Με αφορμή το ανέβασμα του εξαιρετικού έργου της Sarah Kane «Crave» από την ομάδα Oberon Art Group στο
θέατρο Αυλαία από τις 12 Ιανουαρίου ως και τις 3 Φεβρουαρίου, ο Εξώστης είχε
την ευκαιρία να συνομιλήσει με τον Διονύση Καραθανάση, σκηνοθέτη και ηθοποιό της
παράστασης, για την αξία και την επικαιρότητα του έργου της Βρετανίδας
δημιουργού, όσο και για την θεατρική κίνηση στη Θεσσαλονίκη.
Με ποιον
τρόπο προσεγγίσατε θεωρητικά και σκηνοθετικά το “Crave”;
Την πρώτη φορά που διάβασα το
Crave, αρκετά χρόνια πριν, ένα δυνατό συναίσθημα με συγκλόνισε και ταυτίστηκα
απολύτως με τις σκέψεις των
μη-χαρακτήρων που η Sarah Kane έχει δημιουργήσει στο έργο της. Καθώς τα χρόνια
περνούσαν ένα κομμάτι μου επέστρεφε στο έργο και στη συγγραφέα. Η φόρμα γραφής
του Crave είναι τόσο ανοιχτή και ελεύθερη, που από τη μια σου δίνει ανοιχτά
περιθώρια στην ανάγνωση και από την άλλη η ελευθερία αυτή μπορεί να αποδειχτεί
χαοτική και να χαθείς στην ατέρμονη αναζήτηση και εμβάθυνση του κειμένου.
Προσπάθησα να εστιάσω στο πάσχον ον από τον ολοκληρωτικό έρωτα. Ο έρωτας ως
καταλύτης στην ανθρώπινη ολότητα, στο πνεύμα και στο σώμα. Θελήσαμε με την
ομάδα να εμβαθύνουμε στις σκέψεις της συγγραφέως με αναφορές σε προσωπικές
ιστορίες και καθημερινές ανθρώπινες αντιδράσεις στο συναίσθημα του έρωτα-δυνάστη.
Ανακαλύψαμε ότι είναι ένα κείμενο ζωντανό με αναφορά σε όλες τις ηλικίες και
φάσεις κάθε ανθρώπου. Θελήσαμε να δώσουμε και να συμπυκνώσουμε με λιτότητα επί
σκηνής όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που δίνει σε έναν άνθρωπο ο έρωτας που εξουσιάζει
μια ψυχή και εγκλωβίζει ένα σώμα στο διηνεκες. Στόχος της σκηνοθεσίας είναι ο
θεατής να δει και γιατί όχι να ταυτιστεί με έναν ή και περισσότερους από τους
χαρακτήρες που έχει απέναντί του στη σκηνή. Να δεί ένα κομμάτι του εαυτού του,
να ακούσει τις σκέψεις του και ίσως να αναρωτηθεί για την δική του στάση, τις
δικές του πληγές, να ανακαλύψει τα όρια του ανθρώπινου νου. Πόσο ολοκληρωτικό
συναίσθημα είναι ο έρωτας και τι αντίκτυπο έχει στην ψυχή των ανθρώπων; Τι
αφήνει πίσω του όταν περάσει; Υπάρχει παρόν παρελθόν και μέλλον στον έρωτα;
Αυτά τα ερωτήματα μας απασχόλησαν.
Πιστεύετε ότι τα έργα της Sarah Kane είναι
ήδη κλασικά; Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Kane ανήκει ήδη στην κατηγορία των
μεγάλων θεατρικών συγγραφέων;
Δεν ξέρω αν μπορώ να κατατάξω τη
Sarah Kane ανάμεσα στους κλασικούς συγγραφείς και τα έργα της στο κλασικό
ρεπερτόριο. Οι θεατρολόγοι του μέλλοντος θα μπορέσουν να αποφανθούν για αυτό.
Δεν μπορώ να την βάλω δίπλα στον Ευριπίδη, τον Σαίξπηρ ή τον Μπέκετ αλλά
σίγουρα έχει μεγάλη ανταπόκριση το έργο της παγκοσμίως. Προσωπικά την θεωρώ
πολύ σπουδαία συγγραφέα και τον λόγο της απολύτως ποιητικό. Δεν είχε την
ευκαρία να μας δώσει περισσότερο υλικό. Η αυτοκτονία της στα 28 της χρόνια δεν
της επέτρεψε να ζήσει την πιο δημιουργική φάση της. Δεν ξέρουμε πως θα
εξελισσόταν ως συγγραφέας αλλά το δείγμα της δουλειάς της που μας άφησε είναι
πολύ σημαντικό και σπουδαίο. Τα έργα της όταν πρωτοπαρουσιάστηκαν δεν είχαν την
ίδια απήχηση που έχουν τώρα. Οι κριτικοί του θεάτρου στην αρχη την απέρριψαν
και στη συνέχεια αναθεώρησαν. Οι εποχές έχουν αλλάξει αλλά τα έργα της ακόμα
συνεχίζουν να παίζονται και να αποσχολούν καλλιτέχνες και κοινό. Αυτή η
διαχρονικότητα δείχνει τη σπουδαιότητα
του έργου και της δημιουργού του.
Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά στα έργα της Kane; Τι είναι αυτό που τα
κάνει τόσο άμεσα και δημοφιλή;
Τα έργα της Sarah Kane
χαρακτηρίζονται από τον άμεσο ωμό λόγο χωρίς περιστροφές και κυρίως από τη βία
που πολλές φορές κυριαρχεί στη σκηνή. Θεωρώ ότι τα έργα της είναι μια τομή της
κοινωνίας που αναδίδει όλες τις οσμές και τη σήψη. Δεν προσπαθεί να
ωραιοποιήσει τίποτα και δεν δίνει καμιά άφεση σε καμιά κοινωνική ομάδα και σε
κανέναν άνθρωπο. Την εποχή που η Kane έγραφε, την δεκαετία του 1990, η Ευρώπη
μαστιζόταν από έναν εμφύλιο πόλεμο, στη Σερβία και γενικότερα γίνονταν πολλές αλλαγές
γεωπολιτικές. Είχε χαθεί η αθωότητα και οι άνθρωποι έψαχναν νεόυς
προσανατολισμούς σε όλα τα επίπεδα. Η Sarah Kane είναι μια συγγραφέας της
γενιάς μου. Τα έργα της δίνουν λόγο στη γενιά που χάθηκε που δεν είχε λόγο στην
ιστορία που γράφτηκε ερήμην της. Ακόμα και σήμερα το ίδιο συμβαίνει. Η βία
παραμένει βία σε όλα τα κοινωνικά σύνολα και σε ομάδες που περιθωριοποιούνται
από την κοινωνία του ολοκληρωτισμού. Οι νέοι άνθρωποι είναι αυτοί που
ταυτίζονται με το έργο της συγγραφέως. Η ελευθεριά του λόγου και της φόρμας
τους δίνει την δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν την φαντασία τους στο έπακρο χωρίς
περιορισμούς και λογοκρισία.
Ποια είναι η ομάδα Oberon Art Group και
ποια τα σχέδιά της για το μέλλον;
Η ομάδα τέχνης Oberon δημιουργήθηκε
στη Θεσσαλονίκη το 2009. Συναντηθήκαμε άνθρωποι που μιλάμε την ίδια θεατρική
γλώσσα, προερχόμενοι από διαφορετικά θεατρικά μονοπάτια ο καθένας μας και δημιοργήσαμε
μια ομάδα ελεύθερη στην έκφραση, όπως εμείς θεωρούμε ότι πρέπει να το κάνουμε.
Δεν έχουμε θέσει κανέναν κανόνα παρά μόνο την απόλυτη ελευθερία στην προσέγγιση
του οποιουδήποτε θεατρικού ή μη κειμένου που θα μας εμπνεύσει . Η ομάδα είναι
ανοιχτή σε ιδέες και σε ανθρώπους με ελευθέρο πνεύμα. Έχουμε ασχοληθεί με
κείμενα που έχουν για μας μια βαρύτητα καλλιτεχνική και δημιουργική. Θέλουμε να
περνάμε από μια διαδικασία αναζήτησης και πειραματισμού πολλές φορές αλλά και
μιας καλλιτεχνικής και αισθητικής πρότασης πάνω σε αυτά. Κείμενα Beckett, Ginsberg, Barker αλλά και Ρίτσου,
Γώγου, Σωλομού, Φάις μας ενέπνευσαν μέχρι τώρα και ζυμωθήκαμε με συνεργάτες που
όλοι μαζί δημιουργήσαμε παραστάσεις που αγαπήσαμε.
Αυτό το διάστημα έχουμε ήδη
ξεκινήσει να ετοιμάζουμε την επόμενη δουλειά μας. Αν όλα πάνε καλά θα είναι
έτοιμο γύρω στο Πάσχα. Προκειται για το Καρακορούμ του Ανδρέα Στάικου. Ένα
κείμενο ανατρεπτικό, διαφορετικό με ιδιαίτερη αισθητική που μας εξίταρε και μας
έδωσε έναυσμα να δημιουργήσουμε μια δουλειά με χιούμορ, τραγούδι και χορό
αναζητώντας όλα όσα έχουμε θυσιάσει για το μέλλον που δεν έρχεται ποτέ και
έχουμε εγκλωβιστεί σε έναν κόσμο που δεν φτιάξαμε εμείς.
Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι για μια νέα ομάδα να
κάνει θέατρο στη Θεσσαλονίκη της κρίσης; Με τι έχει να αντιπαλέψει;
Γενικά στην εποχή της κρίσης όλα
είναι δύσκολα, Η ανεργία και η δυστυχία που έχει φέρει η κριση μας επηρεάζει
όλους. Στο θέατρο είναι ακόμα πιο δύσκολα τα πράγματα. Η επιβίωση από το θέατρο
είναι σχεδόν αδύνατη. Όλοι προσπαθούμε να κάνουμε τα αδύνατα δυνατά προκειμένου
να αφιερώσουμε τον χρόνο μας, τη διάθεσή μας και τα χρήματά μας στη δουλειά που
πιστεύουμε και αγαπάμε. Είναι δύσκολο να ολοκληρωθεί μια παραγωγή. Είναι
δύσκολο να βρεθούν χώροι προκειμένου να παρουσιάσουμε τη δουλειά μας. Το θετικό
που έφερε στο θέατρο η κρίση είναι η εγρήγορση του πνεύματος και η δημιουργικότητα.
Χρησιμοποιούμε το μυαλό μας πιο
παραγωγικά και πιο δημιουργικά για να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματά μας. Επίσης
η κρίση έχει φέρει περισσότερο κόσμο στο θέατρο. Το εισιτήριο δεν είναι καθόλου
απαγορευτικό να δεις σήμερα μια αξιόλογη δουλειά. Ο κόσμος προσπαθεί να βγει
έξω από το σπίτι να κοινωνικοποιηθεί γι ανα μπορέσει να αντέξει στις δυσκολίες.
Είναι αυτό που λέμει όλοι μας. Ότι την κρίση την βιώνουμε όλοι μαζί. Οπότε όλοι
μαζί πρέπει να κάνουμε κάτι προκειμένου να αντέξουμε και να την ξεπεράσουμε.
