Με αφορμή το ανέβασμα του Βόυτσεκ του Γκέοργκ Μπύχνερ, από το ΚΘΒΕ, συνομιλήσαμε με τον σκηνοθέτη της παράστασης Σταύρο Τσακίρη για το πόσο επίκαιρο είναι το έργο αυτό στις μέρες μας και στην πραγματικότητα που βιώνουμε.
Ποιoς είναι ο Βόυτσεκ για εσάς;
Είναι ο άνθρωπος, πιεσμένος από τις θρησκείες, την κρατική εξουσία, την στρατιωτική εξουσία, τα όποια συμβατικά μοντέλα και ιδεοληψίες που ενστάλαξαν στο ανθρώπινο μυαλό οι τεχνικοί της εξουσίας. Δημιουργώντας έτσι μια τεχνητή κόλαση που είναι η διαμορφωμένη ζωή κι απομακρύνοντάς τον από τον φυσικό προορισμό του. Το χειρότερο, οι λακέδες αυτής της «ιδεολογίας» δημιουργούν ένα σύστημα «λογικών» και επιμένουν να μας πείσουν ότι αυτό είναι και θα είναι γιατί αυτό απαιτεί το ηθικό και το θέλημα του Θεού. Το «φυσιολογικό», το «καλό» είναι συστήματα χειραγώγησης και καταπίεσης.
Αυτή ήταν η δικιά μας ανάγνωση στον Βόυτσεκ του Μπύχνερ.
Είναι γεγονός πως από πολλούς αντιμετωπίζεται ως δίκοπο μαχαίρι. Ποιες ιδιαιτερότητες παρουσιάζει το έργο και γι' αυτό προβληματίζει; Δίνει περισσότερες ελευθερίες ή περιορίζει εξαιτίας της μη αυστηρά καθορισμένης δομής του;
Τα ημιτελή χειρόγραφα του Μπύχνερ προβλημάτισαν επί χρόνια φιλολόγους, θεατρολόγους και καλλιτέχνες. Δεν είναι ολοκληρωμένη ούτε η φόρμα του, ούτε η δομή του αλλά ούτε και ο μύθος του. Αυτό το ατελές κείμενο όμως έχει πολύ δυναμικά στοιχεία. Πρώτον ο λόγος του. Μέσα στον 19o αιώνα ένας νεαρός συγγραφέας απαλλάσσεται από την λογοτεχνικότητα και βρίσκει τον καθαρό, δραστικό λόγο του θεάτρου- ζητούμενο και στην δική μας εποχή. Δεύτερον, οι ήρωές του, μεσούντος του ρομαντισμού, δεν είναι ευγενείς, ούτε καν αστοί, αλλά προλετάριοι. Τρίτον, οι σκηνές είναι μικρής διάρκειας, σχεδόν κινηματογραφικής λογικής και μόνο με την διαλεκτική σχέση μεταξύ τους ολοκληρώνουν την αφήγηση. Τέταρτον, η θεματογραφία. Το αιρετικό πνεύμα του συγγραφέα απέναντι σε όποιο ιδεολογικό ταμπού περί πνευματικότητας του ανθρώπου και τον διαχωρισμό του από τ' άλλα ζώα ως εκλεκτό δημιούργημα του Θεού. Ιδιαίτερα σκληρό σαν θεώρημα αλλά αρκούντως απελευθερωτικό για τον άνθρωπο ακόμη και του σήμερα.
Τα δύσκολα τώρα: Δεν είναι ένα κείμενο καν αποσπασματικό. Είναι σπαράγματα σκηνών, σκόρπιων προτάσεων, λέξεων. Πολλές φορές δεν έχουν καν το πρόθεμα του προσώπου που μιλάει.
Για να του δώσουμε ένα μύθο και συνέπεια χαρακτήρων ακολουθήσαμε δυο αυθαίρετα αλλά νόμιμα ιδεολογήματα: Πρώτον, ακολουθήσαμε την σειρά των γεγονότων της αληθινής δικαστικής περιπέτειας του αληθινού Βόυτσεκ. Δεύτερον, το κάθε σχεδίασμα έγινε μια διαφορετική εκδοχή στην υπόθεση Βόυτσεκ.
Οπότε με οδηγό μια δοκιμιακή μεθοδολογία δημιουργήθηκε μια μεγαλύτερη φόρμα πάνω από το έργο με ένα γενικό διακύβευμα να εξετάσουμε την υποκειμενικότητα της όποιας μαρτυρίας. ( Ό,τι βλέπω είναι και αλήθεια;- Διαβάζω και αναγνωρίζω τον άλλο ή προβάλλω το εγώ μου στις πράξεις του άλλου).
Ποιος είναι ο ρόλος της ζωντανής μουσικής επί σκηνής;
Λόγω της «δοκιμιακής φόρμας» που χρησιμοποιήσαμε για την παράσταση έπρεπε να βρεθεί ένας τρόπος να μην αγνοηθεί το θέαμα αλλά και το στοιχείο της απόλαυσης από μια θεατρική πράξη.
