Τι βλέπει η Κυρία πάνω στη σκάλα; Νομίζω ότι βλέπει ως επί το πλείστον μια ερημιά που αποτελείται από τεράστιες περιοχές που κατοικούνται από τον άνθρωπο, που κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να είναι υπερήφανος: βλέπει μεγάλες απογοητεύσεις που αντιπροσωπεύουν μια θλιβερή και ατελείωτη σειρά χαμένων ευκαιριών για τον ανθρώπινο πολιτισμό να δείξει την ευφυΐα του και να αναλάβει δράση. Πολλές τραγικές πραγματικότητες, άλλες κοινότυπες, οι οποίες φαίνεται να σηματοδοτούν το τέλος της αρχιτεκτονικής. Αλλά βλέπει επίσης τα σημάδια της δημιουργικής ικανότητας και των αποτελεσμάτων που προσφέρουν ελπίδα και τα βλέπει στο παρόν, όχι στο αβέβαιο μέλλον της ελπίδας και της ιδεολογίας…
Στο θέμα που έθεσε ο καλλιτεχνικός διευθυντής, Χιλιανός αρχιτέκτονας Αλεχάντρο Αραβένα στην φετινή Μπιενάλε και καλέστηκαν να απαντήσουν οι συμμετέχοντες, με χαρακτηριστικά μεγάλες αποκλίσεις, ήταν αν και που υπάρχουν σήμερα θετικές τάσεις, φαινόμενα και παραδείγματα και πως αυτά έλαβαν χώρα σε σχέση με την εσωτερική κατάσταση της κάθε χώρας- συμμετοχής, την άποψη της στο θέμα της στέγασης και άλλες προκλήσεις εντός των συνόρων της. Δηλαδή, πώς η ζήτηση για την αρχιτεκτονική γεννήθηκε, πώς υπογραμμίστηκαν και εκφράστηκαν οι ανάγκες και οι επιθυμίες, ποιες διαδικασίες – λογική, θεσμικές, νομικές, πολιτικές και διοικητικές – οδήγησαν στη ζήτηση για αρχιτεκτονική, και ως εκ τούτου επέτρεψαν την αρχιτεκτονική να βρει λύσεις, πέρα από το μπανάλ και αυτοκαταστροφικό για αυτήν.
Ένα άλλο ζήτημα που τέθηκε ήταν: Τι είναι μια έκθεση αρχιτεκτονικής; Και τι θα πρέπει μια Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής να είναι; Ποιοι θα πρέπει να εκπροσωπούνται εδώ; Είναι μια έκθεση μόνο για τους αρχιτέκτονες σε εξειδικευμένα θέματα; Πως μπορεί το κοινό να εμπλακεί με τους δυνατούς φορείς που είναι υπεύθυνοι για τις αποφάσεις και τις δράσεις, μεμονωμένες και κοινές, του ζωτικού μας χώρου…
Το εύρος, η συνάφεια και η διαύγεια χαρακτηρίζουν την επιμέλεια της έκθεσης η οποίο γεμίζει το κεντρικό περίπτερο στο Giardini και το Corderie στο Arsenale. Από τις εντυπωσιακές αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις, θεωρώ ενδιαφέρον να εστιάσουμε στις πειραματικές τεχνικές και μεθόδους κατασκευής, οι οποίες συνδυάζουν γνώσεις από το παρελθόν, φυσικές μορφές και απλά υλικά με τα πιο εξελιγμένα ψηφιακά και τεχνολογικά μέσα, όπως στα παρακάτω επιλεγμένα παραδείγματα.
Ο Παραγουανός Solano Benítez μαζί με το στούντιό του Gabinete de arquitectura κερδίζει το Χρυσό Λέοντα καλύτερης συμμετοχής για την «αξιοποίηση απλών υλικών, εφευρετικότητας και ανειδίκευτου εργατικού δυναμικού με στόχο να φέρει την αρχιτεκτονική σε υποεξυπηρετούμενες κοινότητες.»
Ο Κολομβιανός αρχιτέκτονας Simón Vélez είναι γνωστός για την χρήση του guadua [ένα γιγάντιο μπαμπού εγγενές στην Κολομβία] από τα ταχύτερα αναπτυσσόμενα φυτά στη φύση. Το guadua ή φυτικός χάλυβας, όπως το καλεί, είναι ένα συγκριτικά τεμπέλικο μπαμπού: μεγαλώνει μόνο 12 εκατοστά ανά ημέρα, σε σχέση με ορισμένα ασιατικά μπαμπού που μεγαλώνουν ένα μέτρο ανά ημέρα.
