Η δεκαετία του εξήντα για πολλούς θεωρείται μια περίοδος ορόσημο για τις αλλαγές που επήλθαν στον δυτικό κόσμο μέσα από τα επαναστατικά και θεωρητικά κινήματα που δημιουργήθηκαν. Κάποια από αυτά μιλούσαν για την ισότητα των ανθρώπων, για τα ανθρώπινα δικαιώματα και για την ισότητα των φύλων. Το τελευταίο κίνημα ονομάστηκε φεμινισμός και την δεκαετία του εξήντα διένυε το δεύτερο κύμα ακτιβισμού του το οποίο προέκυψε από τα πολιτικά κινήματα της εποχής. Όπως είναι λογικό το φεμινιστικό κίνημα επηρέασε την κινηματογραφική βιομηχανία και θεωρία μιας και μέσα σε αυτή το μεγαλύτερο ποσοστό είναι άντρες, ακόμη και μέχρι σήμερα. Ένα είδος της Χολιγουντιανής βιομηχανίας, το οποίο συνδέεται άμεσα με τον φεμινισμό μιας και αναπαριστά κατά βάση ετερόφυλα ζευγάρια όπου συνήθως ενώνονται με τα δεσμά του γάμου, είναι η Ρομαντική Κομεντί.
Οι Ρομαντικές Κομεντί που γυρίσθηκαν στο χρονικό πλαίσιο όπου αναπτύχθηκε το δεύτερο κύμα φεμινισμού έχουν αναλυθεί από θεωρητικούς του αντικειμένου οι οποίοι έχουν καταλήξει σε κάποια κοινά στοιχεία που συνδέουν αυτές τις ταινίες. Καταρχάς, είναι σύνηθες το φαινόμενο να αντιστρέφονται οι ρόλοι του ζευγαριού. Δηλαδή η γυναίκα αναπαριστάται ανεξάρτητη, με δική της δουλειά και χωρίς κανένα αρσενικό να της ορίζει τη ζωή της, τουλάχιστον μέχρι ενός σημείου της ταινίας. Σε αντίθεση με αυτή την εικόνα έρχεται η αναπαράσταση του άντρα στον οποίο αποδίδεται μια πιο θηλυκή πλευρά, με αυτόν να φροντίζει πολλές φορές το σπίτι και να ενδιαφέρεται πιο πολύ για τον γάμο απ' ότι η γυναίκα. Με αυτή την αναπαράσταση των φύλων το μέσο βάζει τη γυναίκα να τοποθετεί δικές της ανάγκες ως προτεραιότητα, όπως η δουλειά της και η επαγγελματική της επιτυχία. Αυτό είναι κάτι πρωτάκουστο για εκείνη την εποχή όπου η γυναίκα έπρεπε να έθετε πάνω από όλα τις ανάγκες της οικογένειας της.
Με αυτή την αντίθεση στην αναπαράσταση των φύλων, που πολλές φορές φτάνει ως και την ταξική διαφορά τοποθετώντας τη γυναίκα σε ανώτερο κοινωνικό στρώμα από αυτό του άντρα, η Kathrina Glitre, αναλύοντας τις Ρομαντικές Κομεντί του κινηματογραφικού ζευγαριού Hepburn-Tracy, μίλησε και για την αντίθεση American/un-American η οποία δημιουργείται στην αναπαράσταση του ζευγαριού. Ο άντρας είναι συνήθως χαμηλής κοινωνικής τάξης και δημοκρατικός, ενώ η γυναίκα είναι υψηλής τάξης με ελιτιστικό χαρακτήρα. Έτσι πολλές φορές γίνεται λόγος για διαφορετική γλώσσα επικοινωνίας των δύο φύλων η οποία συμβάλει συνήθως σε κωμικές καταστάσεις που αποτελούν στοιχείο του είδους.
Έτσι, η αναπαράσταση της γυναίκας στις ρομαντικές κομεντί γίνεται συνήθως σε δύο είδη σκηνών μέσα σε μια ταινία. Η πρώτη κατηγορία σκηνών είναι εκεί που αναπαριστάται συμπαθητική και προσιτή και η δεύτερη εκεί που έχει εγωιστική στάση. Αυτή η διφορούμενη αναπαράσταση μπορεί να μας οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι η ιστορία λέγεται από την πλευρά του άντρα μόνο. Με αυτόν τον τρόπο, ο θεατής ταυτίζεται με τον άντρα και η γυναίκα αναπαριστάται μόνο από την οπτική γωνία αυτού. Για αυτόν τον λόγο, διάφοροι θεωρητικοί – μεταξύ αυτών και η Laura Mulvey – υποστήριξαν ότι ο καθιερωμένος κινηματογράφος ενισχύει της πατριαρχικές συμβάσεις ενδυναμώνοντας το αρσενικό.
