«Μικρές κριτικές σκέψεις: “Aferim!”
και «Big
father, small father and other stories”»
Aferim! του Radu Jude
(Διαγωνιστικό)
1835, λίγα χρόνια μετά την εξέγερση των Ρουμανόβλαχων ενάντια στους
Τούρκους, στη Βλαχία, ο Κονσταντίν, αρματολός – φύλακας της τάξης – τσιράκι των
κατοχικών – ωστόσο παράλληλα, γνήσιο και ντόμπρο τέκνο των χωμάτων της πατρίδας
του, και τον γιο του, σουλατσάρουν στα βουνά, ψάχνοντας να βρουν ένα σκλάβο που
ξέφυγε και κατηγορείτε για ένα έγκλημα, φέρνοντας τον ενώπιων της δικαιοσύνης.
Έτσι ξεκινά αυτή η πολύ ενδιαφέρουσα η ταινία από την Ρουμανία, ταινία που
δραπετεύει εύκολα και εικαστικά και νοηματικά (πολυεπίπεδος προβληματισμός) από
την αφήγηση που ως τώρα έχουμε συνηθίσει και επιστρέφει στις ρίζες του σινεμά
με μια ευκολία, που σε κάνει να αναρωτιέσαι για την χρονιά παραγωγής της.
Ασπρόμαυρο, βαλκανικό roadmovie με άλογα, χωριάτες
και ιδιόμορφο θυμόσοφο χιούμορ. Οι Δονκιχωτικοί ήρωες/καρικατούρες (σε
πανέμορφες ερμηνείες λαϊκού θεάτρου), με το αίσθημα δικαιοσύνης, ανθρωπιάς μα
και αλαζονικής υπεροψίας χαραγμένο στις αγριοφατσές τους, σε διαρκή κίνηση
ανάμεσα σε χωριά, καταυλισμούς, δάση, κατσάβραχα, πανδοχεία, ψάχνοντας να
πετύχουν τον αρχικό τους στόχο – που τελικά δεν είναι στόχος, μήτε προορισμός –
φιλοσοφούν για τα πάντα και για όλα. Για την ζωή, την οικογένεια, τις
ιεραρχίες, τα έθνη, τις παραδόσεις, τις γυναίκες. Ωριμάζουν, με το νερό της
ρουμάνικης βουκολικής και λαϊκής τέχνης να ποτίζει το σύνολο των σκέψεων τους
και τελικώς το ίδιο το έργο. Οι ήρωες που εξελίσσονται παράλληλα με το στόρι,
είναι φορείς ιδεών μιας ολόκληρης παράδοσης, ενός ολόκληρου λαού και ίσως
γενικευμένη συνείδηση όλων των ευρωπαϊκών λαών. Η αυτοεπιβεβαίωση, ο ωχαδερφισμός,
η λαϊκή ουδετερότητα, η μικροαστική αδιαφορία εν ενεργεία δουλεία, ο κομπασμός
στον κατώτερο (εδώ ο δραπέτης δούλος που είναι αθώος αλλά ως το τέλος πρέπει να
είναι ένοχος). Ο κατώτερος/εξιλαστήριο θύμα για απόκρυψη των ευθυνών των
αφεντάδων, αποτελεί παράλληλα και τον μοχλό συνειδητοποίησης της πραγματικής
κατάστασης των πραγμάτων εκτός του μικρόκοσμου που οι άνθρωποι χτίζουν. Αυτή
όμως η αυταπάτη ασφάλειας, δεν κρατά και πολύ γιατί το ψέμα, η σιγουριά ή η
ελπίδα, η αντίληψη του «να μην ανακατεύεσαι με τα πίτουρα», «να κοιτάς την
δουλειά σου» επιβιώνει, η εξουσία πάλι κερδίζει, το ατομικό βόλεμα συνεχίζει. Ο
σκηνοθέτης ξεκινά να ερευνήσει ένα σπουδαίο νοηματικά θέμα και το υλοποιεί με
σπουδαίο τρόπο. Λαϊκός, εθνικός, γνήσιος κινηματογράφος. Aferim! (Μπράβο!)
Βαθμολογία: 3.5/5
****
Big father, small father and other stories του Phan Dang Di
(Διαγωνιστικό)
Η ταινία από το Βιετνάμ, προσπαθεί μέσω ενός love story, χωρίς αίσθηση ρομαντισμού, αλλά βασίζοντας
την όλη αφήγηση σε δραματική αντίληψη και τραγωδιακό, εν τέλει, δράμα
χαρακτήρων, να δώσει μια ακόμη μελέτη, πάνω στο ζήτημα της εύρεσης ταυτότητας –
και επί του συγκεκριμένου αυτό περνάει, μέσα από το θέμα της ομοφυλοφιλίας. Ένα
ευαίσθητο αγόρι ερωτεύεται τον τσαμπουκά συγκάτοικο του, ο πατέρας προσπαθεί να
τον υποχρεώσει να αγαπήσει ένα κορίτσι, μα μέσα από τα γεγονότα, η τελική
απόφαση, έρχεται μακριά από τις κραταιές κοινωνικές αντιλήψεις και είναι
παντελώς δική του. Η ταινία υπερέχει σε σημεία. Με την έντονη εικαστική
παρουσία και την φωτογραφία, την ισορροπία με την εξέλιξη των συλλογισμών που
θέλει να θίξει και τον τρόπο χειρισμού
του ρυθμού που βρίσκεται σε πανύψηλα επίπεδα, πατάει γερά στο περιβάλλοντα χώρο
και πραγματικότητα του σύγχρονου Βιετνάμ, έχει, τουτέστιν, μια ρεαλιστική και
ποιητική οπτική χειρισμού της ιστορίας, μοιάζει γέννημα θρέμμα του σύγχρονου
ασιατικού κινηματογράφου. Όμως, αυτή την ιστορία, με τις όποιες παραλλαγές, την
έχουμε δει πολλάκις, μένει κολλημένη σε ένα επίπεδο – αν και εξελίσσεται
δυναμικά – και εν τέλει, δεν υπερβαίνει το θέμα, δεν πείθει προς ταύτιση
νοηματική, και έτσι ως σύνολο δεν είναι τούτο που θα μας συγκλονίσει. Όμως το
δυνατό καδράρισμα, η έμπειρη σκηνοθεσία των ηθοποιών (που δίνουν αξιόλογες και
αποστασιοποιημένες ερμηνείες), ο βαθιά έντονος ρυθμός, θα μπορούσαν να τον
φέρουν – με καλύτερη προεργασία του σεναρίου και των ιδεών – σε αποτελέσματα,
ακόμα πιο σπουδαία. Φόρμα σπουδαία, ιδέα σπουδαία, το όλον χλιαρό.
Βαθμολογία: 2.5/5
