Είναι μία αλήθεια καθολικά αποδεκτή, πως όταν μία γυναίκα
βρίσκεται μεταξύ της ηλικίας των 22-40, οφείλει να αποτελεί ένα ιδανικό
δημογραφικό για ρομαντικές ταινίες.
Η γνώμη που είχα για την Jane Austen ήταν πάντα αρκετά μη-φεμινιστική. Τα πρότυπα της,
οι συγκυρίες που κυριαρχούν, το τσάι και φυσικά το πρότυπο της σωτηρίας δια
μέσω του γάμου σε έναν ωραίο πλην ευκατάστατο άνδρα ήταν όλα σκέλη τα οποία με
οδηγούσαν στο συγκεκριμένο συμπέρασμα. Όμως, όπως μας έχει υποδείξει και η
ίδια, οι πρώτες εντυπώσεις συχνά είναι απατηλές.
Τι ήταν λοιπόν αυτό που έκανε τα ζαχαρωτά ρομάντζα της Jane Austen να καθιερωθούν
όχι μόνο ως ένα από τα σημαντικότερα παραδείγματα αγγλικής λογοτεχνίας αλλά και
αντιπροσωπευτικά δείγματα δραματικής εξιστόρησης, δομής αλλά και χαρακτήρων σε
ένα κινηματογραφικό πλαίσιο; Με απεριόριστες μεταφορές στην μικρή και μεγάλη
οθόνη, με fan fiction και
ίσος το αποκορύφωμα όλων την πρόσφατη τοποθέτηση του πορτραίτου της σε
χαρτονόμισμα του Ηνωμένου Βασιλείου αποφάσισα να ρίξω και εγώ μια βαθύτερη
ματιά στο γιατί οι ονειρώξεις μίας ανύπαντρης γυναίκας του 1700 βρίσκουν
συνεπαρμένους τόσους ενήλικες το 2014.
Η Austen θεματικά
ακολουθεί όλες τις δομές ενός πετυχημένου σεναρίου. Πρωτίστως έχει ένα
στοχευμένο και συγκεκριμένο κοινό-γυναίκες περί των 22-30. Κατά δεύτερον οι
χαρακτήρες της είναι πάντα εύκολοι στην ταύτιση, πλαισιωμένοι τόσο από έναν
υποστηρικτικό χαρακτήρα, όσο και ένα περιβάλλον που θα καλούνται αντιμετωπίσουν
και το κυριότερο, εμπεριέχουν μέσα τους την σύγκρουση, σύγκρουση η οποία συχνά
επέρχεται από το πρόσωπο που θα τους επιφέρει και την σωτηρία, δηλαδή μια καλή
ανατροπή πριν το grand finale.
Με αυτόν τον τρόπο η Austen επιτυγχάνει να παρουσιάσει ήρωες που εκπληρώνουν τον σκοπό
τους. Κατέχει την κατάλληλη δεξιοτεχνία ούτως ώστε να εναλλάσσει το κωμικό με
το τραγικό στοιχείο, τις εντυπώσεις με την ουσία και την κορυφωμένη σύγκρουση
με την καθάρια λύση που θα τους κρατήσει όλους ευτυχισμένους-τουλάχιστον όσους
μας ενδιαφέρουν και φυσικά θα γεμίσουν τα ταμία. Προσωπικά θα μπορούσα να την
ορίσω στον κινηματογράφο ως την μητέρα του λεγόμενου “Chick Flick”, δηλαδή της ταινίας που
δημιουργείται για, και κάνει απόσβεση του κόστους της, αποκλειστικά από
γυναίκες.
Εν αντιθέσει όμως με την πλειοψηφία των Chick Flicks, αυτό που την ανεβάζει σε
επίπεδοείναι ότιμεταξύ τσάι και κουλουριού, όταν
κάθεσαι και το μελετάς σοβαρά, τα προβλήματα που αναπτύσσει η Austen, είναι πραγματικά και το δράμα
που εκτυλίσσεται δεν πρόκειται για απλή “θηλυκή υστερία” αλλά μία προσγείωση
στην καταστροφή που επιφέρει η πραγματικότητα, η αδιάλλακτη
πραγματικότητα. Η Jane Austen μιλάει για την γυναίκα, όχι
μέσα αλλά απέναντι από την κοινωνία και όπως κάθε καλλιτέχνης, την θεωρεί
εμπόδιο και μπαίνει στην διαδικασία να την αμφισβητήσει.
Η Bridget
Jones (1996) αντιμετωπίζει
την πίεση της εποχής της: την εμφάνιση, την οικονομική σταθερότητα και την
ερωτική χειραφέτηση. Η Elizabeth
Bennet (1813)αντιμετωπίζει
την πίεση της εποχής της: την εμφάνιση, την οικονομική σταθερότητα και την
ερωτική χειραφέτηση. Από την γυναίκα λοιπόν που είπε την εξαιρετική ρήση: “Μία
ιδανική Κυρία είναι μία Κυρία που δεν αναπνέει”, καταλαβαίνουμε πως οι πιέσεις,
οι προτεραιότητες και άρα τα θέλω και οι έγνοιες μας δεν έχουν αλλάξει τόσο τα
τελευταία 300 χρόνια. Τα συγκεκριμένα βιβλία λειτουργούν σαν κλειδαρότρυπα μες
τον χρόνο στις ενίοτε άθλιες συνθήκες της εποχής, αυτές των τάξεων, της
οικογενειοκρατίας, της τιμής και της “τιμής” και στις πολλαπλές πιέσεις στις
οποίες καλούνταν άνδρες και γυναίκες να αντεπεξέλθουν. Μπορούμε να λέμε ο,τι
θέλουμε και σαφώς να έχουμε δίκιο, παρόλα αυτά οι τάξεις, οι κοινωνικές
προσδοκίες, η σημασία της αποκατάστασης και του χρήματος καλά κρατούν, ακόμα και
αν είναι αλλοιωμένες και όταν συνειδητοποιείς το πόσα κοινά έχει η Bridget με την Lizzy, είναι κομμάτι
εκπληκτικό.