Όμως, η αναπαράσταση του γυναικείου φύλου στις ρομαντικές κομεντί εκείνης της εποχής παρουσίαζε μια διαφορετική εικόνα από τις περισσότερες γυναίκες. Η γυναίκα ήταν ανεξάρτητη, χωρίς κανένα αρσενικό πάνω από το κεφάλι της και με μια εργασία η οποία συνήθως είχε εξουσία. Αυτό από το κινηματογραφικό μέσο εκλήφθηκε ως μια απειλή στον ανδρισμό του πρωταγωνιστή κι έτσι όχι μόνο το βλέμμα είναι αντρικό αλλά και η εξέλιξη ευνοεί τις περισσότερες φορές τον άντρα. Αυτή η αλλαγή που επέρχεται στη θέση ισχύος μπορεί να γίνει αντιληπτή και από το καδράρισμα πολλών σκηνών με τον άντρα να λαμβάνει το πάνω μέρος του κάδρου όσο προχωράει η δράση της ταινίας.
Η φυσική ροή των περισσότερων ρομαντικών κομεντί είναι η σχέση του ζευγαριού να ξεκινάει από το φλερτ, να φτάνει στον γάμο και έπειτα να έρχεται το σεξ, κάτι που τις περισσότερες φορές αφήνεται να υπονοηθεί. Σε εκείνη την περίοδο έχουμε κάτι το πρωτόγνωρο, στα πλαίσια της αλλαγής των ρόλων του ζευγαριού, που προαναφέρθηκε. Ο άντρας είναι αυτός που επιδιώκει τον γάμο με την γυναίκα απλώς να συμφωνεί. Ο άντρας παρουσιάζεται old fashioned ζητώντας τον μεγάλο γάμο, κάτι που στερεοτυπικά καταλογίζεται στις γυναίκες οι οποίες θεωρείται ότι από μικρές ονειρεύονται αυτήν τη μέρα. Από την άλλη η γυναίκα παρουσιάζεται ως αυτή που δεν ξέρει τι είναι ένας καλός γάμος, μη τηρώντας πολλά εθιμοτυπικά του μυστηρίου.
Τώρα όσον αφορά το τέλος των ταινιών, η γυναίκα συνήθως συμβιβάζεται αλλάζοντας την μέχρι τότε στάση της απέναντι στο αρσενικό και στην έννοια του γάμου. Βέβαια αυτή η αλλαγή ωθείται από τον άντρα ο οποίος συνεχίζει μέχρι το τέλος της ταινίας με την ίδια στάση. Αυτό επιβεβαιώνει την άποψη ότι αυτές οι ρομαντικές κομεντί έχουν ως οπτική γωνία την πλευρά του άντρα. Ο άντρας, ο οποίος στηρίζει της κοινωνικές δομές της εποχής και την πατριαρχική ιεραρχία που επικρατεί ακόμη και στις μέρες μας, εμμένει στην άποψη του και στο τέλος καταφέρνει να επικρατήσει έναντι του γυναικείου φύλου. Η πρωταγωνίστρια στο τέλος συνεχίζει να παρουσιάζεται με μια διαφορετικότητα από τις συνηθισμένες γυναίκες. Αυτό που αλλάζει είναι ότι πια δεν είναι πιο δυνατή από τον άντρα, μιας και έχει συμβιβαστεί με τις δικιές του απόψεις. Με αυτή τη στάση των ταινιών μερικοί θεωρητικοί έχουν καταλήξει ότι η άποψη που προβάλουν είναι αυτή μιας γυναικείας δύναμης που όμως υποχρεούται να είναι κρυμμένη κάτω από την μάσκα της θηλυκότητας. Ενώ τα φιλμικά αυτά κείμενα ξεκινάνε με μια τελείως αντίστροφη κατανομή των ρόλων, στο τέλος ο άντρας γίνεται ενεργός χαρακτήρας και ο κυρίαρχος του ζευγαριού με την γυναίκα να ακολουθεί παθητικά και να χάνει την δυναμική που είχε αναπτύξει μέχρι εκείνη τη στιγμή.
Βιβλιογραφία
- Glitre, Kathrina. Economy and Excess: Katharine Hepburn and Spencer Tracy, Hollywood Romantic Comedy. Manchester: Manchester UP, 2006.
- Stam, Robert. Εισαγωγή στη θεωρία του Κινηματογράφου, (μτφρ.) Κ. Κακλαμάνη. Αθήνα: Πατάκη, 2006.
