Ο Πέτρος Ζηβανός σκηνοθετεί την παράσταση «Έρωτας» της Λουντμίλα Πετρουσέφσκαγια στο θέατρο Τ από τους Passatempo και μας μιλάει για τον έρωτα, τη συντροφικότητα, το χιούμορ και το θέατρο ως κοινωνικό εργαλείο.
Θα θέλατε να μας πείτε κάποια λόγια για την παράσταση; Για την πλοκή του έργου αρχικά…
Το έργο αφορά τη Σβέτα και τον Τόλια, οι οποίοι υπήρξαν συμφοιτητές και αποφασίζουν δύο χρόνια μετά την αποφοίτησή τους και αφού έχουν ξαναβρεθεί να παντρευτούν. Εμφανίζεται ο άντρας στη βιβλιοθήκη και της λέει «Γεια σου. Θες να με παντρευτείς;» και λέει εκείνη «Ναι». Δεν έχουν υπάρξει ποτέ ζευγάρι στο πανεπιστήμιο. Το έργο ξεκινάει από την πρώτη κιόλας νύχτα του γάμου, όπου έρχονται αυτοί οι δύο αντιμέτωποι με όλα αυτά που ένα «φυσιολογικό» ζευγάρι θίγει ως ζητήματα. Τα περισσότερα ζευγάρια λένε ότι ερωτεύονται, αγαπιούνται και μετά παντρεύονται. Εδώ γίνεται ακριβώς το ανάποδο. Οι περισσότερες κλασικές κωμωδίες και τα κλασικά παραμύθια τελειώνουν με ένα γάμο, που λέει «και ζήσαμε εμείς καλά κι αυτοί καλύτερα». Ο Έρωτας της Πετρουσέφσκαγια ξεκινάει ανάποδα, δηλαδή είναι η πρώτη νύχτα ενός γάμου, στις προγραμματικές προκηρύξεις του οποίου δεν υπάρχει καθόλου η λέξη έρωτας και προσπαθούν να βρουν τι τους ενώνει και τι τους χωρίζει. Μέσα από την παράσταση οδηγούνται στην ανάγκη για ένα πιο ανθρώπινο και πιο ουσιαστικό πλησίασμα. Το έργο μιλάει για άλλες έννοιες: τη συντροφικότητα, την αλληλεγγύη, το έλα να αγαπηθούμε πρώτα σαν άνθρωποι κι όχι σαν άντρας και γυναίκα. Μιλάει για την ανάγκη επανεφεύρεσης του τρόπου που πλησιάζονται οι άνθρωποι.
Σε ποια εποχή έχει γραφτεί το κείμενο;
Το έργο γράφτηκε το 1977 και εκδόθηκε το 1979 στη Μόσχα. Η Πετρουσέφσκαγια είναι μια πολύ περίεργη περίπτωση. Είναι πολύ γνωστή δημοσιογράφος στη Ρωσία, μουσικός, performer, τραγουδάει και γράφει μυθιστορήματα. Η εποχή τοποθετείται λίγο πριν την περεστρόικα. Το Σοβιετικό μοντέλο έχει αρχίσει και καταρρέει, έχει εξαντλήσει τα όριά του και όλες οι λεγόμενες δυτικές ασθένειες (διαφθορά, ανεργία, έγκλημα, αλκοολισμός, άστεγοι, πορνεία κτλ) είναι στο φόρτε τους.
Βρίσκετε ομοιότητες με τη σημερινή ελληνική εποχή;
Πάρα πολλές. Είναι γραμμένο σε μια εποχή κρίσης, όπου τα πράγματα πεθαίνουν και αδυνατούν να γεννηθούν τα καινούρια, το κοινωνικό κλίμα είναι ιδιαίτερα εκρηκτικό. Νομίζω πως έχει σαφέστατα κάποιες ομοιότητες. Αλλά ξέρετε, οι κοινωνίες αλλάζουν διαρκώς, είναι σαν οργανισμοί αυτά τα ανθρώπινα σύνολα, τα οποία αλλάζουν και μαζί τους αλλάζει και η έννοια του έρωτα, δηλαδή το πώς τον βιώνουμε και πώς τον εκφράζουμε. Παραδείγματος χάριν, άλλο πράγμα ήταν ο έρωτας στην Αρχαία Ελλάδα, όπου διαμορφώνονταν μέσα από τα δύο μεγάλα ποιήματα, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, ή από τους αρχαίους τραγικούς, άλλο πράγμα ήταν αυτό που λέμε έρωτας στο Μεσαίωνα, όπου οι ιππότες αναζητούσανε την αγαπημένη τους και εντελώς άλλο είναι σήμερα. Ο έρωτας αλλάζει μορφές πολύ γρήγορα μέσα από τα διάφορα λογοτεχνικά κινήματα, από τα ΜΜΕ κυρίως, από τις εικόνες.