Έτσι, μέσα από την προσπάθεια σύνθεσης του μύθου καταλήξαμε σ' ένα σχήμα. Ότι οι ήρωες λόγω της στρατιωτικής τους ιδιότητας ζουν σ' ένα στρατόπεδο. Εκεί που ζουν όλοι διαδραματίζεται και η ιστορία. Δεν χωρούσαν οι γυναικείοι ρόλοι. Υπάρχει όμως στις σημειώσεις του Μπύχνερ για τους χώρους και η ύπαρξη μιας ταβέρνας. Οπότε δημιουργήσαμε την συνθήκη ότι γύρω από το στρατόπεδο υπάρχουν δορυφορικοί χώροι με τα αντίστοιχα επαγγέλματα. Πορνεία, μπαρ, εμπορικά.
Αυτό το πλαίσιο μας έδινε την δυνατότητα, αφού όλοι οι ήρωες συναντιούνται τα βράδια σ' αυτούς τους χώρους, να τους έχουμε να συμμετέχουν και στην λειτουργία τους. Έτσι εκτός από τις ιδιότητες των ρόλων τους είναι μουσικοί, τραγουδίστριες, θαμώνες. Μ' αυτόν τον τρόπο πετύχαμε να δώσουμε θεαματικά- γοητευτικά στοιχεία στην παράσταση αλλά και μέσα από μια Μπρεχτική θεώρηση τα απαραίτητα γκέστους (gestus) που συνοψίζουν τις ιδέες του έργου και βοηθούν τον θεατή στην κατανόηση.
Γιατί αφορά σήμερα το θέατρο της Θεσσαλονίκης, αλλά κατ' επέκταση και την κοινωνία της πόλης το έργο αυτό;
Η Θεσσαλονίκη είναι μια μεγαλούπολη του σύγχρονου κόσμου και έχει μπροστά της όλα τα προβλήματα της κοινωνικής ασφυξίας σε ορισμένα στρώματα κατοίκων. Η ανέχεια, ο εξευτελισμός της αξιοπρέπειας, η αμάθεια, η καταπίεση είναι προβλήματα υπαρκτά.
Επιπλέον, το ΚΘΒΕ είναι ένας μεγάλος πολιτιστικός οργανισμός που απευθύνεται σ' ένα πλατύ κοινό και δεν μπορεί να στερεί, έστω κι ένα μέρος του κοινού από το παγκόσμιο μεγάλο ρεπερτόριο και τις θεατρικές αναζητήσεις του καιρού μας.
Τι είναι εκείνο που προσωπικά σας ώθησε να ασχοληθείτε με το έργο αυτό; Ποιο είναι το δικό σας μήνυμα μέσα από αυτό το έργο;
Όσο υπάρχει αδικία, όσο υπάρχουν καταπιεσμένοι, όσο υπάρχουν μηχανισμοί χειραγώγησης της ανθρώπινης σκέψης εγώ θέλω να συντάσσομαι μ' αυτούς που επιμένουν στο «ενάντια». Επιμένω.
***
Συντελεστές:
Σκηνοθεσία -Επεξεργασία κειμένου-Φωτισμοί: Σταύρος Σ. Τσακίρης
Μετάφραση: Αντώνης Γαλέος
Σκηνικά-Κοστούμια- Flash animation: Αλέξανδρος Ψυχούλης
Μουσική: Μίνως Μάτσας
Δραματoλογία-Στίχοι: Λουίζα Αρκουμανέα
Μουσική διδασκαλία: Νίκος Βουδούρης, Χρύσα Τουμανίδου
Βοηθός σκηνοθέτη: Μελίνα Αποστολίδου
Βοηθός σκηνογράφου-ενδυματολόγου: Μαρία Μυλωνά
Οργάνωση παραγωγής: Αθηνά Σαμαρτζίδου
Οδηγός σκηνής: Γιάννης Παλαμιώτης
Παίζουν με αλφαβητική σειρά:
Νεφέλη Ανθοπούλου (Μία Κυρία), Άννα Ευθυμίου (Μαρία), Γιώργος Κολοβός (Λοχαγός), Χρίστος Νταρακτσής (Έμπορος, Στρατιώτης) Ευγενία Πανταζόγλου (Μαργκρέτ), Χρήστος Παπαδημητρίου (Αντρές) Νικόλαος Πολοζιάνης (Στρατιώτης), Τάσος Ροδοβίτης (Αρχιτυμπανιστής), Αλεξία Σαπρανίδου (Φραντσίτα), Χρίστος Στυλιανού (Βόιτσεκ), Γιάννης Τσάτσαρης (Κράχτης) Ορέστης Χαλκιάς (Καρλ), Κωνσταντίνος Χατζησάββας (Γιατρός).
Μουσική επί σκηνής παίζουν οι ηθοποιοί: Νεφέλη Ανθοπούλου (πιάνο), Γιώργος Κολοβός (κιθάρα), Νίκος Πολοζιάνης (κιθάρα), Τάσος Ροδοβίτης (ντραμς), Ορέστης Χαλκιάς (μπάσο).
«ΒΟΫΤΣΕΚ» του Γκέοργκ Μπύχνερ στο Βασιλικό Θέατρο
ΗΜΕΡΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ:
Τετάρτη: 18.00
Πέμπτη-Παρασκευή-Σάββατο: 21.00
Κυριακή: 19.00
Τιμές Εισιτηρίων
Κανονικό εισιτήριο (θέσεις πλατείας): 13€
Κανονικό εισιτήριο (θέσεις εξώστη): 10€
Εκπτωτικό εισιτήριο (Φοιτητές, Άτομα άνω των 65): 8€
