Τον Οκτώβριο του περασμένου έτους, η Ακαδημία των Η.Π.Α. απένειμε στον διεθνούς φήμης σκηνοθέτη και σεναριογράφο David Lynch ένα τιμητικό Oscar για το σύνολο του έργου του. Ο Lynch πέτυχε να κάνει αισθητή την παρουσία του ήδη από την πρώτη του ταινία (Eraserhead, 1977), της οποίας η σουρεαλιστική αφήγηση και αισθητική αποτελούν τη ξεχωριστή κινηματογραφική του υπογραφή. Οι ταινίες του είναι γνωστές για τη μυστηριώδη, ακατανόητη και αδιαπέραστη ατμόσφαιρα που συχνά τις χαρακτηρίζει και συνιστά πηγή της γοητείας τους. Την ίδια πειραματική προσωπικότητα συναντάμε και στο What Did Jack Do? (2017), μία ασπρόμαυρη ταινία μικρού μήκους του Lynch. To project αυτό αρχικά παρουσιάστηκε στο Fondation Cartier pour l'Art Contemporain, ένα μουσείο σύγχρονης τέχνης στο Παρίσι. Στις 20 Ιανουαρίου 2020 η ταινία κυκλοφόρησε μέσω Netflix ως ένα δώρο προς τον σκηνοθέτη, ο οποίος την ίδια μέρα έκλεισε τα 74 του έτη.
Η ταινία αφηγείται την ιστορία μίας μαϊμούς, η οποία έχει το όνομα Jack και θεωρείται ύποπτος σε μία δολοφονία. Ο Lynch, πέραν των ρόλων του πίσω από την κάμερα (σκηνοθέτης, σεναριογράφος, μοντέρ), εμφανίζεται και ως ο ντεντέκτιβ που ανακρίνει τη μαϊμού, αλλά και ως η φωνή και το στόμα της μαϊμούς (σύμφωνα με τους τίτλους τέλους, η μαϊμού έχει το όνομα 'Jack Cruz' και τον ρόλο ερμηνεύει ο 'εαυτός' της). Οι δύο χαρακτήρες βρίσκονται σε μία καφετέρια ενός σταθμού τρένων. Η μαϊμού περιμένει το τρένο της, αλλά ο σταθμός έχει προσωρινά παγώσει, καθώς η αστυνομία αναζητά έναν δολοφόνο που εικάζεται ότι βρίσκεται στην περιοχή. Η ταινία είναι κινηματογραφημένη σε ασπρόμαυρο, πιθανότατα γυρισμένη σε φιλμ, με ειδικά εφέ που της προσδίδουν μία παλαιωμένη αισθητική, θυμίζοντας κινηματογραφικές εικόνες από τις πρώτες δεκαετίες του κινηματογράφου.
Η αφήγηση της ταινίας δύσκολα θα μπορούσε να αναπτυχθεί σε μεγάλου μήκους, ταιριάζει και λειτουργεί ωστόσο στο πλαίσιο των δεκαεπτά λεπτών. Ο διάλογος εξελίσσεται προς απρόβλεπτες κατευθύνσεις, με τη δομή και το περιεχόμενό του να εμποδίζουν την όποια προσπάθεια παραγωγής νοήματος. Ο σουρεαλιστικός του χαρακτήρας αποτελεί τη ψυχή της ταινίας και είναι αρκετός για να παγιδέψει τη σκέψη μας γύρω από την αφήγηση. Κατανοούμε πως πρόθεση του χαρακτήρα του Lynch είναι να εκμαιεύσει την ενοχή της μαϊμούς και το στοιχείο αυτό λειτουργεί ως βάση της συζήτησης, ενοποιώντας τη σε ένα θεμελιώδες επίπεδο. Εξαιρώντας όμως το γενικό αυτό πλαίσιο, ο διάλογος μοιάζει να μην οδηγεί σε καμία απολύτως λογική ερμηνεία. Το ενδιαφέρον προκύπτει από έναν εσωτερικό ρυθμό που χαρακτηρίζει τη στιχομυθία και αποκαλύπτει την κωμική διάθεση της αφήγησης. Δεν είναι λίγες οι φράσεις εκείνες, π.χ. Ποιος θα πιστέψει έναν ουρακοτάγκο; και Λένε ότι η αληθινή αγάπη είναι σαν μία μπανάνα, γλυκιά, με χρυσαφένιο χρώμα, οι οποίες προκαλούν έκπληξη και γέλιο καθώς έρχονται σε κόντρα με το πλαίσιο στο οποίο βρίσκονται και την πραγματικότητα. Τέλος, η κωμωδία ενισχύεται από τη σοβαροφανή προσέγγιση της ερμηνείας του Lynch.
Η προσπάθεια εντοπισμού ενός βαθύτερου νοήματος είναι ανούσια, δίχως αυτό να σημαίνει πως το What Did Jack Do? απέτυχε τον σκοπό του. Ο Lynch αφιερώνεται εξ ολοκλήρου στην ανάπτυξη του σουρεαλιστικού στυλ, της παράλογης αισθητικής, η οποία είναι γοητευτική ακριβώς επειδή είναι παράλογη. Ο/Η κάθε θεατής θα δει να αντανακλάται στην ταινία μία δική του/της ερμηνεία, ένα δικό του/της όνειρο, ίσως και τίποτα. Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, το What Did Jack Do? παραμένει μυστηριωδώς διασκεδαστικό και γεμάτο από όλα εκείνα τα στοιχεία που καθιστούν τον Lynch αγαπητό και κορυφαίο δημιουργό του κινηματογράφου.