Είναι πολύ ευμετάβλητος δηλαδή.
Ακριβώς. Δεν είναι το ίδιο πράγμα. Είναι το ίδιο αίσθημα ναι. Η ίδια ανάγκη ναι. Το ίδιο ένστικτο ναι. Αλλά ο τρόπος που εκφράζεται είναι πολύ διαφορετικός και συνήθως ο έρωτας εκφράζεται μέσα από ένα σύνολο, τερατώδες σύνολο, λογοτεχνικών, επικοινωνιακών, κοινωνικών και οικονομικών κλισέ.
Παραδείγματος χάριν, το να γονατίσει κάποιος άντρας στα πόδια μιας γυναίκας και να της ζητήσει να τον παντρευτεί, όταν πρωτοέγινε, είχε πολλή μεγάλη σημασία, σήμερα έχει γίνει κλισέ. Οποιοσδήποτε γονατίζει, δίνει το δαχτυλίδι και τελειώνει. Κλισέ τι είναι; Είναι στερεότυπα, είναι πράγματα και τρόποι έκφρασης και σκέψης που κάποτε ήταν ζωντανά, σήμερα όμως έχουν πεθάνει, έχουν χάσει το αρχικό τους νόημα. Όπως τα αστέρια που τα βλέπουμε τη νύχτα στον ουρανό και ξέρουμε ότι έχουνε πεθάνει πριν πολλά πολλά χρόνια αλλά παρόλα αυτά το φως τους εξακολουθεί να υπάρχει.
Με αυτήν την παράσταση προσπαθήσαμε να δουλέψουμε και πάνω στο εξής, ότι ο έρωτας δεν είναι μια ανθρώπινη κατάσταση, ένα πανηγύρι των αισθήσεων, είναι ένα γενικότερο νόημα σε ολόκληρη την ύπαρξή μας, κάτι που σου ξαναδίνει από την αρχή λόγους να ζήσεις, να υπάρξεις, να προχωρήσεις και δεν είναι απλά ένα παιχνίδι της φύσης για την αναπαραγωγή. Γιατί ο έρωτας υπάρχει παντού. Ακόμη και στο υδρογόνο και στο οξυγόνο που ερωτεύονται και κάνουν το νερό. Στα πάντα υπάρχει, με αυτήν την έννοια, η ανάγκη να βρίσκονται στοιχεία και να δημιουργούν ενώσεις.
Έχω την αίσθηση ότι η συγγραφέας τον προσεγγίζει και με λίγο χιουμοριστική διάθεση τον έρωτα.
Βεβαίως. Η Πετρουσέφσκαγια δε γράφει πολιτικό θέατρο φαινομενικά, γράφει ένα θέατρο «απολιτίκ». Ποιο είναι το πρόβλημα τώρα; Ότι πίσω από όλη αυτήν την ιστορία κρύβεται μία τρομακτικά διεισδυτική ματιά πάνω στην ανθρώπινη εμπειρία. Το ύφος της και το χιούμορ της, που είναι λίγο περίεργο, «τσιμπάει» προς το παράλογο σε ορισμένες στιγμές, είναι λίγο γκροτέσκο, οδηγεί σε ένα κλίμα ευφορίας μιλώντας όμως για πολύ σοβαρά πράγματα. Ξέρετε με το χιούμορ και με την ειρωνεία, αυτή που αποτυπώνεται μέσα από τη λογοτεχνία, μπορούμε να πλησιάσουμε πολύ πιο γρήγορα, πολύ πιο ουσιαστικά και πολύ πιο βαθιά το φαινόμενο της ζωής, κάτι που ο Τσέχωφ πρωτοξεκίνησε. Έτσι θα έλεγα ότι είναι μία κωμωδία παραβολική, μία ιστορία που μιλάει για όλους μας.
Σε ποιον απευθύνεται η παράσταση;
Απευθύνεται στον καθένα ξεχωριστά. Ούτε στους λίγους ούτε στους πολλούς, που λέει και ο Σέπξπηρ. Το θέατρο απευθύνεται στον καθένα ξεχωριστά. Είναι πώς θα το διαβάσει κανείς, κάποιος μπορεί να γελάσει σε κάποια σημεία που μπορεί να του θυμίσουν τη ζωή του ή του ξυπνάνε μνήμες, άλλος μπορεί να συγκινηθεί. Προσπαθήσαμε να έχουμε την πλήρη αίσθηση της ζωής αλλά «σερβιρισμένη» μέσα από ένα κλίμα ευφορίας.
