Μια γυναίκα σε ένα τρένο. Δίπλα της, μια παρέα Ρώσων τραγουδούν τα τραγούδια του κόκκινου στρατού, ο ένας από αυτούς έχει σπασμένα χέρια και πόδια, η διπλανή μάνα έχει χάσει τον παιδί της κάπου σε κάποιο στρατόπεδο και οι επίσημοι δεν της λένε που ή πως σκοτώθηκε, όλοι πίνουνε στην υγεία της πατρίδας- σιωπή, ο τραυματισμένος άντρας δακρύζει σιωπηλά στην μνήμη των μαχών. Το μονοπλάνο κρατάει 5-10 λεπτά μετατρέποντάς μας σε ωτακουστές που παρατηρούν την ζωή δίπλα τους. Δεν είναι τυχαίο πως οι περισσότεροι ηθοποιοί της ταινίας προέρχονται από το θέατρο.
Είναι μόνο μια από τις σκηνές της ταινίας Α Gentle Creature (ή Krotkaya) του Ουκρανού σκηνοθέτη Sergei Loznitsa η οποία δεν κατάφερε να πάρει κάποιο από τα βραβεία που μοίρασε ο Pedro Almodovar φέτος στις Κάννες, η οποία μέσα από την ιστορία μιας ανώνυμης γυναίκας που ψάχνει τον άντρα της καταλήγει να μας προσφέρει ένα ψυχογράφημα μιας σκληρής κοινωνίας, διεφθαρμένης, φτωχής, εγκληματικής και αδιάφορης.
Η στάση του σώματος προδίδει πολλά για την ψυχοσύνθεση ενός ανθρώπου. Ο Sergei Lozintsa είναι νευρικός καθώς μπαίνει στην συνέντευξη τύπου, οι κόρες των ματιών του κινούνται σπασμωδικά δεξιά και αριστερά και τα χέρια του τρέμουν ελαφρά καθώς παίζει ασταμάτητα το καλώδιο του μικροφώνου του. Κάθε φορά που απαντάει σε μια ερώτηση, αρχίζει με ένα μικρό γέλιο προσπαθώντας να ξορκίσει κάτι αδιόρατο. Είναι εμφανές πως δεν εμπιστεύεται τους ανθρώπους και πως πιστεύει πως ο κόσμος είναι σκληρός και κυνικός. Αυτά τα στοιχεία, βρίσκονται παντού στην ταινία του. Άλλωστε, η ταινία του χειροκροτήθηκε χλιαρά και γιουχαρίστηκε όχι κι άσχημα.
Ο Σκηνοθέτης Sergei Loznitsa στην συνέντευξη τύπου
Και είναι πραγματικά κρίμα, διότι η ταινία με έναν απίστευτα ρεαλιστικό τρόπο παρουσιάζει μια εύφλεκτη κατάσταση που υπάρχει σήμερα στην Ουκρανία και την Ρωσία και γενικότερα στις χώρες τις πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Στην ταινία, μια «Γλυκιά Γυναίκα» αναζητεί τον άντρα της απέναντι σε ένα σύστημα, η κοινωνία παρομοιάζεται με μια φυλακή, με τους δικούς κανόνες που της κλείνει την πόρτα δίχως κουβέντα καθώς περιφέρεται σε μια πόλη, ανάμεσα σε διεφθαρμένους αστυνομικούς, πόρνες, άστεγους, ακτιβιστές και εγκληματίες.
Ο Sergei Lopnitsa στην συνέντευξη τύπου δηλώνει πως όλοι μιλούν για ένα απολυταρχικό σύστημα, αλλά είναι ακριβώς αυτοί οι ίδιοι που επιτρέπουν την ύπαρξη του. Αν δώσεις εξουσία σε κάποιον, θα συμπεριφερθεί με τον χειρότερο τρόπο σε όποιον βρίσκεται πιο κάτω από αυτό και στον κόσμο δεν αρέσει να τους μιλάνε για το δικό τους μερίδιο της ευθύνης.
