Ο Αιμίλιος Χειλάκης
είναι ‘’Μόνος με τον Άμλετ’’, μόνος με το κείμενο, μόνος με 8 ήρωες, 8
προσωπεία που εκδηλώνουν ένα κοινό άξονα, μοναξιά και σύνθλιψη από την εξουσία.
“Τα
υπόλοιπα, είναι σιωπή”.

Μόνος με τους ήρωες.
Όλοι κρύβουμε κομματιασμένους ήρωες στο εσώτερο εγώ μας, πολλαπλές ταυτότητες
και λυτρωτικά προσωπεία. Εσείς πώς καταφέρνετε να τους εξισορροπείτε πάνω στη
σκηνή;

Έχουμε
μια τύχη, όταν ασχολείσαι με μεγάλα κείμενα και με μεγάλους συγγραφείς, έχουν
προβλέψει για εσένα πριν από εσένα. Έχεις απόλυτο δίκιο, χρειάζεται ένας κοινός
άξονας για να κινηθείς όταν παίζεις οκτώ ρόλους. Ο κοινός άξονας, λοιπόν, στο
έργο υπάρχει. Είναι η μοναξιά κι η
σύνθλιψη από την εξουσία. Κάθε ήρωας, απ’ αυτούς που καταπιάνομαι έχει μια
στιγμή ακραίας μοναξιάς, είναι έτοιμος να συνθλιφτεί κάτω από το βάρος της
εξουσίας, είτε είναι ο ίδιος ο βασιλιάς ή ο εξουσιαζόμενος. Σ’ αυτό, λοιπόν,
τον κοινό καμβά μπορείς πιο εύκολα να χτίσεις τους ρόλους. Τι γίνεται όμως
τώρα….Σε μια τέτοια παράσταση, όπως το ‘’Μόνος
με τον Άμλετ’’, δεν παίζεις τον ρόλο, παίζεις το έργο. Γιατί θα ήταν, ίσως
και επικίνδυνα αστείο να προσπαθείς να παίξεις ψυχολογικά 8 διαφορετικούς
ρόλους, όχι πως δεν γίνεται αλλά ουσιαστικά δεν είναι αυτό η παράστασή μας.
Εμάς η παράσταση μιλάει για το έργο του Άμλετ, όχι για τον Άμλετ. Το ‘’Μόνος με
τον Άμλετ’’ δεν είναι μόνος με τον ρόλο, είναι μόνος με το έργο Άμλετ. Αυτό
είναι το βασικό, τι καλό έχουμε, λοιπόν; Στην προβληματική του τι είναι αυτή η
παράσταση, έχει να κάνει με έναν κοινό άξονα, όπου πάνω σ’ αυτόν ταξιδεύουν
όλοι οι ρόλοι κι αυτό είναι βοηθητικό για τον δημιουργό. Το κοινό δεν
χρειάζεται να το ξέρει αυτό, το κοινό πρέπει να ακούσει την ιστορία, το πώς θα
την ακούσει είναι στον δικό μας τρόπο, στο δικό μας χέρι, πώς σκηνοθετήσαμε,
πώς διασκευάσαμε, πώς παίζω στην παράσταση για να μπορέσει να ακουστεί ο
υπέροχος λόγος του Χειμωνά. Πίστεψέ με δεν είναι παράσταση βιρτουοζιτέ, είναι
παράσταση στόχου. Θέλουμε να ακουστεί το έργο, όπως εμείς πιστεύουμε ότι θα
πρέπει να ακουστεί.

Τι διαδικασία ακλουθήσατε
για να φτάσατε σ’ αυτόν το ρόλο; Ο προηγούμενός σας ήταν αυτός του Οιδίποδα.

