Ο τίτλος αυτού του άρθρου είναι παραπλανητικός. Πώς μπορεί κανείς που επισκέπτεται το Λονδίνο για λίγες μέρες να είναι σε θέση να κάνει ανταπόκριση; Ίσως αυτό που θα μπορούσε να κάνει, και το οποίο θα κάνω κι εγώ, είναι να προσπαθήσει να δώσει μια εικόνα, μια ιδέα, μια ατμόσφαιρα της πόλης όσον αφορά την καλλιτεχνική της ζωή.
Ας πάρουμε για παράδειγμα το Εθνικό Θέατρο. Ανάμεσα σε 16 παραστάσεις της εαρινής σεζόν διακρίνουμε τρία κλασικά έργα (Ταρτούφος, Πέερ Γκυντ και Χειμωνιάτικο παραμύθι για νεανικό κοινό), τέσσερις διασκευές από λογοτεχνικά έργα, ένα μιούζικαλ, τρία έργα σύγχρονων Άγγλων συγγραφέων και πέντε, παρακαλώ, νέα έργα σύγχρονων συγγραφέων. Πέντε ολοκαίνουρια θεατρικά έργα, σχεδόν οι μισές παραγωγές του θεάτρου. Προσπερνώντας τη συνήθη πια τάση – που πλέον ούτε τάση είναι γιατί είναι μια καλά εγκαθιδρυμένη πραγματικότητα – των διασκευών λογοτεχνικών κειμένων, ας περάσουμε σ' εκείνο που για μένα είναι το πιο σημαντικό. Το ανέβασμα νέων θεατρικών έργων. Όχι διασκευών, όχι création,όχι devised. Νέο έργο κάποιου συγγραφέα σύγχρονου. Πολλάκις στην Ελλάδα προκηρύσσονται διαγωνισμοί βραβείων ή τα κρατικά μας θέατρα καλούν συγγραφείς να γράψουν πάνω σε ένα θέμα. Έχουν και τα δύο δραματολόγια και δέχονται νέα έργα. Τι συμβαίνει όμως στην πράξη; Ποια από τα έργα αυτά φτάνουν στη σκηνή; Δεν μπορούμε να λέμε πως δεν υπάρχει σύγχρονη δραματουργία όταν δεν της δίνουμε το χώρο και το χρόνο για να δοκιμαστεί. Θα επανέλθω εκτενώς σ' επόμενο άρθρο σχετικά μ' αυτό.
Φυσικά, οι δράσεις του Εθνικού θεάτρου δεν σταματούν εδώ…Παραστάσεις που πηγαίνουν σε σχολικές τάξεις σχολείων (ανάμεσα τους και η Αντιγόνη του Σοφοκλή), και οι οποίες συνδέονται με το Αναλυτικό Πρόγραμμα μαθημάτων, εξατομικευμένα σεμινάρια όπου άνθρωποι του θεάτρου παρέχουν βοηθητικό υλικό και συμβουλές σε εκπαιδευτικούς ώστε να κάνουν μια παράσταση στο σχολείο τους η οποία να ανταποκρίνεται σε κάποια καλλιτεχνικά και αισθητικά standards, προγράμματα για τυφλούς και βαρήκοους ώστε να μπορούν να παρακολουθήσουν μια παράσταση, live streaming και πολλά άλλα.
η αφίσα της παράστασης Jude
Αφήνοντας πίσω όμως τον μεγάλο φορέα περνάμε τώρα σε δύο τελείως διαφορετικές περιπτώσεις. Από τη μια έχουμε ένα συνοικιακό θέατρο, το Hampstead Theatre και από την άλλη ίσως το πιο γνωστό και τουριστικό το Shakespeare's Globe. Στο πρώτο από τα δύο παρακολουθήσαμε το σύγχρονο έργο του Howard Breton, Jude, σε σκηνοθεσία του καλλιτεχνικού διευθυντή του θεάτρου, Edward Hall. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το θέμα του έργου: μία νεαρή Σύρια μετανάστρια που εργάζεται ως καθαρίστρια, εντυπωσιάζει τον περίγυρό της με την ικανότητά της να μεταφράζει αρχαία ελληνικά και κυνηγά το όνειρό της να γίνει μέλος της φοιτητικής κοινότητας της Οξφόρδης. Αν και όλοι την αντιμετωπίζουν ως ένα χαρισματικό πλάσμα, τελικά δεν καταφέρνει να εισέλθει στην Οξφόρδη καθώς η οικογένειά της εμπλέκεται σε μια ιστορία με τζιχαντιστές.
