Raising the
Bar. Όταν το Σινεμά Περνάει Κρίση.
Δεν είναι ότι δεν έχουμε καλούς σκηνοθέτες ή αλήθεια δεν
έχουμε καλές ταινίες. Δεν είναι ότι περνάμε μία εποχή κακής παραγωγής-μάλλον το
αντίθετο.
Αλλά οφείλουμε να παραδεχτούμε ύστερα από ένα σημείο ότι η Δυτική
παραγωγή έχει γίνει φοβερά ανθρωποκεντρική και όπως όλες σπουδαίες ιδέες, όταν
έχασε τον λόγο της ιδέας καταλήγει χωρίς απολύτως κανένα νόημα.
Είχα πολύ καιρό να δω βραβευμένες ταινίες μικρού μήκους από
κορυφαία Φεστιβάλ, τα μέρη δηλαδή όπου γεννιούνται οι κινηματογραφιστές του
αύριο.
Όταν λοιπόν το έβαλα στόχο να τις παρακολουθήσω περίμενα να είναι
απρόσιτες, ιδιαίτερες-όχι απαραίτητα αρεστές αλλά αξιόλογες ακόμα και υπό τα
δικά τους κριτήρια.
Αυτό που δεν περίμενα ήταν η λέξη “μέτριες. Αυτό ακριβώς
αντίκρισα και θα εξηγήσω γιατί αυτό είναι πολύ σοβαρό.
Στην εποχή που κυριολεκτικά όλοι μπορούν να αρπάξουν μία
κάμερα και να πουν μία ιστορία, την εποχή του Youtube, του Netflix και των χιλιάδων Φεστιβάλ,με δισεκατομμύρια ανεξάρτητων εκπομπών,
καναλιών, σειρών και ταινιών από άτομα ευφυέστατα και μη, η τεχνική κατάρτιση
έχει χάσει την δυναμική της.
Η γνώση έχει γίνει κοινό απόκτημα οπότε η ποικιλία
στην παραγωγή είναι ασύλληπτη.
Συνεπώς σε μία τέτοια εποχή περιμένεις από τους
κορυφαίους φορείς να χωρίσουν την γραμμή μεταξύ του Youtube video και του κινηματογράφου.
Ενδεχομένως να μην έχουν αντικειμενικά κριτήρια μεν (για τους δύσπιστους)
παραμένουν οι πόλοι που ορίζουν αυτά σημερινά κριτήρια δε, τουλάχιστον για το
σινεμά που δεν στηρίζεται στην ανακυκλωσιμότητα του. Μπορείς να διαφωνείς,
μπορεί να μην σ'αρέσει, οφείλεις όμως να κατανοείς πως η κρίση και το status τους βασίζεται στο
πνεύμα. Στην πραγματικότητα όμως οι φορείς παρουσιάζουν μία εξαιρετική αμηχανία
απέναντι στην νέα εποχή και η πτώση της μπάρας είναι πραγματικά συγκλονιστική.
Η κατάσταση είναι σοβαρή διότι στα καλλιτεχνικά δρώμενα
σήμερα δημιουργείται μια ψυχολογική τραμπάλα.
Βλέπεις τον δυτικό κινηματογράφο
μικρών φορέων και από αυτό που αντικρίζεις κατευθύνεσαι στους μεγάλους φορείς
οι οποίοι ύστερα σε ξανακατευθύνουν στους μικρούς για πνευματική σωτηρία.
Σκέφτεσαι, “ωραίο αυτό, “ενδιαφέρον εκείνο αλλά δεν έχεις απάντηση στο πότε
ήταν η τελευταία φορά που είδες κάτι που σε συγκλόνισε και όταν η κορυφή λείπει
από το βουνό κάτι δεν πάει καλά. Η προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι το πρόβλημα
βρίσκεται στον ίδιο τον στόχο. Ότι τόσο στον εμπορικό όσο και τον ανεξάρτητο
κινηματογράφο, η πνευματική μετριότητα είναι ικανοποιητικό επίπεδο, διότι οι
καλλιτέχνες έχουν διδαχθεί αναλόγως. Στο έργο φτάνει να είναι “ενδιαφέρον, του
φτάνει να είναι “ωραίο και αυτό δημιουργεί μία εντονότατη κρίση στην τέχνη και
το ανεξάρτητο σινεμά, ειδικά τώρα που οι πόρτες άνοιξαν και μπαίνουν όλοι.
