Τι σημαίνουν οι περιοριστικοί όροι στην υπόθεση της Χρυσής Αυγής;

Πολλή συζήτηση γίνεται σήμερα για τους περιοριστικούς όρους και την προσωρινή κράτηση (ο παλαιότερος όρος «προφυλάκιση» έχει καταργηθεί διότι έδινε στο μέτρο το χαρακτήρα προ-ποινής, δηλαδή ποινής χωρίς να έχει υπάρξει καταδίκη). Πότε και γιατί επιβάλλονται λοιπόν;

Και τα δύο αυτά μέτρα ανήκουν στα λεγόμενα «μέτρα δικονομικού καταναγκασμού» και μάλιστα είναι μέτρα εξαιρετικού χαρακτήρα που επιβάλλονται για δύο σκοπούς: πρώτον να αποτραπεί ο κίνδυνος τέλεσης νέων εγκλημάτων και δεύτερον να εξασφαλιστεί ότι ο κατηγορούμενος θα παραστεί κατά την ανάκριση και τη δίκη (κοινώς δεν θα το «σκάσει»).

Αρχικά, εάν προκύπτουν σοβαρές ενδείξεις ενοχής του κατηγορουμένου και μόνο τότε, είναι δυνατό να διαταχθούν περιοριστικοί όροι, όπως η παροχή χρηματικής εγγύησης, η υποχρέωση του κατηγορουμένου να εμφανίζεται κατά διαστήματα στο αστυνομικό τμήμα, η απαγόρευση εξόδου από τη χώρα κ.ά.
Προσωρινή κράτηση μπορεί να επιβληθεί μόνο εάν ο ανακριτής και ο εισαγγελέας κρίνουν ότι οι περιοριστικοί όροι δεν επαρκούν και μόνο σε δύο περιπτώσεις:

(α) είτε εάν προκύπτει ότι ο κατηγορούμενος έχει σκοπό να διαφύγει, δηλαδή αν δεν έχει γνωστή διαμονή στη χώρα και έχει κάνει προπαρασκευαστικές ενέργειες για να διευκολύνει τη φυγή του ή κατά το παρελθόν υπήρξε φυγόποινος ή φυγόδικος,

(β) είτε εάν κρίνεται ότι αν ο κατηγορούμενος αφεθεί ελεύθερος είναι πολύ πιθανό να διαπράξει και άλλα εγκλήματα (αυτό κρίνεται πιθανό μόνο εάν ο κατηγορούμενος έχει προηγούμενες αμετάκλητες καταδίκες για ομοειδείς αξιόποινες πράξεις).
Εντελώς εξαιρετικά προβλέπεται στο νόμο ότι στους κατηγορούμενους για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση, προσωρινή κράτηση μπορεί να επιβληθεί και όταν κρίνεται από τον ανακριτή και τον εισαγγελέα ότι αν αφεθούν ελεύθεροι είναι πολύ πιθανό να διαπράξουν και άλλα εγκλήματα.

Αυτά ορίζει ο νόμος.

Και από αυτά προκύπτουν αβίαστα κάποια συμπεράσματα:

1. Ο ανακριτής και ο εισαγγελέας έκριναν ότι υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ενοχής των κατηγορουμένων βουλευτών γι’ αυτό και τους επέβαλλαν περιοριστικούς όρους. Ειδικά για τον Ιωάννη Λαγό προφανώς θεωρήθηκε ότι είναι πιθανό να διαπράξει και άλλα εγκλήματα και γι’ αυτό επιβλήθηκε προσωρινή κράτηση.

2. Τι εννοούμε «σοβαρές ενδείξεις ενοχής»; Η ελληνική ποινική δικονομία αναγνωρίζει βαθμίδες στην ιεραρχία των πιθανολογήσεων. Δηλαδή κάθε βήμα της ποινικής διαδικασίας απαιτεί μεγαλύτερο βαθμό πιθανολόγησης από το προηγούμενο για να προχωρήσει. Στην αρχή έχουμε τις «υπόνοιες» με βάση τις οποίες διενεργείται η προκαταρκτική εξέταση, μετά έχουμε τις «επαρκείς ενδείξεις» που απαιτούνται για να κινηθεί η ποινική δίωξη, μετά τις «σοβαρές» ενδείξεις που είναι απαραίτητες για να παραπεμφθεί κάποιος στο δικαστήριο και τέλος τις «αποδείξεις» με βάση τις οποίες καταδικάζεται.

3. Εδώ λοιπόν, για να επιβληθούν περιοριστικοί όροι, όπως επιβλήθηκαν, κρίθηκε από τον ανακριτή και τον εισαγγελέα ότι υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ενοχής των κατηγορουμένων. Εάν το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών κρίνει επίσης ότι υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις που να στηρίζουν την κατηγορία, θα παραπέμψει τους κατηγορούμενους στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων. Εάν κρίνει ότι δεν υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις, θα απαλλάξει τους κατηγορουμένους με βούλευμα ή θα διατάξει περαιτέρω ανάκριση (οπότε πάμε πάλι από την αρχή).

Τα παραπάνω είναι εξ ανάγκης συνοπτικά και έχουν ενημερωτικό χαρακτήρα. Προφανώς δεν μπορούν να καλύψουν το εύρος των ποινικών και ποινικοδικονομικών θεμάτων που ανακύπτουν.

* Ο Χρήστος Γραμματίδης είναι δικηγόρος