Ο Βέλες ανέπτυξε μια μέθοδο για τη δημιουργία ισχυρών συνδέσμων μεταξύ των καλαμιών με έγχυση με τσιμέντο στο σημείο της σύνδεσης, εισάγοντας πλάκες και βίδες χάλυβα, οι οποίες διαφορετικά θα επιβάρυναν υπερβολικά τα καλάμια. Ο κρεμαστός σκελετός οροφής αποτελείτε από το τμήμα του μπαμπού που πηγαίνει κάτω από το έδαφος, το οποίο είναι και το ισχυρότερο, και δύο μεταλλικούς δακτυλίους.
Beyond Bending: Η ομάδα με επικεφαλείς ερευνητές του ETH της Ζυρίχης σχεδίασε τον θόλο «Αρμαντίλο» με διαρθρωτικά ανοίγματα έως και 16 μέτρα, χρησιμοποιώντας 399 πλάκες ασβεστόλιθου, 5 εκατοστών πάχους, συμπιεσμένες χωρίς κόλλα ή άλλη συνδετική ουσία, στηριζόμενες εξ ολοκλήρου από δυνάμεις θλίψεις όπως ακριβώς βασίζονταν και οι πέτρινοι καθεδρικοί ναοί. Σκοπός της ομάδας είναι να δείξει ότι, με λεπτομερή γνώση του πώς οι συμπιεστικές δυνάμεις επηρεάζουν τις αρχιτεκτονικές κατασκευές, τα κτίρια μπορούν να κατασκευαστούν πιο αποτελεσματικά χρησιμοποιώντας βιώσιμα υλικά και όχι ατσάλι. Ο τρόπος σχεδίασης, βασίζετε στην κατανόηση των περιορισμών, έτσι ώστε να μην είναι μόνο στο επίκεντρο η γεωμετρία, αλλά η σχέση μεταξύ της γεωμετρίας και των δυνάμεων εξηγεί ο Philippe Block, από το Block Research Group. Η συναρμολόγηση έγινε μέσα σε δυο εβδομάδες από ομάδα ειδική στην πέτρα.
Beyond the Slab: Δυο διαφορετικοί σχηματισμοί είναι εμπνευσμένοι από τους ιστορικούς θόλους από κεραμίδι. Το 2 εκατοστών πάχος του κελύφους από άοπλο σκυρόδεμα ακολουθεί τις δομικές αρχές της ιστορικής καμάρας – κεραμίδι. Ενεργοποιώντας θλιπτικές τάσεις στο κέλυφος, και εξωτερικεύοντας τις εφελκύστηκες τάσεις με δεσμούς μπορεί να οδηγήσει σε εξοικονόμηση άνω του 70% του σκυροδέματος σε σύγκριση με μια τυπική πλάκα δαπέδου σε κάμψη. Η πολύπλοκη γεωμετρία απαιτεί ένα ακριβό, δύο όψεων καλούπι. Ωστόσο, αυτό είναι οικονομικά αποδοτικό για επαναλαμβανόμενες μονάδες και πολλαπλά εκμαγεία. Η γεωμετρικά περίπλοκη δομή των τρισδιάστατων τυπωμένων στοιχείων επιδιώκει να αναδείξει πώς τα προκατασκευασμένα στοιχεία, δημιουργών νέες δυνατότητες.
Ενδιαφέρον παράδειγμα συνδυασμού δεξιοτεχνίας και ψηφιακής διαδικασίας είναι ο Συμπτωματικός χώρος του αρχιτέκτονα Christian Kerez η οποία θέτει αμφιλεγόμενα ερωτήματα σχετικά με το πώς η αρχιτεκτονική παράγεται και βιώνεται. Η εγκατάσταση διερευνά το πώς μπορεί η χρήση των ψηφιακών διαδικασιών να παράγει δομημένους χώρους και αντικατοπτρίζει την παραγωγή αρχιτεκτονικής ως μια διεπιστημονική πρακτική πέρα από το κτίριο. Είναι κατασκευασμένο από πάνελ ψεκασμένο με τσιμέντο ινών με πάχος μόλις δύο εκατοστά, και με τη χρήση ψηφιακών τεχνικών αποτύπωσης και φρέσας για την αναπαραγωγή της μορφής. Δύο ανοίγματα στις απόκρημνες ίνες τσιμέντου επιτρέπουν στους επισκέπτες να σκαρφαλώνουν στο εσωτερικό του χώρου, το οποίο – ενώ είναι εντελώς τεχνητά διαμορφωμένο – παραπέμπει σε δομές που βρίσκονται στην γεωλογία και την ανατομία.
Φωτογραφίες @ Ευφ. Γιαννοπούλου, Pablo Baquero από Faberarium
