Μονμάρτη, Παρίσι στα τέλη του 19ου
αιώνα, μέσα σε ένα καφέ, ένα ζευγάρι γυναικών, λουσμένο στο απογευματινό φως,
χορεύει αργά και ρυθμικά, μπροστά στους θαμώνες, τον διαχρονικό χορό του Sarabande.
Πριν
την Ομορφιά προηγήθηκε η Βία. Ήταν το σωτήριο έτος 711 μ.Χ., όταν τα
μουσουλμανικά φουσάτα του Βέρβερου στρατηγού Ταρίκ Ιμπν Ζιγιάντ διέπλευσαν το
στενό μεταξύ Μαρόκου και Ισπανίας και αποβιβάστηκαν στο Γιβραλτάρ, που τότε
απέκτησε το σημερινό του όνομα ως «ο Βράχος του Ταρίκ» (Jabal Ṭāriq). Οι
τότε κυρίαρχοι της Ιβηρικής, οι εκχριστιανισμένοι Βησιγότθοι του βασιλιά
Ροδέριχου συγκρούστηκαν με τους ισλαμιστές μαχητές του Ταρίκ στις άνυδρες
πεδιάδες της Ανδαλουσίας, με αποτέλεσμα να χάσει την ζωή του ο ίδιος ο
Ροδέριχος στην μάχη της Γκουανταλέτε, της οποίας η έκβαση έσβησε τους
Βησιγότθους από την Ιστορία και εγκαινίασε την κυριαρχία των Αράβων στην
Ισπανία.
Όταν
σίγησε ο ήχος των σπαθιών, στα ουράνια παλάτια της Αλάμπρα ακουγόταν πια μόνο ο
ήχος της μουσικής. Ο αραβικός πολιτισμός έφερε στην Ευρώπη, εκτός από τα
μαθηματικά, την αρχιτεκτονική και την πρώτη μετάφραση της φιλοσοφίας του
Αριστοτέλη, τον αισθησιακό χορό του Zarabanda. Zarabanda, στα παλιά αραβικά του Μεσαίωνα,
θα πει «θορυβώδης», ο χορός αυτός ξεκίνησε σαν μια ερωτική παντομίμα μόνο για
γυναίκες, με μοναδική υπόκρουση τον κροταλιστό ήχο από ένα ζευγάρι καστανιέτες.
Όταν ολοκληρώθηκε η χριστιανική ανάκτηση της Ιβηρικής (Reconquista), o
γυναικείος αισθησιακός χορός του Zarabanda είχε
πια περάσει στην ισπανική αλλά και στην εν γένει ευρωπαϊκή μουσική παράδοση ως Sarabande.
Κατά
τον 18ο αιώνα, ο Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ γοητεύεται από τον
απελευθερωτικό και συνάμα σκανδαλώδη, για τα ήθη της εποχής, χορό του Sarabande (απαγορευμένος
στην Ισπανία της Ιεράς Εξέτασης θεωρούμενος ως δαιμονικός) και παντρεύει τον
παραδοσιακό ρυθμό του με την κλασική μουσική, δημιουργώντας τις
αριστουργηματικές του Σουίτες για Βιολοντσέλο. Φτάνοντας πια στην εποχή μας, το
1976, ο Βρετανός συνθέτης και πρώην
κιμπορντίστας των Deep Purple, ο JonLord, ερευνώντας το έργο του Μπαχ, ηχογραφεί τον θρυλικό solo δίσκο
του ονόματι “Sarabande”. Έχοντας πλέον διανύσει μία διαδρομή
πολλών αιώνων, με στοιχεία από Ανατολή και Δύση, ο επικός ερωτισμός του Sarabande
εξελίσσεται ακόμη.
Οι Καρυάτιδες της Αμφίπολης, παρότι αυστηρές
φύλακες του τάφου, εντυπωσιάζουν με το πόσο ερωτικές δείχνουν, έτσι όπως
αποδίδεται το στήθος τους μέσα από τον χιτώνα. Σαν να έχουν μόλις βγει από τη
θάλασσα.
Η σταδιακή αποκάλυψη του τύμβου της Αμφίπολης λειτουργεί
σαγηνευτικά για το κοινό, σαν ένα βασανιστικά αργό αλλά εξαιρετικά αισθησιακό
στριπτίζ. Μαζί με την Ιστορία χιλιάδων ετών, απογυμνώνεται και ένα ξεχασμένο
κομμάτι της ταυτότητάς μας. Όπως βλέπουμε εμείς με δέος τις Καρυάτιδες, έτσι
και εκείνες μέσα από τα μαρμάρινα μάτια τους πρέπει να μας παρατηρούν σαν
εξωγήινους, που για κάποιο λόγο οι μορφές τους φέρνουν στην επιφάνεια
λανθάνοντα αισθήματα. Τι έχουμε άραγε κρατήσει από αυτή την υψηλή αισθητική; Θα ήταν ποτέ
δυνατόν να δημιουργήσουμε μια Ομορφιά τέτοιου βεληνεκούς στις ημέρες μας; Όσο
περισσότερο τις θαυμάζουμε, τόσο πιο ανήμποροι νιώθουμε μπροστά τους.
Σε αντίθεση με τον ερωτισμό του Sarabande που
εμπλουτίζεται ασταμάτητα και συνεχίζεται μέσω της Μουσικής μέχρι τις ημέρες
μας, ο ερωτισμός των Καρυάτιδων της Αμφίπολης θάφτηκε κάτω από το χώμα του
τάφου, δαιμονοποιήθηκε από την θρησκεία και καταδικάστηκε στη λήθη.
Η τύχη της
αποκάλυψής τους είναι μια ευκαιρία να μας μάθουμε καλύτερα, να ξαναγνωριστούμε.
*Ο Νίκος Δασκαλάκης παρουσιάζει κάθε
Τετάρτη, 22:00-00:00, την ραδιοφωνική εκπομπή “A Hard Day’s Night” στο Amagi Radio (www.amagiradio.com).
