Ὅλοι νομίζουμε πώς ἡ φυσική λέει πώς τίποτε δέν μπορεῖ νά κινηθεῖ πιό γρήγορα ἀπό τό φῶς. Εἶναι ὅμως ἔτσι;
Ἡ πλήρης καί σωστή ἔκφραση εἶναι πώς τίποτε δέν μπορεῖ νά κινηθεῖ μέ τήν ταχύτητα τοῦ φωτός στό κενό. Ἡ ταχύτητα αὐτή εἶναι παγκόσμια σταθερά, συμβολίζεται μέ c καί ἰσοῦται μέ περίπου 300.000 km/sec. Ἡ προσθήκη στό κενό κάνει τή διαφορά. Ὅταν τό φῶς κινεῖται μέσα σέ ἄλλα ὑλικά, ἡ ταχύτητά του μειώνεται, ἐνίοτε καί πολύ. Γιά παράδειγμα, στό νερό ἡ ταχύτητά του εἶναι 0,75*c, δηλαδή περίπου 225.000 km/sec. Σωματίδια λοιπόν μποροῦν νά ἐπιταχυνθοῦν πέρα ἀπό αὐτήν τήν ταχύτητα, καί ὄχι μόνον ἀπό ἐπιταχυντές σωματιδίων, ἀλλά καί στή φύση, π.χ. ἀπό πυρηνικές ἀντιδράσεις.
Ὁ Ρῶσος φυσικός Πάβελ Τσερενκόφ τό 1934 παρατήρησε τήν ἐκπομπή γαλάζιου φωτός ἀπό ἕνα μπουκάλι μέ νερό, τό ὁποῖο δεχόταν ραδιενεργό ἀκτινοβολία. Αὐτό τό γαλάζιο φῶς ἐκπέμπεται κάθε φορά πού ἕνα ἡλεκτρισμένο σωματίδιο περνᾷ μέσα ἀπό ἕνα διηλεκτρικό μέσο μέ ταχύτητα μεγαλύτερη ἀπό τήν ταχύτητα τοῦ φωτός στό συγκεκριμένο μέσο. Πρόκειται γιά τό ὀπτικό ἰσοδύναμο τοῦ ἀκουστικοῦ φαινομένου πού συμβαίνει ὅταν ἕνα ἀεροπλάνο κινεῖται πιό γρήγορα ἀπό τήν ταχύτητα τοῦ ἤχου. Ἐπειδή ὁ Τσερενκόφ ἦταν ὁ πρῶτος πού τήν παρατήρησε, πῆρε τό ὄνομά του καί ἀποκαλεῖται ἀκτινοβολία Τσερενκόφ. Ὅμως, ποιός ἦταν αὐτός ὁ Τσερενκόφ;
Ὁ Πάβελ Ἀλεξέγιεβιτς Τσερενκόφ (ρωσικά: Па́вел Алексе́евич Черенко́в) γεννήθηκε στίς 28 Ἰουλίου τοῦ 1904 στό μικρό χωριό Νόβαγια Τσιγκλά στήν περιφέρεια Βορόνεζ τῆς Ρωσίας. Γονεῖς του ἦσαν ὁ Ἀλεξέι καί ἡ Μαρία Τσερενκόφ.
Ἀποφοίτησε ἀπό τό Τμῆμα Φυσικῆς καί Μαθηματικῶν τοῦ Πολιτειακοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Βορόνεζ τό 1928, καί τό 1930 ἀνέλαβε μία θέση ἑρευνητῆ στό Ἰνστιτοῦτο Φυσικῆς Λέμπεντεφ. Τήν ἴδια χρονιά παντρεύτηκε τή Μαρία Πουτίντσεβα, κόρη τοῦ καθηγητῆ Ρωσικῆς Φιλολογίας Α.Μ. Πουτίντσεφ. Ἀπέκτησαν δύο παιδιά, τόν Ἀλεξέι καί τήν Ἕλενα.
Τό 1940 ὁ Τσερενκόφ πῆρε τόν τίτλο τοῦ διδάκτορα τῶν Φυσικομαθηματικῶν Ἐπιστημῶν. Τό 1953 διορίσθηκε καθηγητής τῆς Πειραματικῆς Φυσικῆς. Ἀπό τό 1959 ἦταν ἐπικεφαλῆς τοῦ ἐργαστηρίου ἀντιδράσεων φωτονίων-μεσονίων τοῦ Ἰνστιτούτου Φυσικῆς Λέμπεντεφ. Παρέμεινε καθηγητής ἐπί 14 χρόνια. Τό 1970 ἔγινε Ἀκαδημαϊκός στήν Ἀκαδημία Ἐπιστημῶν τῆς ΕΣΣΔ.
Ἐκτός ἀπό τήν ἀνακάλυψη καί τή μελέτη τῆς φερώνυμης ἀκτινοβολίας, ὁ Τσερενκόφ ἔλαβε μέρος στή σχεδίαση καί κατασκευή ἐπιταχυντῶν ἠλεκτρονίων, καθώς καί στήν ἕρευνα τῶν ἀντιδράσεων φωτονίων-μεσονίων καί φωτονίων-πυρήνων.
Τό 1958 τιμήθηκε μέ τό Βραβεῖο Νόμπελ Φυσικῆς γιά τήν ἀνακάλυψη τοῦ φαινομένου Τσερενκόφ. Ἐπίσης βραβεύθηκε μέ τόν τίτλο τοῦ «Ἥρωα τῆς Σοσιαλιστικῆς Ἐργασίας» τό 1984.
Ὁ Τσερενκόφ πέθανε στή Μόσχα σέ ἡλικία 86 ἐτῶν. Τήν ἡμέρα ἐκείνη τό ἡμερολόγιο ἔγραφε 6 Ἰανουαρίου 1990.