Αυτοί
οι δύο ρόλοι είναι τα όνειρα των ηθοποιών. Αν δεν ονειρευτείς ποτέ, δεν βάζεις
στόχους για να κάνεις κάτι, είναι καλό να ορεγόμαστε ρόλους και έργα. Κάποια
στιγμή, αυτή η μεγάλη σου όρεξη ‘’γυμνάζεται’’. Την ‘’γυμνάζεις’’, την
ακολουθείς, προσπαθείς να την κάνεις όσο πιο καλά μπορείς, ώστε όταν κληθείς
γι’ αυτούς τους ρόλους να είσαι ήδη έτοιμος. Αυτό απαιτεί μια είδους ωρίμανση,
όχι κατ’ ανάγκη ηλικιακή, μια ωρίμανση πνευματική και σε μεγάλο βαθμό
‘’γύμναση’’. Πρέπει να ασχοληθείς πολύ μ’ αυτά τα κείμενα για να μπορείς να τα
παίξεις, πόσο μάλλον να παίξεις 8 ρόλους. Το βασικό είναι, αν έχεις στόχο να
πεις την ιστορία, όλα έρχονται. Αν έχεις στόχο να αποδείξεις ικανότητα δεν θα
τα καταφέρεις. Η ικανότητα είναι κάτι το οποίο κερδίζεται, όπως ο σεβασμός, δεν
οφείλεται. Άρα το να σου παραδεχτούν κάτι ζητώντας το ή επαιτώντας το, ο άλλος
δεν θα στο δώσει γιατί δεν είναι σεβάσμιο πια. Πρέπει να είμαστε λίγο
σεβαστικοί απέναντι σε μας τους ίδιους. Να έχουμε επίγνωση του τι μπορούμε, να
ξέρουμε τι έχουμε ονειρευτεί να φτάσουμε και να ‘’γυμνάζουμε’’ αυτή την
διαφορά. Θα μου πεις, μα τόσο καλογερίστικα κινείσαι στην ζωή σου; Όχι, κατά
βάση, όμως οι κινήσεις που κάνω είναι αποτέλεσμα σκέψεων πολλών ετών ή μηνών.

Είπατε ‘’γυμνάζω’’, ο
ηθοποιός οφείλει να εξελίσσεται;

Μόνο.
Ο ηθοποιός είναι ένας χειριστής της ελληνικής γλώσσας, όταν είναι Έλληνας. Η
ελληνική γλώσσα συνεχώς αλλάζει, μεταμορφώνεται. Όταν έχεις να μιλήσεις ένα
ποιητικό κείμενο σε ένα νέο άνθρωπο όπου έχει μάθει να γράφει με συντμήσεις, με
greeklish, θα
πρέπει να του κινήσεις την περιέργεια για το τι είναι η λέξη συνθλίβω. Ποια
είναι η λέξη θρύβω; Αν απλά το πεις μέσα
από το κείμενο, ο άλλος θα καταλάβει, έχει κερδίσει και δυο λέξεις παραπάνω.
Αυτές τις δυο λέξεις πολύς κόσμος δεν τις ξέρει. Δεν πειράζει, γι’ αυτό είμαστε
εδώ εμείς, με κάποιον τρόπο να τις υπενθυμίσουμε. Δεν θα τις μάθουμε σε
κανέναν. Κάποιοι θα ανατρέξουν στο λεξικό, κέρδος είναι κι αυτό.

‘’Πολύς κόσμος δεν
ξέρει’’. Παραστάσεις σαν τον Άμλετ απαιτούν ένα ειδικό κοινό;

