Δράμα, 1933,
Γερμανία, 94 λεπτά
Σκηνοθεσία:
Φρανκ Σάιτζ
Παίζουν: Χάινζ
Κλίνγκερμπεργκ, Βέρα Λίεσεμ, Ραλφ
Βένκχαους
Στις 14 Ιουνίου
του 1933, τρεις μήνες περίπου μετά την
άνοδο του Χίτλερ στη Γερμανία, έκανε
πρεμιέρα στο Βερολίνο το πρώτο φιλμ που
δημιουργήθηκε με τις ευλογίες του
ναζιστικού κόμματος. Ήταν μια σχετικά
μικρής κινηματογραφικής αξίας ταινία
(αν και αργότερα βραβεύτηκε για …συμβολή
στην εθνική εκπαίδευση), χωρίς πρωτοκλασάτα
ονόματα στους ηθοποιούς και τους
συντελεστές. Περισσότερο ήταν μια
προσπάθεια του άσημου ως τότε σκηνοθέτη
Frank Seitz να δείξει τον σεβασμό του στην
νέα τάξη πραγμάτων της Γερμανίας,
προσπάθεια μάλλον πετυχημένη καθώς
σκηνοθέτησε άλλα 20 φιλμ μέσα στα επόμενα
δέκα χρόνια.
Το S.A. Mann
Brand πάντως είναι σήμερα περισσότερο ένα σημαντικό
αντικείμενο μελέτης παρά μια κινηματογραφική ιστορία καθώς περιέχει τα
θεμέλια πάνω στα οποία στηρίχθηκε η
προπαγάνδα του ναζιστικού κόμματος
ώστε να περάσει, κυρίως στα λαϊκά
στρώματα, συγκεκριμένες ιδέες που
αφορούσαν την πίστη στο γερμανικό έθνος,
την τυφλή εμπιστοσύνη στο πρόσωπο του
Χίτλερ και την γελοιοποίηση της εικόνας
όποιων θεωρούνταν εχθροί. Η ιστορία
περιστρέφεται γύρω από το πρόσωπο του
Φριτς Μπραντ, στα τελευταία χρόνια της
Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, ο οποίος έχει
καταταχθεί στον στρατό του ναζιστικού
κόμματος, βλέποντάς το ως τη μοναδική
λύση για το μέλλον της χώρας. Έρχεται
σε διαμάχη με τον πατέρα του, τον εργοδότη
του αλλά και μια ομάδα κομμουνιστών που
απεικονίζουν τον εχθρό μέσα στο φιλμ.
Υπάρχουν ένα
σωρό εμφανείς λεπτομέρειες που μπορεί
να παρατηρήσει κανείς από την αρχή
κιόλας όπου η ταινία αυτοσυστήνεται
μέσω μιας κάρτας ως “εικόνα της ζωής
στην εποχή μας”. Πρώτα απ’ όλα οι
επιλογές του κάστινγκ αλλά και ο τρόπος
με τον οποίο υποδύονται οι ηθοποιοί
τους ήρωες. Τα μέλη του ναζιστικού
κόμματος είναι περιποιημένοι, όμορφοι,
γυμνασμένοι νέοι, όλοι στα πρότυπα της
Άριας φυλής, εν αντιθέσει με τα μέλη του
κομμουνιστικού κόμματος που παρουσιάζονται
άσχημοι, απεχθείς, μεθύστακες (πίνοντας
μόνο βότκα φυσικά) και ατημέλητοι. Μέσα
στην οικογένεια του Φριτς τώρα, η μητέρα
δε παίρνει ξεκάθαρα μέρος στις διαμάχες
πατέρα-γιου, αλλά φροντίζει σε μικρές
στιγμές να δείχνει την ικανοποίησή της
για την επιλογή του γιου της. Στην
εργασία, ο Φριτς ακούει με έκπληξη πως
απολύεται από τον Εβραίο προϊστάμενό
του (ρόλος ερμηνευμένος ως καρικατούρα
για να προκαλεί την εμπάθεια) λόγω των
πολιτικών πιστεύω του.
Φτάνοντας προς
το τέλος, παρουσιάζεται για πρώτη φορά
ο ήρωας που θα κυριαρχήσει τα επόμενα
χρόνια στα ναζιστικά φιλμ. Είναι το
θύμα, μέλος των “καλών” κάθε υπόθεσης
που θυσιάζεται για χάρη του κόμματος
και της χώρας. Εδώ, ένα νέο παιδί,
γειτονόπουλο του Φριτς, που έχει ασπαστεί
το ναζισμό και συμμετέχει σε παρελάσεις
της ναζιστικής νεολαίας, πέφτει κάτω
από τα πυρά των (ποιων άλλων;) κομμουνιστών
και πριν ξεψυχήσει μιλά για τον παράδεισο
που βλέπει μπροστά του, που δεν ταυτίζεται
με τη θρησκευτική πίστη αλλά με την
εθνική. Το όραμα του παιδιού είναι ένας
παράδεισος όπου η Γερμανία είναι το
μεγαλύτερο έθνος που υπάρχει και το
χαμόγελό του λίγο πριν πεθάνει γίνεται
ένα είδος συμβουλής προς το κοινό: Δώστε
όλοι τη ζωή σας για χάρη του έθνους.
Λίγους μήνες
αργότερα, μια παραγωγή της κραταιάς UFA
με παρόμοια θεματική (Hitler
Youth Quex,
1933) επιβεβαίωσε την επιρροή της χιτλερικής
κυβέρνησης στην κινηματογραφική
βιομηχανία της χώρας. Σταδιακά όλες οι
παραγωγές ελέγχονταν από ειδική επιτροπή
του κόμματος, ενώ η αναρρίχηση στην
ιεραρχία του Γκέμπελς αύξησε κατακόρυφα
την παραγωγή παρόμοιων πολιτικών φιλμ,
με σαφή σκοπό την επιρροή τους στο
γερμανικό κοινό, μέσω μάλιστα ενός
δικτύου προβολής σε όλη τη χώρα. Αργότερα,
όταν το ναζιστικό κόμμα εδραιώθηκε και
ο πόλεμος πλησίαζε, τα πολιτικά φιλμ
μειώθηκαν δραστικά κατ’ εντολή του
Χίτλερ που πίστευε πως η προπαγάνδα
μέσω του σινεμά είχε κάνει ήδη τη δουλειά
της, και αυτό που χρειαζόταν περισσότερο
το κοινό ήταν “διασκεδαστικά” φιλμ,
που θα έφερναν ως αποτέλεσμα τον
αποπροσανατολισμό του.
Σημείωση.:
Πολλές από τις πληροφορίες αντλήθηκαν
από το εξαιρετικό βιβλίο του Ντέιβιντ
Γουέλτς, Propaganda
and the
German Cinema
1933-1945.