Καρέ της Krotkaya
Η τελευταία (20λεπτη) σκηνή της ταινίας αποκαλύπτει ακριβώς την ευθύνη που μοιράζονται όλοι όσοι ζούνε στην κοινωνία αυτή. Βρισκόμαστε σε ένα μεγάλο φαγοπότι όπου τρώνε και πίνουνε οι περισσότεροι χαρακτήρες της ταινίας αλλά στην κορυφή του τραπεζιού, στην πιο τιμητική θέση βρίσκεται ένας άγνωστος: είναι ο Διοικητής της Φυλακής, ο συμβολισμός του συστήματος ο οποίος όμως δεν χρειάστηκε ποτέ να παρέμβει ή να δώσει κάποια εντολή. Ο ίδιος, αγνοεί της ύπαρξη της «γλυκιάς γυναίκας». Η υπάλληλος στο γκισέ της δημόσιας υπηρεσίας, ο αστυνομικός, ο νονός του τοπικού εγκλήματος, η γειτόνισσα και οι άγνωστοι στο τρένο έκαναν την δουλειά του για εκείνον, χωρίς καν να τους το ζητήσει. Μεταμόρφωσαν τον ίδιο τον κόσμο τους σε μια αληθινή φυλακή. Η ταινία αποκαλύπτει την αλυσίδα ευθυνών όπου ο καθένας με λίγη εξουσία, προσπαθεί να καταστρέψει τον διπλανό του. Μια εκδοχή του «μαζί τα τρώμε», όχι από ένα πολιτικό γουρούνι, αλλά από έναν ευαίσθητο σκηνοθέτη που δεν μπορεί παρά να πονάει τον λαό και να γράφει μια κραυγή αφύπνισης.
Η πρώτη αντίδραση του περισσότερου κοινού είναι να θαυμάσει την ταινία ως μια κατηγορία ενάντια της σημερινής κατάστασης των χωρών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, αφού είναι γεμάτη από ειρωνεία για την μεγάλη Μητέρα – Πατρίδα και το απρόσωπο σύστημα το οποίο οδηγεί στην εξαθλίωση και τον θάνατο δεκάδες ανθρώπους. Oι άνθρωποι στην Krotkaya είναι τσακισμένοι, θύματα τις προπαγάνδας, εχθρικοί αλλά γεμάτοι ψυχή.
Καρέ της Krotkaya
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως όλες οι πράξεις τους είναι λάθος. Πως είναι τυφλοί. Πως δίχως την υποστήριξή τους το σύστημα θα διαλύονταν σε κομμάτια μέσα σε δευτερόλεπτα (όπως αναφέρει και ο Διοικητής της Φυλακής μιλώντας για τον Λαό). Πως δεν έχουν ηθική, αλλά έχουνε όμως μια ομορφιά που έχουν οι απόκληροι, οι τυφλοί, οι εγκληματίες που καίγονται από την ζωή. Και εκεί, δεν μπορώ παρά να νιώσω πως μέσα σε αυτό το τέλμα υπάρχει η ελπίδα, νιώθω πως ο σκηνοθέτης δεν μπορεί παρά να πιστεύει στην δύναμη της αλλαγής. Αρκεί να το αποφασίσουμε όλοι μαζί.
«Όχι, δεν πιστεύω», είναι η απάντησή του σκηνοθέτη στην συνέντευξη τύπου. «Η κατάσταση είναι μια ζωντανή φυλακή στην Ρωσία, όλοι όσοι μπορούσαν να κάνουνε κάτι έχουν εγκαταλείψει την χώρα. Το μόνο που μπορεί να γίνει είναι να καταστραφεί ολοκληρωτικά».
Και όμως, οι ταινία έχει μέσα της τόσο πόνο για αυτόν τον λαό, που με πείθει πως τα πραγματικά πιστεύω του τρυπώσανε από την πίσω πόρτα στην ταινία του.
