἀναγνώστης νά μήν θέλει νά ἀφήσει τό βιβλίο. Ὁ συγγραφέας τακτικά σέ κάποια ἥρεμη ἤ χαρούμενη σκηνή γράφει κάτι σάν δέν ἤξερε τί τούς περίμενε, ἤ ἡ φρίκη δέν εἶχε ἀρχίσει, καί κάνει τόν ἀναγνώστη νά θέλει νά φτάσει ἀκόμα παρακάτω.
Οἱ 550 σελίδες ἔδωσαν χῶρο στόν συγγραφέα νά ἀναπτύξει θέματα φιλοσοφίας, κοινωνιολογίας, θεολογίας, μεταφυσικῆς, ἠθικῆς. Ἡ γραφή καί οἱ περιγραφές ὠθοῦν τόν ἀναγνώστη νά σκεφτεῖ πολλά καί σέ βάθος. Τό βιβλίο ἔχει προφανῶς καί ἀρκετή φυσική, ὅμως δέν πρόκειται αὐτή νά δυσκολέψει τόν ἀναγνώστη. Βέβαια ἀφήνει ἀπορίες, ἄν ὄχι ἀνησυχίες, γιά τό κατά πόσο εἶναι ἐφικτά αὐτά πού ὑποστηρίζει ὁ καθηγητής Μπλάνες. Προσωπική ἐκτίμηση: δέν εἶναι δυνατόν νά ἀπαιτοῦνται ὑπερυψηλῶν ἐνεργειῶν ἐπιταχυντές γιά νά ἀνιχνευθοῦν οἱ χορδές, ἀλλά πολύ μικρότερων ἐνεργειῶν γιά νά ἀπομονωθοῦν καί νά ἀνοιχθοῦν τά περιεχόμενά τους.
Θέλω νά σταθῶ στήν πολύ καλή μετάφραση τῆς κυρίας Θεοδωροπούλου. Πέρα ἀπό τό ὅτι μᾶς ἔδωσε ἕνα κείμενο, τοῦ ὁποίου ἡ ἀνάγνωση ρέει ἀπρόσκοπτα, εἶχε νά ἀντιμετωπίσει καί πολλή ὁρολογία φυσικῆς, κοσμολογίας, γεωλογίας, παλαιοντολογίας. Καί τά πῆγε θαυμάσια.
Μέ δυσκόλεψε στήν ἀνάγνωση ἡ φοβία στό τελικό ν. Ἔλειπε καί ἀπό τήν αἰτιατική τοῦ ἀρσενικοῦ ἄρθρου (τό χῶρο) καί ἀπό τό ἀρνητικό μόριο (δέ χωροῦσε).
Συστήνεται ἀνεπιφύλακτα! Καί μετά ἀπό αὐτό, διαβάστε τό (πιό δύσκολο ἀπό ἄποψη φυσικῆς) βιβλίο τοῦ Δημήτρη Καπετανάκη Ὁ ἱππότης τῆς βαρύτητας, τό ὁποῖο πραγματεύεται τό ἴδιο θέμα, τό ταξίδι στόν χρόνο.