Αυτή
η κρίση λύνεται με έναν τρόπο: Κατά το South Park: “We have to raise the bar.
Πρόσφατα ένας κινηματογραφιστής δημιούργησε μία δημόσια
αίτηση καλώντας “αποτυχημένους ανεξάρτητους σκηνοθέτες να παρατήσουν τα όπλα
διότι η υπέρογκη και μέτρια ανεξάρτητη παραγωγή φρακάρει την βιομηχανία.
Στην
πραγματικότητα η βιομηχανία δεν καταρρέει λόγο ανταγωνισμού αλλά διότι οι
επιλογές της απέτυχαν παταγωδώς. Το εμπορικό σινεμά απειλείται από την όλο και
πλουσιότερη τηλεόραση με σειρές τύπου “Game of Thrones και το ανεξάρτητο διότι οι μεγαλύτεροι φορείς
του παρουσιάζουν αμηχανία εμπρός του υλικού τους-δηλαδή δεν έχει λάβαρο-ακόμα
χειρότερα δεν έχει κριτήριο. Όλα αυτά εν μέσω παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Ο
κόσμος παύει να κόβει εισιτήρια και ο ουσιαστικός λόγος είναι διότι στην πραγματικότητα
ο κινηματογράφος έχει να πει κάτι ιδιαίτερο αλλά δεν έχει πια να πει κάτι
σημαντικό.
Το σινεμά λοιπόν πρέπει να οριοθετηθεί απέναντι στην
τηλεόραση και το video και
είναι μία διαδικασία πολύ πιο δύσκολη απ'όσο ακούγεται. Το Hollywood φαίνεται να προσπαθεί να
καλύψει το κενό με εφέ που προορίζονται για την μεγάλη οθόνη, πράγμα που είναι
ζήτημα χρόνου για το πότε θα λήξει, διότι η τελειότητα των εφέ έχει γίνει κάτι
κορεσμένο και η άνοδο του gaming
έχει πάρει τα ηνία στην υπόθεση.
Η δεύτερη αντιμετώπιση του, που ισχύει
και για τον ποιοτικό κινηματογράφο, πηγαίνει βάση ευφυίας.
Εδώ και χρόνια η
πρωτοτυπία είναι η μεγαλύτερη πίεση που αντιμετωπίζουν οι μέτοχοι του είδους
στα box office αλλά με
αγώνα επιτυγχάνουν. Πρωτότυπο σενάριο, χαρακτήρες, αφήγηση, ακόμα πιο ιδιαίτερα
προβλήματα, ακόμα μεγαλύτερη κριτική και έτσι επιτυγχάνει το έργο να
εντυπωσιάσει, αλλά όχι για πολύ. Με το που γίνεται νόρμα η ανατροπή, το studio ξαν'ανεβάζει τον πήχη
ακόμα περισσότερο διεκδικώντας τον σταθερό εντυπωσιασμό…ακριβώς όπως και η
τηλεόραση.
Συνεπώς η λύση για την σωτηρία του ποια είναι;
Όπως είπαμε το σινεμά διεκδικεί τον εντυπωσιασμό, κανονικά
όμως αυτό που τον διαχωρίζει από την τηλεόραση και το video είναι η διαχρονικότητα, της οποίας
το βάρος όμως η Ευρώπη και η Αμερική το έχει αποποιηθεί σε σημαντικό βαθμό.
Η
κυριαρούσα αντίληψη στην δυτική τέχνη είναι η “άποψη και αντικατοπτρίζει τις
προτεραιότητες της κοινωνίας της. Οι απόψεις όμως είναι στοιχείο αναλώσιμο και
συχνά ευτελές αν δεν αντιμετωπιστούν σοβαρά από τον φορέα τους. Η δουλειά, το
συναίσθημα, η τεχνογνωσία και η αγάπη για το αντικείμενο είναι όλα στοιχεία
σημαντικά αλλά όχι αρκετά για να κερδίσουν την αιωνιότητα, οπότε τι λείπει;
Σε ένα προηγούμενο άρθρο έθεσα σε αντιπαράθεση τα Anime απέναντι στον εμπορικό
κινηματογράφο του Hollywood και
το πόσο ελάχιστα φαίνονται να ενδιαφέρονται για τις μεθόδους του. Η Ασία, για
όσους έχουμε μια ελάχιστη επαφή μαζί της είναι μία παράξενη ήπειρος.
