Ο παλμός του Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
Μηδενική Ανοχή στη Σεξουαλική Βία
Το μεγαλύτερο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ της πόλης έχει ανοίξει τις πόρτες του με ταινίες οι οποίες αναδεικνύουν πολύπλευρες και αντιφατικές όψεις, που συνυπάρχουν στον ίδιο πλανήτη. Περιβάλλον, οικολογία, πανίδα, τέχνες και ανθρώπινα δικαιώματα συνιστούν βασικές θεματικές του φεστιβάλ, που υπόσχεται να διανοίξει νέους τρόπους θέασης του εαυτού μας, της ζωής και του κόσμου.
Το προσωπικό μου ταξίδι στο φετινό φεστιβάλ ξεκίνησε με ένα ντοκιμαντέρ που αφορά τα θύματα, ιδίως παιδιά, που υφίστανται τις τοξικές συνέπειες του πολέμου. Η ταινία δεν υπόσχεται μία εύκολη ανάλαφρη εμπειρία, αλλά συνιστά ωμό, βίαιο και σκοτεινό θέαμα – ένα αφήγημα πεσιμιστικό, που επιβεβαιώνει εμφατικά μία υπερμεγέθη αποτυχία της ανθρωπότητας.
Zero Impunity / Μηδενική Ανοχή (2018)
Τμήμα: Ανθρώπινα Δικαιώματα / Λουξεμβούργο, Γαλλία
Σκηνοθεσία: Nicolas Blies, Stéphane Hueber-Blies
Συρία, Ουκρανία, Κονγκό, Η.Π.Α., Νέα Υόρκη. Το ντοκιμαντέρ μέσα από πέντε κεφάλαια και ένα ταξίδι ανά τον κόσμο εισχωρεί στην άδυτη πραγματικότητα του βιασμού, που λειτουργεί ως ραδιενεργό και ταυτόχρονα κρυφό όπλου εν καιρώ πολέμου. Η αφήγηση βασίζεται στην εκτεταμένη χρήση του animation, στοιχείο που δεν έχουμε συνηθίσει σε ντοκιμαντέρ και φέρει στον νου το
Tower (2016) του Keith Maitland, που πραγματεύεται ένα επίσης τραχύ θέμα: τη θανάτωση ανθρώπων από έναν ελεύθερο σκοπευτή, που έριχνε πυρά από τον πύργο του Πανεπιστημίου του Τέξας το 1966. Πέρα από τη χρήση κινουμένων σχεδίων, η ταινία συνίσταται από πλάνα που παρουσιάζουν την εκστρατεία του Zero Impunity (zeroimpunity.com) που θέτει ως στόχο το τέλος των σεξουαλικών επιθέσεων με θύματα τους αδύναμους και ηττημένους πληθυσμούς κατά τις πολεμικές συρράξεις. Ανάμεσα τους, παιδιά και έφηβοι υπόκεινται τον βασανισμό της σεξουαλικής βίας.
Η τεχνική του animation χρησιμοποιείται ιδιαιτέρως στις προσωπικές καταθέσεις των θυμάτων, των μαρτύρων και των πολιτικών προσώπων, που τολμούν να καταδείξουν τη βιαιότητα και τις επιπτώσεις του βιασμού ως πολεμικού και πολιτικού όπλου. Παράλληλα, συντελούνται αναπαραστάσεις των συμβάντων, όπως περιγράφονται από τα θύματα – στοιχείο που θα καθιστούσε τη θέαση του ντοκιμαντέρ εξαιρετικά δύσκολη, εάν απουσίαζε το προστατευτικό φίλτρο των κινούμενων σχεδίων. Το animation χάνει σε αληθοφάνεια και μοιάζει να δημιουργεί ένα χοντρό πέπλο που δυσχεραίνει την όρασή μας, αλλά χωρίς αυτό, το θέαμα θα ήταν ακόμα πιο σκληρό και δυσπρόσιτο.
