Η Φιλιώ Σιδερή – Χαϊδεμένου γεννήθηκε στα Βουρλά της Μικράς Ασίας το 1899, από Ναξιώτη πατέρα και Σμυρνιά μητέρα. Επέζησε της μικρασιατικής καταστροφής –στα 23 της χρόνια– χάνοντας, όμως, την πατρίδα, το σπίτι και τα περισσότερα μέλη της οικογένειάς της. Από τη στιγμή που εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα έβαλε στόχο στη ζωή της να διασώσει ό,τι μπορούσε σχετικά με την Μικρά Ασία. Μαρτυρίες, μνήμες, ιστορίες, κειμήλια. Δε σταμάτησε ποτέ να ψάχνει και να συγκεντρώνει υλικό. Στο αυτοβιογραφικό βιβλίο της «Τρεις αιώνες, μια ζωή» (Εκδόσεις Λιβάνη) γράφει: «Ο νους μου φεύγει ξανά και πηγαίνει σε μέρη που με πονάνε, σε μέρη που δεν θα ξεχάσω ποτέ. Ο πόνος θα σταματήσει μόνο όταν πεθάνω. Το σώμα μου βρίσκεται εδώ, στο ΤΩΡΑ, αλλά το μυαλό μου συνεχίζει στο ΤΟΤΕ, στην αγαπημένη πατρίδα που δεν ξέχασα ούτε στιγμή…». Απώτερος στόχος της ήταν η δημιουργία ενός μουσείου αφιερωμένου στον Μικρασιατικό Ελληνισμό, πράγμα που αξιώθηκε να δει. Στα 96 της ταξίδεψε μόνη της στα Βουρλά, τη γενέτειρά της, για να δει την ιδιαίτερη πατρίδα της μια τελευταία φορά και για να πάρει λίγο χώμα από την Αναξαγόρειο Σχολή. Το χώμα εναπόθεσε μετά σε μια γωνιά του μουσείου, ελπίζοντας έτσι, συμβολικά, να ρίξει λίγο βάλσαμο στην ψυχή κάθε Μικρασιάτη. Πέθανε το 2007, στα 108 της χρόνια.
Την εμβληματική φιγούρα της Φιλιώς Χαϊδεμένου, μιας γυναίκας της υπαίθρου, υποδύεται η Δέσποινα Μπεμπεδέλη. Το κείμενο αποτελεί τη θεατρική διασκευή, δια χειρός της Άνδρης Θεοδότου, του βιβλίου «Τρεις αιώνες, μια ζωή», η οποία σκηνοθετείται από τον Βασίλη Ευταξόπουλο. Η παράσταση αρχίζει καθώς η Φιλιώ θυμάται το παρελθόν ξεκινώντας ήδη από τα παιδικά της χρόνια. Μιλά για τη ζωή στην Μικρά Ασία, περιγράφει το πως κυλούσαν οι μέρες, οι μήνες, οι εποχές. Και μέσα από τη φωνή της εκτυλίσσεται μπροστά μας όλο το χρονικό της μικρασιατικής καταστροφής του 1922 και της πορείας του ξεριζωμένου ελληνισμού.
Η Δέσποινα Μπεμπεδέλη αναλαμβάνει ένα μεγάλο φορτίο ευθύνης σε αυτήν την παράσταση, καθώς υποδύεται ένα ιστορικό πρόσωπο και καθώς καλείται να αποτυπώσει στην ερμηνεία της την πίστη στη ζωή, το θάρρος, την αποφασιστικότητά, τη δυναμικότητα του χαρακτήρα και τις αντοχές της Φιλιώς
Χαϊδεμένου. Η εκφορά του λόγου, οι κινήσεις και οι εναλλαγές των συναισθημάτων που αποτυπώνονται στην έκφρασή της αποδεικνύουν τον επιτυχημένο συνδυασμό άρτιας τεχνικής και φυσικής ροή της αφήγησης. Η Δέσποινα Μπεμπεδέλη αναμφισβήτητα έχει την στόφα των ηθοποιών παλαιάς κοπής. Ο Ζαχαρίας Καρούνης, μια φιγούρα που την συντροφεύει στις αναμνήσεις της, τραγουδά εξαιρετικά αμανέδες, σμυρνιώτικες μελωδίες και συμπληρώνει την αφήγηση. Τα δύο πρόσωπα πλαισιώνουν η Μαίρη Σαουσοπούλου, ο Δημήτρης Καραβιώτης, η Εμμανουέλα Χαραλάμπους – Ενγκελ και ο Γιώργος Φλωράτος και στέκουν επάξια δίπλα τους σε ρόλους βασικών προσώπων της ζωής της Φιλιώς Χαϊδεμένου. Η σκηνοθεσία του Βασίλη Ευταξόπουλου εστιάζει ξεκάθαρα στη διήγηση της ηρωίδας. Μέσα από μια χρονική ακολουθία των γεγονότων της ζωής της δίνεται έμφαση στο συναίσθημα, στον λόγο και τη σιωπή χωρίς να χάνεται η φυσική ροή της εξιστόρησης. Τα σκηνικά και τα κοστούμια του Άγγελου Αγγελή είναι λιτά και λειτουργούν ενισχυτικά στην ατμόσφαιρα του έργου και στη σκηνοθεσία χωρίς να επεμβαίνουν με περιττό τρόπο στην παράσταση.
Η παράσταση είναι πλήρης. Ιστορική αναδρομή, Ελλάδα στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα, προσωπική μαρτυρία – ιστορία, εναλλαγές συναισθημάτων, συγκίνηση και ηθικά διδάγματα. Προσεγγίζει με πολύ σεβασμό τη Φιλιώ Χαϊδεμένου και εισάγει επιτυχώς τον θεατή στην προσωπική της ιστορία αλλά, ταυτοχρόνως, και στο συλλογικό αφήγημα της μικρασιατικής καταστροφής. Πρόκειται, αναμφίβολα, για μια από αυτές τις παραστάσεις που σε κάνουν να συνειδητοποιείς πόσο όμορφη (και δύσκολη) είναι η δουλειά του ηθοποιού αλλά και ποια είναι η ουσιαστική αξία του θεάτρου.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:
Μουσική-Καλλιτεχνική επιμέλεια: Ζαχαρίας Καρούνης
Μουσική Διδασκαλία: Χαρά Κεφαλά
Πρωτότυπα τραγούδια – Στίχοι: Χρ. Γ. Παπαδόπουλος
Μουσική: Ζαχαρίας Καρούνης
Σαντούρι: Βενετσιάνα Αργυρίου
Κρουστά: Μανούσος Κλαπάκης
Σχεδιασμός – φωτα: Αντώνης Παναγιωτόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη: Βίκυ Πάστρα
Επιμέλεια Video: Σπύρος Πανταζής
Φωτογραφίες: Γιώργος Σπανός
Διεύθυνση & Επιμέλεια Παραγωγής: Αναστασία Παπαγεωργίου (Τέχνης Πολιτεία)
Σχεδιασμός αφίσας: Πάνος Παπαϊωάννου
Κατασκευή σκηνικού: Κώστας Ζωγραφόπουλος
Video: Γιάννης Καρούνης
Παραγωγή: Ίδρυμα Πολιτισμού ''ΙΩΝΙΑ''