Η Jude μια ηρωίδα του σήμερα, ερχόμενη απ' τη μυθική Ανατολή, απ' την Παλμύρα που πια δεν υπάρχει, μιλά στα αρχαία ελληνικά με λόγια του Ομήρου και του Ευριπίδη. Πιστεύει πως όλα αυτά τα κείμενα είναι μέρος της ζωής της, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Ο Ευριπίδης εμφανίζεται ως ρόλος στη σκηνή κι εκείνη τελικώς αποχωρεί ως άλλη Μήδεια υπό την προστασία του. Αξίξει να δοθεί ιδιαίτερο βάρος στο τι σημασία και τι συμβολικό φορτίο έχουν τα πρόσωπα αυτά στα μάτια τόσο των Άγγλων. Ο συγγραφέας αγγίζει ταυτόχρονα πολλά και διαφορετικά θέματα χωρίς να εμβαθύνει σε κάποιο από αυτά, αφήνοντας ίσως το στίγμα του περισσότερο στη σχέση μύησης και καθοδήγησης που έπαιζαν παλιά οι μύθοι για τους ανθρώπους, μια σχέση που έχουμε πια απωλέσει.
Στο Globe τώρα. Είναι μια must -see επίσκεψη για καθέναν που θέλει να πάρει μια ιδέα για το πώς ήταν αρχιτεκτονικά το θέατρο όπου πρωτοπαίζονταν τα έργα του Σαίξπηρ. Αυτή η ιδέα, θα του λύσει πιθανώς και πολλές απορίες σε σχέση με κάποιες δραματουργικές επιλογές του συγγραφέα, ή μπορεί επίσης να τον κάνει να δει πόσο πιο απλά ήταν ή είναι τα πράγματα. Και λέω πόσο απλά είναι, γιατί και η παράσταση του – σπάνια παιγμένου – Ερρίκου του Δ' (μέρος Α'), σε σκηνοθεσία της Sarah Bedi, μας θύμισε ακριβώς αυτό το πράγμα. Πως ναι μεν, το θέατρο εξελίσσεται, εμπλέκει τα νέα τεχνολογικά μέσα και τα new media, αλλά μπορεί να υπάρξει και μόνο με μια σκηνή κι ένα πάθος (για να παραφράσω ελαφρώς τη γνωστή φράση). Παιχνιδιάρικη διάθεση, ανάλαφρη και χιουμοριστική σ' ένα έργο όχι και τόσο δημοφιλές. Γυναίκες στους κεντρικούς ρόλους του Hal, του Falstaff, του Hotspur, συνδυασμός σύχρονων ρούχων και στοιχείων από κοστούμια εποχής – ο νέος Ερρίκος που έρχεται να πάρει το θρόνο, για να ξεμπερδέψει με το παλιό, έχει ξεμπερδέψει πρώτα με τα ρούχα τους.
Προσπαθώντας να συνδέσω το θέατρο με την ευρύτερη ροή της τέχνης, τολμώ να πω πως εκείνο που μοιάζει τώρα να συμβαίνει είναι η προσπάθεια της τέχνης να στραφεί από το μεγάλο και το καθολικό, στο ατομικό. Δεν την ενδιαφέρει να αναπαραστήσει πια τη ζωή του Οιδίποδα ή να απεικονίσει την βασιλική οικογένεια καθώς γευματίζει αλλά την ενδιαφέρει να μας εμπλέξει και αν δείξει ότι ο Οιδίποδας κι εγώ είμαστε ένα, ότι η βασιλική οικογένεια καυγαδίζει και βαριέται κι εκείνη όπως εμείς. Η τέχνη προσπαθεί αφενός να γίνει ο βιογράφος μας, και αφετέρου να μας συμπεριλάβει ως μέρος του έργου τέχνης. Όπως αναφέρει κι ο Joseph Campbell στη Δύναμη του Μύθου η λειτουργία του καλλιτέχνη είναι η μυθοποίηση του περιβάλλοντος και του κόσμου. Έτσι, εμείς είμαστε συνάμα το υποκείμενο και του αντικείμενο του μύθου μέσα απ' την τέχνη.