Παρομοίως με τον Dickens, η
Austen συχνά συμπεριλαμβάνει εντός των κεντρικών χαρακτήρων της μια
γυναικεία παρουσία, συνήθως μεγαλύτερης ηλικίας, η οποία είναι τοποθετημένη για
τον αποκλειστικό σκοπό του να μας σπάσει τα νεύρα, τόσο με την ηλιθιότητα των
επιλογών της, όσο και με την υστερία της παρουσίας της. Αυτό το πρόσωπο όμως,
δεν υπάρχει απλά και μόνο για δραματικούς λόγους, να είναι ένα χαρακτηριστικό
εμπόδιο το οποίο θα βρουν οι νεαροί συνήθως, πρωταγωνιστές μπροστά τους, αλλά
υπάρχει επίσης για να αντιπροσωπεύσει την προηγούμενη γενιά καθώς και τα
πρότυπα της εποχής, αυτά τα οποία οι πρωταγωνιστές μας θα βρουν μπροστά τους ως
εμπόδιο στην διεκδίκηση της ευτυχίας. Ένα άψογο παράδειγμα αυτού είναι και η
μητέρα των αδερφών Bennet και
ήταν αυτό ακριβώς το στοιχείο που μου υπέδειξε το μεγαλείο της Austen, όταν συνειδητοποίησα
ότι η μητέρα είχε δίκιο. Πως όντως αν οι κόρες της δεν παντρεύονταν άμεσα θα
οδηγούνταν η οικογένεια στην καταστροφή. Μια φωνή την οποία η Austen έχει ακούσει κάμποσες φορές και
δεν διστάζει, εμπρός ενός τόσο σοβαρού θέματος, να την χλευάσει δημόσια.
Η Jane
Austen έρχεται να τρεμουλιάσει τα νερά και κηρύττει στις νέες γυναίκες
την λογική αλλά και το δικαίωμα στην ευαισθησία: “ερωτευτείτε, διεκδικείστε τον
έρωτα και ναι, μπορείτε να τα έχετε όλα, απ'όποια τάξη και αν προέρχεστε”. Παρουσιάζεται ως η γυναικεία αντιπρόσωπος του
έρωτα στη δυτική λογοτεχνία-που μέχρι πρότινος αντιπροσώπευε επίσημα μόνο το
ανδρικό δυναμικό. Κηρύσσει το όνειρο, σε μία εποχή που το όνειρο για τις
γυναίκες ήταν απαγορευτικό, το ευτυχές τέλος που εκείνη δεν είχε ποτέ.
Ευτυχώς μπορούμε πλέον εκ του ασφαλούς να γελάσουμε με την
ιδέα της σωτηρίας μέσω του γάμου, δεν μπορούμε όμως να κάνουμε το ίδιο με την
ιδέα της εκμετάλλευσης και των κοινωνικών απαιτήσεων. Κάποια πράγματα έχουν
αλλάξει και άλλα έχουν απλά αντικατασταθεί.
Και αυτός είναι ο κυριότερος λόγος που η συγκεκριμένη
συγγραφέας, χάρη στην κινηματογραφική διαφήμιση, δεν παύει να συγκινεί το
θηλυκό κοινό, διότι πολύ απλά λέει στις γυναίκες ακόμα και σήμερα να μην
συμβιβάσουν την ευτυχία τους για την ανάγκη συνδυάζοντας το με ονειρικές
εικόνες μιας άλλης φαινομενικά ρομαντικής εποχής. Όσο υπάρχει η κοινωνική πίεση
της αποκατάστασης και του προτύπου της επιτυχίας, οι τάξεις, το status και η τιμή που έχουν
τα πάντα, οι πιέσεις στον βίο των γυναικών θα είναι οι ίδιες, οι επιθυμίες
παράλληλες και η Austen επίκαιρη.
Τα πρότυπα που διαμορφώνουν αυτήν την ένταση είναι κάμποσα
στο σήμερα, συνεπώς είναι πολύ δελεαστικό και οι δύο πλευρές, άνδρες και
γυναίκες να συμβιβαστούν με το λιγότερο, μόνο και μόνο λόγο ανάγκης τόσο
κοινωνικής, όσο και ψυχολογικής. Έρχεται λοιπόν η Austen από το 1775και μας υπενθυμίζει να μην
συμβιβαστούμε, να μην υποκύψουμε στην ασφάλεια και μας υπόσχεται ότι μπορούμε
όντως στο τέλος να τα έχουμε όλα δια μέσω του πραγματικού έρωτα, διότι όταν
πέφτουν οι τίτλοι τέλους,αυτό το
διαχρονικό που μας δίνει και την κρατά καλώς ζωντανή μέχρι σήμερα είναι πολύ
απλά η υπόσχεση μιας ευτυχισμένης ζωής.
