Την απολογία του Σωκράτη στο δικαστήριο της Ηλιαίας, όπως αυτή πραγματοποιήθηκε το 399 π.Χ.και καταγράφηκε, πιθανότατα το 397 π.Χ.από τον Πλάτωνα παρουσιάζει φέτος το Κρατικό θέατρο στα πλαίσια των καλοκαιρινών του περιοδειών. Η παράσταση, σε σκηνοθεσία του Δήμου Αβδελιώδη, παρουσιάζεται σε αρχαιολογικούς χώρους ανά την Ελλάδα, με την υποστήριξη του σωματείου Διάζωμα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η γλώσσα της παράστασης είναι τα αρχαία ελληνικά, ενώ υπάρχουν κι υπέρτιτλοι στα νέα ελληνικά και τα αγγλικά.
Και κάπου εδώ ξεκινάνε τα προβλήματα. Έχοντας ένα background κλασικών σπουδών όχι μόνο δεν λειτούργησε αποτρεπτικά το αρχαίο κείμενο στο να παρακολουθήσω την παράσταση, αλλά ήταν μάλλον κάτι που με τσίγκλησε .
Ήμουν αρκετά περίεργη και σχεδόν αγωνιούσα για το αν θα μπορούσε με κάποιο τρόπο να σταθεί το αρχαίο κείμενο στη σύγχρονη σκηνή, και αν ναι, με ποιον τρόπο θα μπορούσε αυτό να επιτευχθεί.
Δυστυχώς, κάθε ελπίδα μου ματαιώθηκε. Η απαγγελία του αρχαίου κειμένου από τον ηθοποιό που υποδυόταν τον Σωκράτη, Βασίλη Καραμπούλα, ήταν μεν καθαρή και μπορούσες να την παρακολουθήσεις, ωστόσο – με εξαίρεση ίσως το τελευταίο εικοσάλεπτο της παράστασης – δεν είχε καμία θεατρικότητα και καμία απεύθυνση στο κοινό. Τελικά, εμείς το κοινό, οι Αθηναίοι δικαστές ήμασταν παρόντες ή απόντες; Πιστεύω, πως το κείμενο δεν πατούσε στη γη αλλά αιωρούνταν κάπου ανάμεσα στα κεφάλια μας. Καθαρά δοσμένο μεν, ωστόσο με εκφορά δασκάλου όταν διδάσκει (και ναι ο Σωκράτης μπορεί να δίδασκε, αλλά το μάθημά του δεν ήταν τα αρχαία ελληνικά) κι όχι με τον τρόπο κάποιου ανθρώπου που ζει και αναπνέει αυτό το κείμενο. Στον Θανάση Δισλή δε (Μέλητος), το κείμενο δεν ακούστηκε ποτέ. Αυτές οι μικρές ατάκες έφευγαν όντως σαν έπεα πτερόεντα που βιάζονται να ξεφύγουν από το στόμα που τις φυλακίζει. Σ' αυτό το σημείο θα ήθελα να κάνω και μια παρένθεση που αφορά την υποκριτική γραμμή που μάλλον δόθηκε κι οδήγησε στον Θανάση Δισλή να παίζει σε άλλο έργο. Μη ειλικρινές παίξιμο, υπερβολικό με μια ένταση που πραγματικά δεν φαινόταν να πηγάζει από πουθενά.
Ένα ακόμη πρόβλημα, κατά την γνώμη μου, είναι οι υπέρτιτλοι. Ας είμαστε ειλικρινείς. Πόσοι θα προσπαθήσουν να αγνοήσουν τους υπέρτιτλους και να αφεθούν στην γλώσσα της παράστασης; Ελάχιστοι. Έτσι, δημιουργείται ένα κοινό που δεν ήρθε να δει μια παράσταση, αλλά να διαβάσει το έργο του Πλάτωνα. Με μάτια καρφωμένα στους υπέρτιτλους ο ηθοποιός υπήρχε – δεν υπήρχε στο οπτικό πεδίο κάποιων. Φαίνεται πως αυτό ήταν σαφές και για τον ίδιο τον δημιουργό γιατί δεν θα μπορούσε να δημιουργήσει μια πιο λιτή δραματική φιγούρα από αυτόν τον Σωκράτη, τιμωρώντας κι όσους ήθελαν να δούνε θέατρο, κι όχι να διαβάσουν την απολογία.
Δεν θα σας κρύψω ότι για μένα οι καλύτερες στιγμές της παράστασης ήταν εκείνες που ο Βασίλης Καραμπούλας έπινε νερό, σήκωνε τα μανίκια, ανάσαινε…Έκανε μικρές δράσεις. Νομίζω πως σχεδόν θα προτιμούσε μια παράσταση της ίδιας διάρκειας μόνο με τέτοιες μικρές κινήσεις που θα με κάνουν να αναρωτιέμαι αν τώρα έχω μπροστά μου τον ρόλο του Σωκράτη ή τον ηθοποιό ως προσωπικότητα.
Όσον αφορά τώρα την αισθητική της παράστασης έχω πολλά κενά. Όπως στο τι ακριβώς αφορά η διαμόρφωση σκηνικού χώρου; Σε τι ακριβώς συνίσταται η κατασκευή της κλεψύδρας, που όμως δεν λειτουργεί και ως τέτοια αλλά ούτε αισθητικά έχει να προσθέσει κάτι στο σύνολο; Και ποια ακριβώς είναι η εικαστική παρέμβαση; Αυτά τα θέματα δεν θα τα αγγίξω καν, γιατί δεν υπήρχαν καν. Κι αν υπήρχαν και δεν τα είδα, τότε ο ρόλος τους ήταν μάλλον λύση στο horror vacui.
Όταν τέλειωσε η παράσταση, ήμουν απογοητευμένη κυρίως διότι εκτιμώ τον Δήμο Αβδελιώδη ως σκηνοθέτη κι αυτό ήταν μάλλον ένα πείραμα που δεν πέτυχε. Δεν είναι θέατρο αυτό, είναι κάτι άλλο. Αναπαράσταση; Ίσως. Αναλόγιο; Ίσως. Απαγγελία ίσως. Τι ήθελε όμως να φωτίσει μέσα απ' αυτό το εγχείρημα; Δυστυχώς δεν φάνηκε.
Ας κρατήσουμε ως θετικό ότι κάποιοι μέσα από την παράσταση αυτή γνώρισαν το κείμενο του Πλάτωνα, που αλλιώς δεν επρόκειτο, ίσως, να διαβάσουν ποτέ.
Αν αυτός είναι ο ρόλος του θεάτρου.