Ο βιασμός συνιστά ένα τοξικό όπλο που μπορεί να αφήνει περιθώριο ζωής στα θύματά του, αλλά φέρει ισχυρό στίγμα. Στη Συρία καταστρέφει τους κοινωνικούς δεσμούς της οικογένειας και είναι φορέας ατίμωσης όλης της κοινότητας. Τα Διεθνή Δικαστήρια δεν μπορούν να καταδικάσουν εύκολα τις σεξουαλικές επιθέσεις (πολύ πιο εύκολα αποδεικνύεται μία μαζική σφαγή παρά ένας βιασμός), οι συνέπειες στα θύματα, ιδίως στα ανήλικα άτομα, είναι φρικτές, ο σεξουαλικός ευτελισμός επιδρά καταλυτικά στην ψυχολογία και τη σωματική ακεραιότητα τους. Αυτά τα στοιχεία καθιστούν τη σεξουαλική βία ως το πλέον αποτελεσματικό όπλο στις πολεμικές συρράξεις.
Η εκστρατεία του Zero Impunity προσπαθεί να ενημερώσει τους πολίτες σε Δύση και Ανατολή για την πολεμική πρακτική του βιασμού. Με προβολές μέσω προτζέκτορα σε κτίρια ανά τον κόσμο επιχειρεί να γνωστοποιήσει το κρυμμένο και εξαιρετικά επικίνδυνο όπλο της σεξουαλικής επίθεσης. Η απαισιοδοξία του συν-δημιουργού της ταινίας, Nicolas Blies, μετά το τέλος της προβολής, ήταν έκδηλη και δικαιολογημένη: η αδιαφορία του κόσμου να ενημερωθεί και να δράσει πάνω στο ζήτημα, η αδράνεια του δικαστικού συστήματος και η άρνηση σημαντικών φεστιβάλ ντοκιμαντέρ να συμπεριλάβουν στο πρόγραμμά τους τη
Μηδενική Ανοχή, λόγω της ευθείας αιτιολογημένης κατακραυγής εναντίον του ΟΗΕ, δεν επιτρέπουν καμία αχτίδα φωτός να παρεισφρήσει στη ζοφερή πραγματικότητα – ή μήπως όχι; Σε αντίθεση με την αρνητική στάση πολλών φεστιβάλ, το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης έδρασε θαρραλέα και τόλμησε να φέρει το ντοκιμαντέρ σε επαφή με το κοινό, ενώ το φιλμ σύντομα θα διατίθεται δωρεάν στο διαδίκτυο.
Το θέμα βίαιο και τραχύ, δονεί τις πιο ευαίσθητες χορδές μας. Οι σεξουαλικές επιθέσεις δύσκολα μπορούν να καταδειχθούν μέσα από ένα οπτικοακουστικό κείμενο. Κι όμως, η
Μηδενική Ανοχή δεν φοβάται να εκθέσει τους υψηλά ιστάμενους, που επιτρέπουν τη διαιώνιση του προβλήματος, και βρίσκει το θάρρος να μιλήσει ανοιχτά για τη σεξουαλική βία, ένα ζήτημα που ακόμα και σήμερα, στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, αντιμετωπίζεται ανώριμα, με αδιαφορία ή επιθετικά προς το θύμα. Το φιλμ δομεί ένα στέρεο επιχείρημα με αληθείς μαρτυρίες ως αποτέλεσμα εξονυχιστικής έρευνας. Ακόμα και αν οι φυσιογνωμίες των θυμάτων σκιαγραφούνται αδρά μέσα από τις εικαστικές γραμμές του animation, οι φωνές ανήκουν στα πραγματικά πρόσωπα.
Η δυναμική του θέματος, η ρητορική δεινότητα, η εις βάθος έρευνα και η αισθητική προσέγγιση αποτελούν τα νήματα που διαπλέκουν ένα στιβαρό κινηματογραφικό επιχείρημα – ένα ντοκιμαντέρ που ανατριχιάζει το δέρμα και σφίγγει το στομάχι.
***
Ο καιρός είναι υπέροχος, η πόλη ηλιόλουστη και δροσερή, ποιος θέλει να χαλάσει τη διάθεσή του μέσα στην ασφυκτική αίθουσα, όταν ο ήλιος λάμπει; Αξίζει όμως να κάνετε το δύσκολο βήμα και δείτε ένα ντοκιμαντέρ, ακόμα και αν το θέμα του ξενίζει, πονάει ή τρομάζει.
Επιπλέον πληροφορίες για την εκστρατεία του Zero Impunity να βρείτε στο zeroimpunity.com.
