Με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου του Δημήτρη Νάσκου Και το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας πηγαίνει στον…Bob Dylan, συνομιλήσαμε μαζί του για την λογοτεχνία, τη μουσική, τη συγγραφή και για τον ίδιο.
Πείτε μας λίγα πράγματα για το βιβλίο σας «Και το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας πηγαίνει στον… Bob Dylan».
Το βιβλίο μου κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Δίαυλος και αναφέρεται στον σπουδαίο τραγουδοποιό Bob Dylan και στο πλούσιο έργο του, που αγγίζει πλέον τις έξι δεκαετίες. Ουσιαστικά πρόκειται για μια λογοτεχνική πραγματεία, που προσπαθεί να απαντήσει κυρίως σε δύο βασικά ερωτήματα:
Αξίζει ένας μουσικός που γράφει στίχους να τιμηθεί με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας; Και ο στίχος, όπως η ποίηση, μπορεί να θεωρείται υψηλή λογοτεχνία;
Μέσα στο βιβλίο υπάρχει και το διήγημα
Ο μοναχικός θάνατος της Χάτι Κάρολ, το οποίο έγραψα εμπνευσμένος από το ομώνυμο τραγούδι του Dylan. Τα λόγια αυτού του τραγουδιού μού έκαναν εντύπωση από παλιά, από την πρώτη στιγμή που τα διάβασα και θυμάμαι ακόμα ότι τα σκεφτόμουν για καιρό. Οι στίχοι του αναφέρονται στον ρατσισμό αλλά και στον άδικο τρόπο που λειτουργεί το νομικό σύστημα στην Αμερική.
Επίσης, να πούμε ότι προς το τέλος του βιβλίου συναντάμε επιπλέον κεφάλαια που βοηθάνε στην κατανόηση της σκέψης της Σουηδικής Ακαδημίας, ώστε να μπορέσουμε να μπούμε στο μυαλό των Σκανδιναβών και να δούμε πως κατέληξαν το 2016 στην περίπτωση Bob Dylan και όχι σ' έναν
καθαρόαιμο συγγραφέα.
Νομίζω ότι η πραγματεία απευθύνεται σε όλους τους αναγνώστες που αγαπάνε τη μουσική, τη λογοτεχνία αλλά και τη σφαιρική γνώση γενικότερα. Για παράδειγμα, καθώς το διαβάζουμε, παίρνουμε πληροφορίες για τον Συμβολισμό, τον Σουρεαλισμό, τη Διακειμενικότητα και το Συλλογικό Ασυνείδητο του Καρλ Γιουνγκ. Μαθαίνουμε ιδιαίτερα πράγματα, όπως τι είναι Μεταγλώσσα, ποιοι είναι οι μεσαιωνικοί τροβαδούροι της Προβηγκίας και ποιος ο ρόλος της Ποίησης στην Αρχαία Ελλάδα.
Όλα αυτά βέβαια με κύριο άξονα τη Διάλεξη Νόμπελ του Dylan, η οποία κλείνει με τον Όμηρο και την επίκληση στη Μούσα. Όλα αυτά με κεντρικό πρόσωπο τον άνθρωπο που, ειδικά τη δεκαετία του εξήντα, με τα τραγούδια του επηρέασε μια ολόκληρη γενιά και την οδήγησε στην πνευματική ενηλικίωση κι αφύπνιση.
Και μουσικός και συγγραφέας;
Μάλλον ναι. Προσπαθώ και στα δύο πεδία γιατί μου αρέσουν πολύ. Αυτό βέβαια δεν ξέρω αν είναι καλό ή κακό, καθώς ακούω ορισμένους που λένε ότι πρέπει κάποιος να αφιερώνεται
100% σ' ένα πράγμα ώστε να μην διασπάται η ενέργεια του. Όπως και να έχει το ζήτημα, εγώ από μικρός έγραφα τραγούδια, ωραία ή άσχημα δεν έχει σημασία. Άκουγα τραγουδοποιούς σαν τον Dylan που δεν ήξεραν να παίζουν καλά ούτε κιθάρα, ούτε φυσαρμόνικα, ούτε είχαν ωραία φωνή. Έβγαζαν όμως ψυχή και πάνω απ' όλα είχαν κάτι να πουν. Αυτούς ήθελα να μοιάσω. Αργότερα, πέρα από στίχους, άρχισα να γράφω και ιστορίες μεγάλης έκτασης. Τώρα ετοιμάζω ένα μυθιστόρημα φαντασίας.