Πολύ
παράξενη, πολύ διαφορετική και ενίοτε παρανοϊκή επίσης.
Είναι αδύνατο όμως όταν
μιλάει σοβαρά να μην κερδίσει την προσοχή σου, να μην γοητευτείς και να μην το
θαυμάσεις αυτό το διαφορετικό όταν σου δίνεται αυτούσια και τότε
συνειδητοποιείς πως αυτό που λείπει πραγματικά είναι η αίσθηση της σημασίας.
Το βάρος στην σημασία της ύπαρξης αναπαράγεται σε μέρη όπου
ακόμα έχει απομένει η παρωχημένη για την δύση αίσθηση του κοινού ιερού σε
συνδυασμό με την ελεύθερη καλλιτεχνική έκφραση και ο λόγος είναι διότι αυτή η
συνθήκη θέτει ως προϋπόθεση στον δημιουργό τον σεβασμό του υλικού και του
θεατή.
Η μπάρα στέκεται ψηλά διότι δεν πρόκειται για άποψη αλλά λειτούργημα.
Δεν έχει σημασία τι θα πεις, αλλά να το σέβεσαι διότι έχεις
μεγάλο βάρος στις πλάτες σου.
Είσαι πνευματικός φορέας. Μία αντίληψη κοντά
σ'αυτήν της Αρχαίας Τραγωδίας. Αυτό είναι το εξαιρετικό με τον Ασιατικό
κινηματογράφο και το παράδοξο του. Μπορεί να ασχολείται και να αναπαράγει ο,τι
μπορεί να βάλει ο νους σου και ταυτόχρονα να θέτει ένα υπόστρωμα μιας ριζωμένης
μαζικής ηθικής, μιας σημασίας. Ο ήρωας αναπτύσσεται μέσω της ρήξης με ανώτερα
στοιχεία, είτε πρόκειται για φυσικά, θεϊκά, ιδεατά και η κάθαρση του είναι
μακράν ισχυρότερη διότι είναι πνευματική. Για τον δυτικό είναι δύσκολο να
αντιληφθεί που αρχίζει αυτή και που τελειώνει, πως τοποθετείται και ποια είναι τα
χαρακτηριστικά της, αυτό όμως που καταλαβαίνει και του φτάνει είναι το γεγονός
ότι υπάρχει και λαμβάνεται στα σοβαρά.
Όλως περιέργως ενώ πιστεύουμε πως η τέχνη απασχολεί τον
εαυτό της με τα μεγάλα ερωτήματα της ζωής, η σοβαρότητα με την οποία αντιμετωπίζει
τόσο αυτά, όσο και τον θεατή είναι το λιγότερο αφελείς, διότι η προτεραιότητα
της δεν είναι τόσο η επεξεργασία των ιδεών, όσο η επίδειξη. Αντιλαμβάνεται το
μέσο της όχι σαν πνευματικό φορέα αλλά σαν σκηνή.
Είναι λογικό διότι ξεπηδάει
από μία κοινωνία με ανάλογες απαιτήσεις, είναι όμως ταυτόχρονα τραγικό διότι αν
δεν το κάνει εκείνη δεν θα το κάνει κανείς.
Οι εν ζωή πνευματικοί στυλοβάτες του κινηματογράφου σε
Ευρώπη και Αμερική μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού και η μεγάλη μάζα
που προωθείται δεν φαίνεται διατεθειμένη να αναλάβει το βάρος της σκυτάλης με
μικρές εξαιρέσεις. Αντίθετα, οι περιοχές που έμειναν “πίσω, όπως η Ασία, η
Νότια Αμερική ακόμα και χώρες της Ανατολής έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να
επιβιώσουν δίνοντας απαντήσεις στο κενό του σύγχρονου ανθρώπου, διότι ο καλός
κινηματογράφος έχει αυτήν την ιδιότητα:
Να συμπληρώνει ένα κενό το οποίο δεν
ήξερες ότι είχες.
Ενώ λοιπόν ο ποιοτικός κινηματογράφος παλεύει να επιβιώσει
με μεθόδους ψυχαγωγίας ξεχνάει το κυριότερο προτέρημα του: ότι όντως κάνει
λειτούργημα και το λειτούργημα δεν μπορεί να αναπαραχθεί.
