Ελλάδα 2017, σκηνοθεσία: Παντελής Βούλγαρης, με τους
Ανδρέα Κωνσταντίνου, Αντρέ Χένικε, Μελία Κράιλινγκ, Τάσο Δήμα, Αινεία Τσαμάτη, Βασίλη Κουκαλάνι, Λουκά Κυριαζή, κ.ά.
Τέσσερα χρόνια μετά την επιτυχία της Μικράς Αγγλίας, ο Παντελής Βούλγαρης επιστρέφει με «Το τελευταίο σημείωμα», που προβλήθηκε σε επίσημη, προφεστιβαλική πρεμιέρα τη Δευτέρα 16 Οκτωβρίου, στη Θεσσαλονίκη.
Ο σκηνοθέτης, που δήλωσε γοητευμένος από την ιστορία, αντλεί εδώ έμπνευση από μερικές απ' τις πιο ματωμένες σελίδες της. Το τελευταίο σημείωμα διηγείται τις τελευταίες μέρες των διακοσίων φυλακισμένων που εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς κατακτητές την 1
η Μαΐου 1944 στην Καισαριανή, ως αντίποινα για τη δράση της ελληνικής αντίστασης. Το σενάριο συνυπογράφουν ο ίδιος και η σύζυγός του Ιωάννα Καρυστιάνη.
Η ταινία παρουσιάζει ένα μωσαϊκό χαρακτήρων, αφιερώνοντας λίγο, όσο ακριβώς πρέπει, χρόνο στον καθένα, στις μικρές στιγμές του και την ιστορία του, μέσα από διάλογους γεμάτους λυρισμό, που φλερτάρουν με το μελόδραμα αλλά διατηρούν τον κοφτό ρυθμό τους και καταφέρνουν να εστιάσουν τελικά στην ουσία. Στο επίκεντρο βρίσκεται ο Ναπολέων Σουκατζίδης ένας αγωνιστής του λαϊκού κινήματος, από την Κρήτη, που καθώς μιλά γερμανικά, έχει αναλάβει χρέη διερμηνέα για τον διοικητή του στρατοπέδου. Το ρόλο ανέλαβε ο εκφραστικότατος Ανδρέας Κωνσταντίνου που καταφέρνει μέσα από σιωπές και βλέμματα να αναδείξει τον χαρακτήρα του σε μια πραγματική τραγική φιγούρα που ήρθε αντιμέτωπη με δύσκολες επιλογές και απροσπέλαστα διλλήματα.
Ο Βούλγαρης δε φοβόταν ποτέ να βουλιάξει στο δράμα της στιγμής και το κάνει με τέτοια απόλυτη τόλμη και αφοσίωση, που ισορροπεί τελικά ανάμεσα στο μελόδραμα και τη γνήσια συγκίνηση. Ξεκινά τη ταινία του με μια κενή από διαλόγους ασπρόμαυρη σεκάνς, των συγγενών που θρηνούν τους νεκρούς τους. Πρόκειται για μια εναρκτήρια σκηνή απολύτως παραδομένη στο συναίσθημα, με κοντινά πλάνα, slow motion και ένα μελαγχολικό μουσικό χαλί. Αυτό που ξεκίνησε στη σιωπή λήγει και με τον ίδιο τρόπο, με την κάμερα εστιασμένη στο πρόσωπο της αρραβωνιαστικιάς του Σουκατζίδη (Μελία Κράιλινγκ
) που στην τελευταία σκηνή, αποχωρεί με τη βαλίτσα του στα χέρια, από το στρατόπεδο. Ένα θαυμάσιο δείγμα κινηματογράφησης που μέσα από την απόλυτη αφηγηματική λιτότητα πλημμυρίζει την οθόνη με συγκίνηση, ένταση, περηφάνια και αξιοπρέπεια. Έχει προηγηθεί η κορύφωση της ιστορίας με τη σκηνή της εκτέλεσης, η οποία, παρά την κάποια κατάχρηση του slow motion, παρά το ότι δείχνει στο θεατή το ήδη γνωστό, το αναπόφευκτο, καταφέρνει και πάλι, αυτό στο οποίο ο Βούλγαρης είναι αξεπέραστος άλλωστε, να φέρνει δάκρυα στα μάτια.
Σε τελική ανάλυση πρόκειται για μια ταινία που εξελίσσεται χωρίς εκπλήξεις, με θέμα που έχουμε ξαναδεί, με χαρακτήρες που ίσως έχουμε ξαναγνωρίσει, με ιδέες που έχουν ξανά ακουστεί. Η διαφορά είναι όμως ότι εδώ, όλα τα παραπάνω είναι κομμένα και ραμμένα στα μέτρα της ελληνικής ψυχής και της συγκινησιακής κινηματογράφησης του δημιουργού της. Έτσι, ο Βούλγαρης, με ένα κλεμμένο φιλί πριν το αντίο, ένα ξέφρενο γλέντι πριν το χαμό, ένα ξεγυρισμένο μπινελίκι κάτω από τον ελληνικό ήλιο, αλλά κυρίως με αυτά τα αγαπημένα του κοντινά πλάνα, σε αντικείμενα, βλέμματα χειρονομίες, καταφέρνει, για άλλη μια φορά, να υποτάξει το μικρό, για να δοξάσει το μεγάλο.
Η ταινία θα βγει στις αίθουσες στις 26 Οκτωβρίου 2017 από την Tanweer.
