Υπάρχουν άνθρωποι που παθιάζονται και το πάθος τους γίνεται η ίδια τους η ζωή. Αυτές οι προσωπικότητες έχουν συνήθως ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την τέχνη του σινεμά, γιατί οι ιστορίες τους αξίζει να ακουστούν. Μια τέτοια ιστορία, είναι και αυτή του κου Δημήτριου Πιστιόλα, ενός συλλέκτη μηχανών κινηματογράφησης, που έκανε το χόμπι του τρόπο ζωής και μέσα από αυτό, βίωσε χαρές και διακρίσεις. Φέτος στο 22
ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, ο σκηνοθέτης Χρήστος Σαγιάς συμμετέχει με το ντοκιμαντέρ Συλλέγοντας τον χρόνο, που αφηγείται την όμορφη ιστορία του κου Πιστιόλα. Η συζήτηση μαζί του, για την ταινία και τις προκλήσεις της, ήταν ενδιαφέρουσα και διαφωτιστική.
Χρήστο, στο νέο σου ντοκιμαντέρ καταπιάνεσαι με μια ιδιαίτερη προσωπικότητα, τον Δημήτριο Πιστιόλα, ο οποίος για πάνω από 60 χρόνια συνέλεγε κινηματογραφικές μηχανές. Τι ακριβώς σε παρακίνησε ώστε να θέλεις να αποτυπώσεις την ιστορία αυτού του ανθρώπου;
Καλησπέρα Γιάννη, καταρχάς σε ευχαριστώ πάρα πολύ για αυτή τη συνέντευξη. Έμαθα για αυτή την ιστορία Τον Δεκέμβρη του 2017 λίγο μετά τη συμμετοχή μου στο 40
ο Φεστιβάλ Μικρού μήκους της Δράμας με την πρώτη μου μικρού μήκους ταινία Η Ζωή Μετά. Ήμουν σε μια φάση μετακόμισης και το σπίτι ήταν άνω κάτω. Ενώ καθόμουν στο μπαλκόνι και κοίταζα τη νέα μου θέα άκουσα στην τηλεόραση να παίζει σε επανάληψη ένα επεισόδιο της σειράς του Αρναούτογλου, Όμορφος Κόσμος και άκουσα για πρώτη φορά τη φωνή του κυρίου Δημήτρη. Κάθισα με προσοχή και είδα το ρεπορτάζ και μαγεύτηκα αμέσως. Το ίδιο βράδυ έψαξα στο ίντερνετ και βρήκα το τηλέφωνο του σπιτιού του. Πήρα τηλέφωνο και κανόνισα την πρώτη μας συνάντηση. Μια βδομάδα μετά, κατέβηκα στην Αθήνα. Από κει και έπειτα τα πράγματα πήραν το δρόμο τους.
Αυτό που αρχικά με μάγεψε ήταν το φανταστικό θέαμα ενός χώρου γεμάτου με παλιές μηχανές. Είναι πραγματικά απίστευτο θέαμα για κάθε λάτρη του κινηματογράφου. Πολλές από αυτές είναι πολύ σπάνιες και χρονολογούνται πριν ακόμα γεννηθεί καλά καλά η κινηματογραφική βιομηχανία. Στην πορεία όμως, ο θαυμασμός μου μετατοπίστηκε περισσότερο στον άνθρωπο και την ιστορία του.
Δεν μπορούσα να πιστέψω πως ένας άνθρωπος χωρίς κάποια εμφανή οικονομική άνεση, θα μπορούσε να φτιάξει κάτι τόσο ιδιαίτερο και μάλιστα χωρίς κάποια εξωτερική υποστήριξη. Το πάθος του ήταν, είναι και θα είναι κάτι το αξιοθαύμαστο για μένα. Δύο χρόνια μετά, το ντοκιμαντέρ ολοκληρώθηκε και είμαι πραγματικά συγκινημένος που το παρουσίασα και ως πτυχιακή μου εργασία στη σχολή Κινηματογράφου του ΑΠΘ.