Με την ομάδα Passatempo συνεργάζεστε πρώτη φορά;
Ναι. Είναι μια καινούρια ομάδα. Είναι τέσσερις άνθρωποι που φτιάξανε αυτό το γλυκύτατο και συμπαθέστατο θέατρο σε περίοδο κρίσης και αυτό ήταν και το πιο σημαντικό από όλα. Όταν ήρθε η κυρία Καλαϊτζή να μου προτείνει να κάνω κάτι, εγώ δεν ήθελα να κάνω κάτι μεγάλο και αφού το ψάξαμε αρκετά, καταλήξαμε σε αυτή τη ρώσικη κωμωδία.
Αλήθεια πώς βρίσκετε τα θεατρικά πράγματα στην πόλη μας;
Η Θεσσαλονίκη βρίσκεται πολύ μακριά από τα κέντρα των αποφάσεων και υπάρχει ένα τρομερό πρόβλημα: όλα συγκεντρώνονται γύρω από το Κρατικό και οποιοσδήποτε άλλος είναι πολύ δύσκολο να υπάρξει. Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι ελπίζω ότι μέσα από τη φοβερή αυτή ποσότητα που υπάρχει αυτή τη στιγμή θα υπάρξει και ποιότητα, δηλαδή θα αναβαθμιστούν τα πράγματα και θα πάνε σε πιο ουσιαστικές και όχι τόσο εντυπωσιακές ιστορίες. Το θέατρο είναι φτωχή τέχνη. Μπορείς να κάνεις τα πάντα στο θέατρο χωρίς να προσπαθήσεις να μιμηθείς τον κινηματογράφο και την τηλεόραση που κάνει κάτι άλλο. Το θέατρο είναι ένα κοινωνικό εργαλείο, το οποίο συμπυκνώνει τη ζωή και προσπαθεί να αναδείξει τις κρυμμένες της πλευρές.
Πώς το εννοείται αυτό;
Μέσα από το θέατρο οι άνθρωποι ψάχνουν και διερευνούν τα προβλήματα της ευτυχίας και της δυστυχίας τους. Μην ξεχνάτε ότι είναι ίσως ο τελευταίος χώρος πια που ακούγεται η ανθρώπινη φωνή χωρίς να μεσολαβούν μηχανήματα και αυτό είναι από μόνο του μια δύναμη. Στο θέατρο είναι πολύ ισχυρή η δύναμη του τώρα, η δύναμη του ατυχήματος. Κι αυτό νομίζω ότι είναι κάτι που δύσκολα θα εξαφανιστεί. Γι' αυτό, άλλωστε, και όλα τα δικτατορικά καθεστώτα τους πρώτους που «χτυπούσανε» ήταν τους ανθρώπους του θεάτρου.
Σας ευχαριστούμε πολύ για αυτήν την τόσο ενδιαφέρουσα συνέντευξη και σας ευχόμαστε καλή επιτυχία.
***
Έρωτας της Λουντμίλας Πετρουσέφσκαγια, από τους Passatempo, σε σκηνοθεσία Πέτρου Ζηβανού.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Μετάφραση: Γλυκερία Καλαϊτζή
Σκηνοθεσία: Πέτρος Ζηβανός
Σκηνικά-Κοστούμια: Ευαγγελία Κιρκινέ
Μουσική: Κώστας Βόμβολος
Κίνηση: Ιωάννα Μήτσικα
Φωτισμοί: Κώστας Σιδηρόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη: Χριστίνα Σκαρλατοπούλου
ΠΑΙΖΟΥΝ
Μαρίτα Τσαλκιτζόγλου, Σταύρος Μπίλλιος, Ειρήνη Σεβαστοπούλου
ΠΡΕΜΙΕΡΑ
Σάββατο 18 Απριλίου, 9. 30 μμ.
Παραστάσεις: Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο & Κυριακή, στις 9.30 μ.μ.
Διάρκεια παράστασης: 70 λεπτά (χωρίς διάλειμμα)
ΕΙΣΙΤΉΡΙΑ
12 € (κανονικό), 8 € (μειωμένο)
Ισχύουν ατέλειες κάθε Πέμπτη.
Θέατρο Τ: Αλεξάνδρου Φλέμινγκ 16
Τηλέφωνο Κρατήσεων: 2310 854333
PARKING: Με 3 ευρώ και την επίδειξη του εισιτηρίου τους, οι θεατές του Θεάτρου Τ, μπορούν να αφήνουν τα αυτοκίνητά τους στο parking που βρίσκεται ακριβώς δίπλα στο θέατρο.