Με τι άλλο ασχολείστε επαγγελματικά;
Είμαι δάσκαλος μουσικής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Επίσης, διδάσκω το μάθημα
Στιχουργική & Τραγουδοποιία στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα Δημιουργική Γραφή του πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Κατά καιρούς, οργανώνω και σεμινάρια λογοτεχνίας στον Δήμο Θερμαϊκού.
Αλλάζει η λογοτεχνία τον κόσμο;
Έχω την εντύπωση ότι η τέχνη από μόνη της δεν μπορεί να αλλάξει τίποτα. Αν μπορούσε δεν θα τα είχε καταφέρει εδώ και χρόνια; Πιστεύω όμως ότι η τέχνη μπορεί να ταρακουνήσει ψυχικά ορισμένους ανθρώπους οι οποίοι με τη σειρά τους ίσως πετύχουν στο μέλλον κάτι σημαντικό. Ξέρεις καμιά φορά κάθομαι και αναρωτιέμαι, πως γίνεται οι Ναζί να ήταν λάτρεις της κλασικής μουσικής; Πως γίνεται αυτός που έγραψε τα αριστουργηματικά και συγκινητικά
Cantos να πήρε το μέρος του Μουσολίνι κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου; Αναφέρομαι στον Έζρα Πάουντ. Πως γίνεται ο Τσάρλι Τσάπλιν να κατηγορείται για παιδοφιλία; Υπάρχουν βέβαια ένα σωρό τέτοια παραδείγματα. Ο κατάλογος με τους φιλότεχνους και παράλληλα σκοταδόψυχους είναι πολύ μακρύς. Άρα, καταλήγω στο συμπέρασμα, αν η τέχνη είχε τη δύναμη να μεταμορφώσει θετικά την πραγματικότητα, θα το είχε κάνει
.
Δέκα βιβλία στα οποία «πρέπει» να ανατρέχει κανείς. Ή όσα θέλετε.
Πλάτωνας – Πολιτεία.
Αριστοτέλης – Ποιητική.
Αριστοφάνης – Βάτραχοι.
Καβάφης – Άπαντα.
Εμπειρίκος – Υψικάμινος.
Χέμινγουεϊ – Ο γέρος και η θάλασσα.
Κάρβερ – Ο καθεδρικός ναός.
Όργουελ – Η φάρμα των ζώων.
Τσβάιχ – Η σκακιστική νουβέλα.
Νίτσε – Η χαρούμενη επιστήμη.
Γενικώς: γιατί τα βιβλία;
Εννοείς γιατί το διάβασμα ή γιατί οι λέξεις; Αν εννοείς το δεύτερο τότε να απαντήσω με τον γνωστό τρόπο. Ως εξής: «Οι λέξεις είναι σκέψεις. Δίχως λέξεις δεν υπάρχουν σκέψεις. Άρα άνθρωπος που δεν σκέφτεται, δεν υπάρχει.» (LOL)
Ο «ιδανικός αναγνώστης» υπάρχει; Χρειάζεται να υπάρχει;
Νομίζω ότι βοηθάει η ύπαρξη του. Είναι καλό να σκέφτεσαι ότι γράφεις για κάποιον γιατί έτσι το έργο σου γίνεται πιο κοινωνικό με την έννοια ότι δεν κλείνεται στον εαυτό του σαν ημερολόγιο (όχι φυσικά ότι δεν παρουσιάζουν ενδιαφέρον τα ημερολόγια). Προσωπικά πάντως μου αρέσει περισσότερο η εξωστρεφής τέχνη, δηλαδή εκείνη που προσπαθεί να επικοινωνήσει και ν' ανοίξει διάλογο με τον κόσμο. Δεν θέλω να γράφω για τον εαυτό μου. Κάποτε στο παρελθόν το έκανα αλλά τώρα πια δεν μ' ενδιαφέρει κάτι τέτοιο. Παλιά θυμάμαι έπαιζα μόνος μου κιθάρα στο δωμάτιο και κοιτούσα τον τοίχο και μετά κλείδωνα άλλο ένα τραγούδι μου στο συρτάρι. Και τώρα βέβαια το ίδιο κάνω με τη διαφορά ότι καθώς κοιτάζω τον τοίχο φαντάζομαι ιδανικούς ακροατές ή αναγνώστες όταν γράφω μια ιστορία, αντίστοιχα.
