Ο Βρετανικός Κοινωνικός Ρεαλισμός είναι ένα σημαντικό κεφάλαιο του παγκόσμιου κινηματογράφου, το οποίο μέσα στα χρόνια εξελίχθηκε και διαμορφώθηκε βάσει των συμβάσεων που μοιράζονται οι ταινίες που ανήκουν σε αυτό το κίνημα. Αν και άρχισε τη δεκαετία του εξήντα, η άνθιση του ήρθε τη δεκαετία του ογδόντα. Σε αυτό ίσως είχε καταλυτικό ρόλο η αποχώρηση των σημαντικότερων βρετανών σκηνοθετών προς το Hollywood τη δεκαετία του εβδομήντα. Έτσι, η τηλεόραση άρχισε να ανθεί ενώ οι επενδύσεις στη κινηματογραφική βιομηχανία μειώνονταν. Στο τέλος της δεκαετίας του εβδομήντα επήλθε μια πολιτική αλλαγή που επηρέασε σθεναρά την άνθιση του κοινωνικού ρεαλισμού – η άνοδος της Margaret Thatcher στη πρωθυπουργία. Η Thatcher ακολουθώντας μια σκληρή οικονομική πολιτική αύξησε κατά πολύ την ανεργία στη Μεγάλη Βρετανία. Αυτό, σε συνδυασμό με την πολεμοχαρή εξωτερική πολιτική, έκανε αρκετούς καλλιτέχνες όλων των μέσων να αντιταχθούν στον Θατσερίσμο. Αυτή η αντίδραση στο κινηματογράφο ήταν διαμέσου του κοινωνικού ρεαλισμού και ανάμεσα στους σκηνοθέτες που ξεχώρισαν ήταν οι Terrence Davies, Danny Boyle και Ken Loach.
Η δεκαετία του ογδόντα ήταν μια σημαντική περίοδος για τον Βρετανικό Κοινωνικό Ρεαλισμό. Όντας όμως ανεξάρτητος από τα μεγάλα στούντιο, υπήρχε το πρόβλημα της χρηματοδότησης. Η λύση βρέθηκε με τη δημιουργία ενός καναλιού στις αρχές της δεκαετίας, του Channel 4, που θα χρηματοδοτούσε ανεξάρτητες παραγωγές για την τηλεόραση και τον κινηματογράφο. Μαζί με το British Film Institute, το Channel 4, χρηματοδοτώντας αυτές τις ταινίες, βοήθησε στο να διατηρηθεί η εθνική κινηματογραφική ταυτότητα της Βρετανίας. Έτσι, άρχισε να παράγεται μια πλειάδα ταινιών που είχαν προσανατολισμό προς την ιδιωτική ζωή των χαρακτήρων και την υλιστική ιδεολογία της εργατικής τάξης πάρα προς τον κοινωνικό περίγυρο.
Τη δεκαετία του ενενήντα συνεχίζεται η ανοδική πορεία του βρετανικού κινηματογράφου μέσω του κοινωνικού ρεαλισμού. Οι κινηματογραφιστές στρέφονται πάλι στην αναπαράσταση της εργατικής τάξης μόνο που αυτή τη φορά δεν επικεντρώνονται στη σχέση της με την παραγωγή, αλλά με την αγοραστική δύναμη καθώς και στην αποξένωση και στη κοινωνική περιθωριοποίηση των, συνήθως λευκών, πρωταγωνιστών.
Με την αναγέννηση του Βρετανικού Κοινωνικού Ρεαλισμού είχαμε και την εμφάνιση των πρώτων auteur του είδους. Αν και το είδος υπήρχε από τη δεκαετία του εξήντα οι συνθήκες δεν ευνοούσαν την ανάδειξη μεγάλων σκηνοθετών. Με τις συνθήκες παραγωγής και διανομής που δημιουργήθηκαν μετά τη δεκαετία του ογδόντα, βοηθώντας πολύ η ίδρυση του Channel 4, ενισχύθηκε η θέση του σκηνοθέτη και πολλοί, όπως ο Loach, χαρακτηρίστηκαν δημιουργοί.