Τι πιστεύεις ωθεί έναν άνθρωπο να αφιερώσει τη ζωή του σε μια συλλογή;
Θεωρώ πως όλα τα πράγματα στη ζωή από μια προσωπική σχέση μέχρι και την εργασία ή τα χόμπι μας, καταλήγουν σε έναν κοινό παρονομαστή προκειμένου να στεφθούν με επιτυχία, το πάθος. Σίγουρα υπάρχουν διάφοροι προσωπικοί λόγοι που μπορούν να ωθήσουν τον καθένα μας να εστιάσει σε κάτι περισσότερο από κάποιον άλλον, όπως παιδικά βιώματα ή ηθικά πιστεύω, όμως στο τέλος του απολογισμού το πάθος τα καταλαμβάνει όλα. Το πάθος είναι ο ίδιος ο λόγος της ύπαρξης, το ίδιο το αντίδοτο στον φόβο της ανυπαρξίας, δίνει νόημα. Είναι υπεράνω ματαιοδοξίας και χρημάτων, φήμης ή δόξας. Είναι το ταξίδι και όχι ο προορισμός. Μετά από πολύωρες συζητήσεις με τον κύριο Δημήτρη και την οικογένεια του, τους αξιοθαύμαστους και ιστορικούς κινηματογραφιστές που απαρτίζουν το ντοκιμαντέρ αλλά και την μαγευτική παρατήρηση της ζωής του, κατέληξα σε αυτά τα πολύ απλά αλλά και πολύ ειλικρινή συμπεράσματα.
Ο κος Πιστιόλας κατέχει ρεκόρ Γκίνες, ως δημιουργός του μεγαλύτερου μουσείου κινηματογραφικών μηχανών, στον μικρότερο χώρο! Μέσα από τις συζητήσεις σου μαζί του, θεωρείς ότι τέτοιου είδους διακρίσεις τον παρακίνησαν να συνεχίσει με μεγαλύτερη θέρμη;
Είμαι σίγουρος πως οι βραβεύσεις και οι έπαινοι συντηρούν και ενισχύουν το ενδιαφέρον κάποιου, σου λένε ότι κάτι κάνεις καλά. Το αν αυτό θα επιλέξεις να το διαχειριστείς ματαιόδοξα και να το πάρεις πάνω σου ή αν θα το χρησιμοποιήσεις ως κινητήριο δύναμη για να προσφέρεις ακόμα περισσότερο στο αποτέλεσμα, είναι τεράστια κουβέντα και είναι που αυτό κατ' εμέ κάνει τη διαφορά. Διακρίνει το σημαντικό και το αξιόλογο από το πρόσκαιρο και το ξετσίπωτο. Προς μεγάλη μου χαρά και ικανοποίηση ο κύριος Δημήτρης επέλεξε την πρώτη οδό. Θα μπορούσε κάλλιστα να βγάλει μια περιουσία από όλα αυτά αν το έβλεπε πιο καιροσκοπικά και ανήθικα αλλά επέλεξε να τα διαχειριστεί με αξιοπρεπή και βαθιά υπεύθυνο τρόπο. Δεν θα πω περισσότερα για να μην κάνουμε spoil!
Ο τίτλος του ντοκιμαντέρ, Συλλέγοντας τον Χρόνο, θα έλεγε κανείς ότι αποτελεί και ένα σχόλιο. Πιστεύεις ότι μια συλλογή είναι και μια προσπάθεια που κάνουν μερικοί άνθρωποι για να σταματήσουν τον χρόνο, τη φθορά, μια μάχη κόντρα στην πεζή καθημερινότητα;
Χαίρομαι που το παρατήρησες. Είναι ένα σχόλιο τόσο γενικό όσο και ειδικό. Το σκεφτήκαμε ένα απόγευμα καθώς ολοκληρώναμε το πρώτο cut της ταινίας με τον φίλο, συνεργάτη και μοντέρ που κυριολεκτικά έχτισε την ταινία, Παύλο Παπαδόπουλο. Ο στόχος ήταν με μια φράση να δοθεί όλο αυτό το έργο ζωής αλλά και όπως πολύ σωστά παρατήρησες να γίνει ένας σχολιασμός στο πάθος του συλλέκτη.