Μουσική, κινηματογράφος, τέχνες.
Δεν ξέρω τι να πω για τη μουσική. Από τη μία μου έρχονται τόσα πολλά πράγματα στο νου και από την άλλη τίποτα. Το σίγουρο είναι ότι δεν τολμώ να φανταστώ έναν κόσμο χωρίς νότες. Θα ήταν πεζός, μισός και κούφιος. Έτσι δεν είναι;
Σχετικά με τον κινηματογράφο. Τελευταία βλέπω σειρές στο Netflix. Είναι και της μόδας! Μου αρέσει το The Sinner με τον Bill Pullman (ειδικά ο τρίτος κύκλος που έχει να κάνει με τον Υπεράνθρωπο του Νίτσε). Κατά τα άλλα, το σινεμά μπορώ να πω ότι είναι από τα αγαπημένα μου χόμπι. Έχω δει χιλιάδες ταινίες. Βλέπω σχεδόν μία κάθε μέρα. Ειδικά αν μ' αρέσει μια ταινία, βάζω να τη δω και τέσσερις και πέντε φορές. Όπως για παράδειγμα Ο Πεταλούδας ή το Αποκάλυψη Τώρα. Βλέπω από Αγγελόπουλο, Αντονιόνι, Βέντερς, Ταρκόφσκι και Μπέργκμαν, μέχρι τις πιο ελαφριές ταινίες δράσης του Χόλυγουντ.
Οι τέχνες γενικά; Σήμερα αυτό που μετράει είναι το κέρδος, η τεχνολογία και ο ψηφιακός κόσμος. Ό,τι μπορεί να ενταχθεί εκεί ως τέχνη τότε μια χαρά αλλιώς πηγαίνει στο περιθώριο. Το ερώτημα που προκύπτει εδώ είναι: Μας αρέσει αυτή η νέα κατάσταση;
Νιώθετε να αλλάζετε;
Και ναι και όχι. Κάποιες συνήθειες τις αλλάζω, κάποιες όχι. Επίσης, αλλού βελτιώνομαι ενώ αλλού χειροτερεύω. Εννοείται πως αναθεωρώ αλλά ταυτόχρονα με λες και
κολλημένο. Το σίγουρο είναι ότι στο βάθος παραμένω πάντα ο ίδιος. Όπως ακριβώς ήμουνα στο σχολείο. Ένας άτακτος, επιπόλαιος και ασυνεπής μαθητής που τα είχε φορτώσει όλα στον κόκορα. Στα διαλείμματα όμως, αυτός ο μαθητής, έπαιρνε την κιθάρα του και τραγουδούσε Καββαδία. Μάταια θα ψάχνεις το στρατί που πάει για το Ντεπό…
Ο θάνατος;
Όσο υπάρχουμε απουσιάζει και όταν εμφανίζεται τότε εμείς λείπουμε. Ο Επίκουρος δεν το είπε καταπληκτικά;
*Ο Δημήτριος Π. Νάσκος γεννήθηκε και ζει στη Θεσσαλονίκη. Είναι απόφοιτος του τμήματος Μουσικής Επιστήμης & Τέχνης. Έχει επίσης ολοκληρώσει δύο μεταπτυχιακά προγράμματα: Πολιτισμικές Σπουδές και Δημιουργική Γραφή. Έχει εκδώσει ένα αλληγορικό παραμύθι για εφήβους: Rabbit Man (Ιανός, 2013) και μια ποιητική συλλογή με στίχους: Όσα φύλαξε ο καιρός (Ιωλκός, 2016). Το 2015 κυκλοφόρησε ένα άλμπουμ με τραγούδια, αφηγήσεις και ορχηστρικές συνθέσεις: Οι άνθρωποι αλλάζουν (Music Kitchen). Εργάζεται ως δάσκαλος μουσικής στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση και διδάσκει το μάθημα Στιχουργική και Τραγουδοποιία στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Δημιουργική Γραφή του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Από το 2019 διοργανώνει σεμινάρια Λογοτεχνίας στον Δήμο Θερμαϊκού.