Ο Βρετανικός Κοινωνικός Ρεαλισμός διακατέχεται από ένα ντοκιμαντερίστικο στιλ. Αυτό μπορεί να δικαιολογηθεί και από τις επιρροές του. Το Free Cinema ήταν ένα κίνημα ταινιών ντοκιμαντέρ και ο ιταλικός νεορεαλισμός φημίζεται για τις στιλιστικές επιλογές που παραπέμπουν σε απλή καταγραφή της πραγματικότητας. Δηλαδή στη Βρετανία υπήρχε μία αναγέννηση των τεχνικών του Free Cinema αλλά εμπλουτισμένη από συμβάσεις μιας καινούργιας κινηματογραφικής γλώσσας. Έτσι, ο κοινωνικός ρεαλισμός μπορεί να χαρακτηριστεί από την κάμερα στο χέρι, τις πραγματικές τοποθεσίες και σε μερικές περιπτώσεις τη χρήση ερασιτεχνών ηθοποιών.
Εκτός όμως από τις ντοκιμαντερίστικες τεχνικές υπάρχουν και άλλες ρεαλιστικές συμβάσεις. Η σημαντικότερη είναι το θέμα, το οποίο σε όλο το χρονικό φάσμα του κινηματογραφικού κινήματος ήταν ένας αντίκτυπος της κοινωνικής πραγματικότητας στη Βρετανία. Μία άλλη ρεαλιστική σύμβαση, η οποία φέρνει το κίνημα σε αντίθεση με την κλασική αφήγηση, είναι η χαλαρότητα σύνδεσης αιτίας- αιτιατού.
Αυτό όμως που έκανε τον Βρετανικό Κοινωνικό Ρεαλισμό να διαφέρει, ανάλογα με τη χρονική περίοδο στην οποία ανήκει μια ταινία, ήταν ο προσανατολισμός του θέματος. Στην αρχή ο κοινωνικός ρεαλισμός ξεκίνησε από κοινωνικούς περιορισμούς αλλά στη συνέχεια υπήρχε μια μεταστροφή προς την ιδιωτική σφαίρα και την έμφαση στη ψυχολογία των χαρακτήρων. Τη δεκαετία του ενενήντα υπάρχουν πολλές ταινίες που έχουν σαν θεματικό κέντρο τους μικρές τοπικές κοινωνικές ομάδες και τις άμεσες συνέπειες των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών της εποχής. Πολλές ταινίες γυρίζονται σε περιοχές της Μεγάλης Βρετανίας που πλήττονται από την ανεργία. Έτσι η επιλογή ευαίσθητων κοινωνικών θεμάτων βοήθησε ώστε αυτές οι ταινίες να μην αναπαριστούν, εν αντιθέσει να υποσκάπτουν τα στερεότυπα της Βρετανικής κοινωνίας.
Οι ταινίες του Βρετανικού Κοινωνικού Ρεαλισμού δεν είχαν μόνο καλλιτεχνική αλλά και εμπορική επιτυχία. Μερικές από αυτές μάλιστα, όπως το
Trainspotting (Boyle, 1996) και το The Full Monty (Cattaneo, 1997), βγήκαν και στην αγορά των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής. Αυτό διευκολύνθηκε βέβαια και από την κοινή γλώσσα των δύο χωρών. Όμως πολλοί επικριτές του Βρετανικού Κοινωνικού Ρεαλισμού αντιτάχθηκαν σε αυτό λόγω της αρνητικής εικόνας που προβάλει για την τοπική κοινωνία της Βρετανίας.
Ανάμεσα στους κινηματογραφιστές του κοινωνικού ρεαλισμού υπήρχε μια ομάδα νεαρών Σκοτσέζων που έκαναν την παρθενική τους εμφάνιση με την ταινία
Shallow Grave (Boyle, 1994). Ο σκηνοθέτης ήταν ο Danny Boyle, σε σενάριο του John Hodge και σε παραγωγή του Andrew Macdonald. Η δεύτερη δουλειά τους βασίστηκε σε διασκευή της νουβέλας της Irvine Welsh και ήταν το Trainspotting, το οποίο διαδραματίζεται στο Εδιμβούργο και ως κύριο θέμα έχει μια ομάδα νεαρών ναρκομανών. Το Trainspotting ήταν η πρώτη ταινία που χρηματοδοτήθηκε πλήρως από το Channel 4. Ολόκληρή η ταινία θυμίζει βρετανικό κινηματογράφο της δεκαετίας του εξήντα και έγινε μία από τις βρετανικές ταινίες που κατέκτησε τα Box-Office.
Ο Βρετανικός Κοινωνικός Ρεαλισμός, υφίσταται για παραπάνω από τέσσερις δεκαετίες, διαμορφώθηκε ανάλογα με τις συνθήκες τις εποχής και αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο στον παγκόσμιο κινηματογράφο. Οι σκηνοθέτες του συγκεκριμένου κινήματος επηρέασαν δραστικά την αισθητική του μέσου και δικαίως ονομάσθηκαν δημιουργοί.
