Σκηνή από τα γυρίσματα της ταινίας “In the Mood for Love” («Ερωτική
Επιθυμία»), σε σκηνοθεσία Γουόνγκ Καρ-Βάι, που βγήκε στις κινηματογραφικές
αίθουσες το 2000 και απέδωσε, με υπέροχα φιλμικά κάδρα, τον κοσμοπολιτισμό του
Χονγκ Κονγκ των '60s.
Αλεξάνδρεια,
Σμύρνη, Βενετία, Αμβούργο, Χονγκ Κονγκ. Όλες τους πόλεις-λιμάνια, ασφαλή
καταφύγια για τις κυνηγημένες μειονότητες του πλανήτη, μητροπόλεις του διεθνούς
εμπορίου, αστικά κέντρα πολύβουα, πολύγλωσσα και πολύχρωμα, με φιλελεύθερες
παραδόσεις, με ανοχή στο διαφορετικό, ανοιχτά παράθυρα στον κόσμο. Όλες τους
πόλεις-εξαιρέσεις, μπροστά από την εποχή τους, σε μία μόνιμα αντιφατική σχέση
εξάρτησης/απομόνωσης από την φυσική τους ενδοχώρα.
Οι
αιώνες πέρασαν, η Αλεξάνδρεια δεν είναι πλέον το κέντρο της ελληνιστικής
φιλοσοφίας, η Σμύρνη δεν έχει καμία σχέση με την “άπιστη” λεβαντίνικη οθωμανική
μητρόπολη, η Βενετία έχει πάψει εδώ και καιρό να είναι η “Γαληνοτάτη Δημοκρατία”
και το Αμβούργο της πάλαι ποτέ Χανσεατικής Ένωσης δεν υπάρχει πια. Η καρδιά του
Χονγκ Κονγκ όμως, που είναι η οικονομία του, συνεχίζει να χτυπάει δυνατά έως
σήμερα και μαζί του δυναμώνουν οι χτύποι για περισσότερη δημοκρατία.
Ήδη
από την δεκαετία του 1960, το τότε βρετανοκρατούμενο Χονγκ Κονγκ και η κομμουνιστική
Κίνα φαινόντουσαν σαν δύο εντελώς διαφορετικοί πλανήτες σε παράλληλη τροχιά.
Ενώ η “Πολιτιστική Επανάσταση” του Μάο Τσε-Τουνγκ σκόρπιζε το χάος, την πείνα
και τον θάνατο στην απέραντη κινεζική ενδοχώρα, χιλιάδες Κινέζοι πρόσφυγες,
κυρίως από τα μεγάλα αστικά κέντρα της Σαγκάης και της Καντώνας, έβρισκαν
καταφύγιο στο Χονγκ Κονγκ προκειμένου να γλιτώσουν από τον δολοφονικό φανατισμό
των “Ερυθροφρουρών” του κινεζικού καθεστώτος.
Η
πρόσμιξη όλων αυτών των εθνοτήτων οδήγησε στη εκρηκτική ανάπτυξη της
καινοτομίας και του εμπορίου, με αποτέλεσμα όχι μόνο το οικονομικό θαύμα του
Χονγκ Κονγκ αλλά και την άνοιξη των τεχνών. Το 1968, το Χονγκ Κονγκ διέθετε τις
περισσότερες κινηματογραφικές αίθουσες από όλες τις πόλεις της Ασίας, ενώ
αναδείχθηκε σε μουσική μητρόπολη της κινεζικής ποπ μουσικής (κυρίως της
Καντωνέζικης Ποπ, γνωστής ως “Cantopop”), την ώρα που η ποπ μουσική απαγορευόταν,
επί ποινή θανάτου, στην Κίνα, ως «πορνογραφική μουσική».
Τα διεθνή μέσα ενημέρωσης παραλλήλισαν τις
διαδηλώσεις που εξελίσσονται σήμερα στους δρόμους του Χονγκ Κονγκ με τα
δραματικά γεγονότα του 1989 στην πλατεία Τιενανμέν του Πεκίνου. Την θέση του
ανθρώπου με τις σακούλες του σούπερ μάρκετ, που στεκόταν μόνος του απέναντι στα
τανκς, ήρθε να πάρει ο άνθρωπος με την ομπρέλα απέναντι στα δακρυγόνα της
αστυνομίας.
«Μία
Χώρα – Δύο Συστήματα». Με αυτόν τον ιστορικό συμβιβασμό επιτεύχθηκε, πριν από
17 χρόνια, η ανώδυνη μετάβαση κυριαρχίας του Χονγκ Κονγκ από την Μεγάλη
Βρετανία στην Κίνα. Με τον Θεμελιώδη Νόμο του Χονγκ Κονγκ, οι κινεζικές αρχές
συμφώνησαν στην διασφάλιση της οικονομικής και νομικής αυτονομίας του Χονγκ
Κονγκ καθώς και στην διενέργεια ελεύθερων εκλογών για την ανάδειξη της τοπικής
κυβέρνησης αυτής της «Βενετίας της Άπω Ανατολής».
Οι
διαδηλώσεις ξέσπασαν όταν το Πεκίνο αποφάσισε να επιλέξει εκείνο τους
υποψήφιους για την θέση του ηγέτη του Χονγκ Κονγκ, στις πρώτες ελεύθερες εκλογές
του 2017. Η Κίνα, στο παρελθόν, είχε υποσχεθεί, πως τους υποψηφίους θα τους
επέλεγαν οι ίδιοι οι πολίτες, όμως τον Αύγουστο του 2014, ανακοίνωσε πως η κυβέρνηση
της Κίνας θα επέλεγε την λίστα. Σήμερα, μέσω τηλεοπτικού διαγγέλματος, ο
κυβερνήτης του Χονγκ Κονγκ επέδωσε τελεσίγραφο στους διαδηλωτές να
εγκαταλείψουν το κέντρο της πόλης. Διαφορετικά, οι αρχές της πόλης απείλησαν
ότι θα ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα.
Ανεξάρτητα
από την έκβαση του αιτήματος για πραγματική δημοκρατία στο κοσμοπολίτικο Χονγκ
Κονγκ, ο πολιτιστικός διαχωρισμός μεταξύ της φιλελεύθερης πόλης-κράτους και της
υπερ-συγκεντρωτικής κρατικής εξουσίας παραμένει ζωντανός και επίκαιρος. Στην
σημερινή εποχή των μεγαπόλεων – παγκόσμιων πρωτευουσών, όπως είναι η Νέα Υόρκη,
το Λονδίνο ή το Τόκιο, μονάχα η διασφάλιση των δημοκρατικών θεσμών μπορεί να
εξασφαλίσει την οικονομική ευημερία, την τεχνολογική πρόοδο αλλά και την
διάχυση του πολιτισμού που αυτές οι μητροπόλεις εξασφαλίζουν. Πραγματική
πρόοδος χωρίς ουσιαστική ελευθερία, δεν υπάρχει.
*Ο Νίκος Δασκαλάκης παρουσιάζει κάθε
Τετάρτη, 22:00-00:00, την ραδιοφωνική εκπομπή “A Hard Day’s Night” στο Amagi Radio (www.amagiradio.com).
