Ο παλμός του Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
Το αμαρτωλό ιερό γυναικείο σώμα: ένα πατριαρχικό οξύμωρο
#Female Pleasure / #Γυναικεία Ηδονή
Τμήμα: Ανθρώπινα Δικαιώματα / Ελβετία, Γερμανία 2018
Σκηνοθεσία / Σενάριο: Barbara Miller
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας στις 8 Μαρτίου και το 21
ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, θα αναφερθούμε σε ένα ντοκιμαντέρ που δομείται γύρω από τα πολιτικά και πολιτισμικά δεσμά που φιμώνουν την αυτοδυναμία του γυναικείου σώματος. Για μία ακόμα χρονιά το φεστιβάλ συνεισφέρει στη συζήτηση για τον επανορισμό της γυναικείας ταυτότητας έξω από το πατριαρχικό σύστημα αξιών. Αυτός ο ορισμός ενσωματώνει ως ειδοποιό αναφορά την ελευθερία και την ισότητα των ατόμων διαφορετικών φύλων σε όλους τους τομείς της ζωής. Ανάμεσα στις ταινίες με φεμινιστικό περιεχόμενο, που προβλήθηκαν στο φεστιβάλ, συναντούμε τη #Γυναικεία Ηδονή, που διερευνά την αντιμετώπιση του γυναικείου σώματος σε διαφορετικές κοινωνίες.
Γυναικεία σεξουαλικότητα. Ένα θέμα που διχάζει και προκαλεί αναταραχές ακόμη και τον 21
ο αιώνα ανά τον κόσμο. Μέσα από ένα υπερατλαντικό ταξίδι, συναντούμε πέντε γυναίκες, με διαφορετικές πολιτισμικές καταβολές, που αναζητούν, η καθεμία με τον τρόπο της, την απενοχοποίηση του γυναικείας ηδονής. Το ιστορικά πολύπαθο γυναικείο σώμα στις πατριαρχικά δομημένες κοινωνίες μπορεί να επιδεικνύεται μόνο μέσα από την ανδρική οπτική, ενώ, σε αντίθετη περίπτωση, οφείλει να καλύπτεται, να φιμώνεται ή να ακρωτηριάζεται υπό τις αρχές της εκάστοτε θρησκευτικής εξουσίας. Η Doris Wagner, θύμα βιασμού από έναν υψηλά ιστάμενο καθολικό ιερέα, η Deborah Feldman, που εγκατέλειψε τη χασιδική κοινότητα και τον επιβεβλημένο γάμο της, η Rokudenashiko, καλλιτέχνιδα από την Ιαπωνία, που συλλαμβάνεται λόγω της «τολμηρής» τέχνης που δημιουργεί, η Leyla Hussein από τη Σομαλία, ακτιβίστρια κατά του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων και η Vithika Yadav από την Ινδία της έμφυλης ανισότητας είναι η ηρωίδες του ντοκιμαντέρ.
Με αποκαλυπτικές συνεντεύξεις, παρατήρηση των ακτιβιστικών δράσεών των γυναικών και του τρόπου ζωής τους επιτυγχάνεται μία διηπειρωτική προσέγγιση του θέματος που διερευνά το πώς ενεργούν οι πατριαρχικές κοινωνίες και θρησκείες, για να περιορίσουν, να στιγματίσουν και να υποβιβάσουν το γυναικείο σώμα, τη σεξουαλικότητά του και, τελικά, τη γυναικεία φωνή. Η σεξουαλική έκφραση στις πατριαρχικές κοινωνίες γίνεται αποδεκτή μόνο όταν επιτελείται μέσα από το αρσενικό βλέμμα και αποσκοπεί στην ανδρική ικανοποίηση. Παράλληλα, μεγάλες θρησκείες δημιουργούν ένα αυτοαναιρούμενο δίπολο: το γυναικείο σώμα είναι ταυτόχρονα αμαρτωλό και ιερό: απαγορεύεται να εκφράζει σεξουαλικότητα και σαρκική ικανοποίηση, αλλά επιβάλλεται να τεκνοποιεί. Το ιδεώδες της Παρθένας Μαρίας συμπυκνώνει τέλεια αυτή την αντιφατική έννοια. Στην Ιαπωνία, κατά τις εκδηλώσεις της γιορτής γονιμότητας, ο φαλλός αναδεικνύεται ως σύμβολο και εξυμνείται, καθώς μικρά και
μεγάλα φαλλικά ομοιώματα τοποθετούνται σε κεντρική θέση και περιφέρονται, χωρίς καμία δυσανασχέτηση από τους πολίτες. Όταν η Rokudenashiko αποφάσισε να δημιουργήσει ένα τρισδιάστατο ομοίωμα του κόλπου της και να αναδείξει τη γυναικεία σεξουαλικότητα μέσω χιουμοριστικής τέχνης, συνελήφθη και οδηγήθηκε στο δικαστήριο. Τα στοιχεία αυτά προσφέρουν ένα βλέμμα στο παράδοξο και το οξύμωρο που συνοδεύει τη δαιμονοποίηση της γυναικείας σεξουαλικότητας.
Η δυναμική του ντοκιμαντέρ συγκεντρώνεται στη διάθεση να συμπεριληφθούν στον περιορισμένο χρόνο προβολής του εμπειρίες γυναικών από διαφορετικές πλευρές του πλανήτη. Οι ηρωίδες γαλουχήθηκαν σε ανόμοια θρησκευτικά περιβάλλοντα και ανόμοιες κοινωνικές συνθήκες, που υπηρετούν, όμως, ένα κοινό πατριαρχικό αξιακό σύστημα. Ωστόσο, το φιλμ χαρακτηρίζεται από μία σημαντική παράλειψη, η οποία φέρει ως συνέπεια την αποδυνάμωση του επιχειρήματός του. Η ανάδειξη ανομοιόμορφων σεξουαλικών ταυτοτήτων παραβλέπεται σχεδόν ολοκληρωτικά, καθώς οι ηρωίδες φαίνεται να μιλούν από ετεροφυλοφιλική πλεονεκτική θέση, ενώ όλες ορίζονται από τη μητρότητα στο πλαίσιο μίας ετεροκανονικής σχέσης. Οι αναφορές σε queer γυναίκες είναι ελάχιστες έως μηδαμινές και το βάρος που δίνεται στην οικογενειακή ζωή των ηρωίδων λειτουργεί περιοριστικά ως προς την πολύπλευρη παρουσίαση του ζητήματος της έμφυλης ανισότητας, στην οποία το φιλμ αποσκοπούσε.
Σε μία μερικώς άστοχη απόπειρα συμπερίληψης πολλών διαφορετικών γυναικείων εμπειριών, το μορφικά συμβατικό ντοκιμαντέρ, αποτυγχάνει στο να αντιμετωπίσει σφαιρικά τη γυναικεία ταυτότητα και σεξουαλικότητα, αλλά κατορθώνει να συμβάλλει, έστω και μεμονωμένα, στη σύγχρονη φεμινιστική συζήτηση. Η απλή δομή του, που βασίζεται σε συνεντεύξεις και παρατήρηση των κοινωνικών ηθοποιών, βοηθά στο να εκθέσει με σαφήνεια τα επιχειρήματά του και το καθιστά προσιτό σε ένα ευρύ κοινό.