Αφενός έχουμε τον συλλέκτη Δημήτρη Πιστιόλα που πληρώνει με χρόνο το πάθος του για να χτιστεί αυτή η μοναδική συλλογή, από την άλλη όμως έχουμε τον καλλιτέχνη και ιστορικό Δημήτρη Πιστιόλα που συντηρεί την ιστορική μνήμη και τις ατελείωτες ιστορίες που αυτά τα αντικείμενα έχουν να μας πουν. Ουσιαστικά δεν συλλέγει αντικείμενα από απλή βαρεμάρα ή ματαιοδοξία, αλλά από δίψα για γνώση, ιστορική καταγραφή και καλλιτεχνική δημιουργία.Είμαι σίγουρος πως αυτή η μάχη ενάντια στη φθορά είναι πραγματική όπως άλλωστε συμβαίνει με τον καθένα μας όσο μεγαλώνουμε, όμως υπάρχει κάτι περισσότερο που δεν βλέπουμε με την πρώτη εδώ, το ηθικό χρέος ενός καλλιτέχνη να αφήσει τον κόσμο λίγο καλύτερο απ' ότι τον βρήκε.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες δυσκολίες που κλήθηκες να αντιμετωπίσεις κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας της ταινίας;
Πραγματικά σε ευχαριστώ πολύ για αυτήν την ερώτηση! Θα ήθελα να ξεκαθαρίσω σε όλους όσους διαβάζουν αυτή τη συνέντευξη πως η κατασκευή ενός ντοκιμαντέρ είναι κόλαση! Και ο παράδεισος ταυτόχρονα βέβαια, όταν το βλέπεις τελειωμένο, αλλά ξεκινάει σαν κόλαση. Σε αντίθεση με την κατασκευή μιας ταινίας μυθοπλασίας όπου η συνεργασία όλων αυτών των ανθρώπων διέπεται από ένα πρόγραμμα και ένα συγκεκριμένο σενάριο ένα ντοκιμαντέρ είναι απρόβλεπτο. Σίγουρα πρέπει να υπάρχει ένας σχεδιασμός και μια κατεύθυνση αλλά πολλές φορές δεν ξέρεις πού θα σε οδηγήσει το υλικό σου.
Όπως είναι προφανές το να δουλέψεις με γρήγορους ρυθμούς, με έναν άνθρωπο άνω των 85 ετών, είναι δύσκολο έως ακατόρθωτο. Πρέπει να είσαι επίμονος, μεθοδικός αλλά και συγκεκριμένος. Τα γυρίσματα ήταν πολύ δύσκολα λόγω της φύσης των 2 μικρών χώρων όπου βρίσκεται η συλλογή και επιπλέον δεν υπήρχε η δυνατότητα μεγάλου συνεργείου, κάτι που μου έβαλε περισσότερα βάρη όσον αφορά τον όγκο της προσωπικής μου εργασίας στη διάρκεια της παραγωγής.
Επίσης λόγω της φύσης του θέματος, έπρεπε να συλλέξουμε τον χρόνο με πληροφορίες και αρχειακό υλικό που δεν υπήρχε, πράγμα το οποίο αποδείχθηκε ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση αυτής της ταινίας. Πώς φτιάχνεις ή ακόμα καλύτερα, πώς κάνεις πιστή ανακατασκευή σε κάτι που δεν υπάρχει; Εδώ μπαίνει η σημασία της δημιουργικότητας και της συνεργασίας που προκύπτει από την ανάγκη. Ως εκ τούτου μαζί με τον συνεργάτη και φίλο μου, εικονογράφο, Μιχάλη Κατόγλου φτιάξαμε αυτά τα υπέροχα illustrations που συνοδεύουν την ιστορία. Η μουσική, ο ηχητικός σχεδιασμός, το μοντάζ, τα παραγωγικά ζητήματα θα μπορούσα να μιλάω για ώρες για τα προβλήματα και τις δυσκολίες, στο τέλος όμως το αποτέλεσμα μιλάει από μόνο του.
Γιατί έχει νόημα να γίνονται ντοκιμαντέρ γύρω από ιστορίες σαν και αυτή του κου Πιστιόλα στις μέρες μας;
Όπως είπα παραπάνω , κάτι που εκλείπει ή καλύτερα παραγκωνίζεται στο σήμερα είναι το αληθινό πάθος για τα πράγματα που φυσικά διέπεται από μια πραγματική ηθική. Αισθάνομαι πως ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας σε παγκόσμια κλίμακα συνηθίζει να λειτουργεί μηχανικά και με μόνο αντίβαρο την γρήγορη και εύκολη επιτυχία. Τόσο σε οικονομικό όσο και προσωπικό επίπεδο. Και συχνά δεν μπορείς να τους αδικήσεις, ο σύγχρονός τρόπος ζωής και διαφήμισης επιτάσσει αυτές τις πρακτικές. Είναι λες και σου έδωσαν τις δέκα εντολές μόνο και μόνο για να κάνεις τα ακριβώς αντίθετα από αντίδραση! Το χρέος του καλλιτέχνη όπως ήταν, είναι και θα συνεχίσει να είναι ανεξάρτητα από το τι θα πει ο καθένας κριτής και δικαστής του πληκτρολογίου, είναι η αφύπνιση.
Η αφύπνιση όχι τόσο με όρους πολιτικής και κοινωνικής χειραγώγησης μέσω του συναισθηματικού εκβιασμού, αλλά η καθαρή, ανιδιοτελής, αξιακή χειραφέτηση.
Κατά την ταπεινή μου άποψη, στην ηλικία των 25 ετών έχω βρει περισσότερη αλήθεια στους μικρούς καθημερινούς ήρωες της βιοπάλης απ' ότι στους πιο διάσημους life coaches και ψευτοφιλόσοφους διευθύνοντες συμβούλους πολυεθνικών. Η αλήθεια και η ολοκλήρωση δεν βασίζονται στην ποσότητα και στα νούμερα των followers ή των τραπεζικών μας λογαριασμών αλλά στο βάρος των κοινωνικών μας πράξεων. Η δουλειά γίνεται δουλεία όταν δεν έχει μέσα της την κοινωνική προσφορά και το χόμπι φιγούρα όταν δεν έχει λόγο και πάθος. Αυτά έρχεται να μας περάσει φευγαλέα από το μικρό μας κεφάλι μια τέτοιου είδους ιστορία αλλά και κάθε ντοκιμαντέρ που αποβλέπει σε μια αληθινή αξία.
Το ντοκιμαντέρ σου θα προβληθεί στο 22ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Ποιες είναι οι δικές σου αναμνήσεις από το Φεστιβάλ ως θεατής του και τι νιώθεις τώρα που θα είσαι από την άλλη πλευρά και μάλιστα μέσα στη συγκυρία της πανδημίας;
Είμαι πραγματικά ενθουσιασμένος που συμμετέχω στο φεστιβάλ και μάλιστα με αυτή την ταινία. Είμαι ένθερμος υποστηρικτής του από τα μαθητικά μου ακόμα χρόνια και ως Θεσσαλονικιός αισθάνομαι μεγάλη τιμή που θα εκπροσωπήσω την πόλη μου σε ένα τόσο σημαντικό διεθνές Φεστιβάλ.
Δυστυχώς τα φετινά γεγονότα της πανδημίας του κορονοϊού δεν θα μας επιτρέψουν να συναθροιστούμε και να επικοινωνήσουμε στις κινηματογραφικές αίθουσές και στους χώρους του φεστιβάλ. Όμως έστω και αυτή η πρωτοβουλία να διεξαχθεί διαδικτυακά, είναι πολύ σημαντική σε αυτές τις δύσκολες εποχές που διανύουμε.
Ανυπομονώ να ανακαλύψω τις υπόλοιπες ιστορίες της φετινής διοργάνωσης αλλά και να «συλλέξω» τις απόψεις του φεστιβαλικού κοινού!
*Το ντοκιμαντέρ
Συλλέγοντας τον χρόνο του Χρήστου Σαγιά, θα είναι διαθέσιμο διαδικτυακά 19-28 Μαΐου στη σελίδα του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
Για περισσότερες πληροφορίες:
https://www.filmfestival.gr/el/how-to-watch-gr?fbclid=IwAR3RQ6SzXIdOhjYO1J0OZ-NpPF0GMy32igg2VnNCC7s1mbH9dd-FhOirQr0