Όχι!
Απαιτούν ένα κοινό που θέλει να είναι παρών. Δεν χρειάζεται να είμαστε όλοι
Κορνήλιοι Καστοριάδηδες, ούτε Βαρουφάκηδες για να αναλύσουμε την τρέχουσα
οικονομική κατάσταση. Μπορούμε, όμως, ακούγοντας, διαβάζοντας, παίζοντας κάτι
να αντιληφθούμε μια άλλη ροή της Ιστορίας που οι ποιητές έχουν γράψει και θα
μπορούσαμε να την είχαμε ή να την αποφύγουμε. Ξέρεις, είναι επί παραδείγματι το
θέατρο. ‘’Κοίτα τι θα μπορούσες να ζήσεις ή κοίτα τι έχει γίνει σε κάποιον άλλο
που έπραττε όπως εσύ. Κοίτα πώς συνθλίφθηκε από την εξουσία’’ Είναι πιο ωραίο
αυτό από τα κάνεις ένα μάθημα Πολιτικής Οικονομίας. Είναι πιο ωραίο να
αντιληφθείς ότι ένας άνθρωπος δεν πράττει και απλά σκέφτεται, υπέροχες πράξεις
αλλά δεν φτάνει ποτέ στην πράξη κι αυτό τον καταρρακώνει. Όλοι οι ήρωες στον
Άμλετ δεν πράττουν, είναι μόνο στο λόγο, δεν κινούνται, φοβούνται, πιστεύουν
ότι δεν θα αλλάξει τίποτα γι’ αυτό δεν κάνουν κάτι. Αν συνεχίσω να σου μιλάω για τι αντιπροσωπεύει ο Άμλετ σήμερα, θα έλεγα
τον  νέο Έλληνα σήμερα. Δεν είναι
ανάγκη να σε πάρω από το χέρι και να σου πω έλα να δεις τι κάνει ο νέος Έλληνας
σήμερα, θα σου πω ένα έργο κι ό,τι κατάλαβες. Είναι άδικο να πηγαίνεις να
εμφυτεύεις σκέψεις σου σε άλλους. Εσύ τις λες και κάποιος τις διαχειρίζεται κι
αυτό λέγεται Θέατρο. Γιατί το Θέατρο συνεχίζεται και κατόπιν παραστάσεως, κάτι
σου έχει συμβεί μεγαλύτερο από αυτό που συμβαίνει στην καθημερινότητά σου. Υπάρχει
μια διάρρηξη του χωροχρόνου όταν ανεβαίνει ο ηθοποιός επί σκηνής γιατί δεν
είναι τώρα αλλά και είναι και τώρα. Τον βλέπεις αλλά σου λέει κάτι που έχει
γίνει παλιά ή για κάτι που θα γίνει στο μέλλον. Σου ανατρέπει το χώρο και το
χρόνο σου κι αν αφεθείς σ’ αυτό το νέο χωροχρόνο κάτι θα σου συμβεί. Θα
ξαναγυρίσεις στο χωροχρόνο της καθημερινότητάς σου, της οικογένειάς σου, του
παιδιού σου, του συζύγου σου, για λίγο αν ξωμείνεις και ακούσεις τι έχει πει ο
Σαίξπηρ είναι ανακουφιστικό. Τόσο ωραίο. Δεν γιατρεύει  η τέχνη, δεν δίνει λύσεις. Είναι παυσίλυπος, προσπαθεί να σου απαλύνει
λίγο τον πόνο. Προτείνουμε δεν επιβάλλουμε, γι’ αυτό κι είμαστε καλύτεροι
πολιτικοί από τους πολιτικούς, μ’ έναν τρόπο.

Ο Άμλετ επικοινωνεί
διακειμενικά με τον Ορέστη ή άλλους τραγικούς ήρωες; Έτσι τον ταυτίζω.

Βεβαίως,
με τον Ορέστη, τον Οιδίποδα. Ο Άμλετ επικοινωνεί με όλους τους κακούς ήρωες του
Σαίξπηρ. Θεωρείται από τους κακούς ήρωες του Σαίξπηρ, από του Shakespeare villain, όπως ο Ριχάρδος ο Γ’, ο Μακμπέθ. Ο
Άμλετ δεν είναι θετικός χαρακτήρας, όχι γιατί σκοτώνει κάποιον, σκοτώνει κι
αυτός μες στην εκδίκηση αλλά γιατί μέχρι να φτάσει να συμβεί αυτό έχει αδικήσει
τον εαυτό του. Είναι σαν τη μούντζα στη Βουλή, τη μούντζωσες, τι έκανες άλλο;
Το να είσαι διακείμενος ενάντια σε ένα σύστημα θα πρέπει ως πολίτης αυτής της
χώρας να προτείνεις κάτι άλλο. Δεν
έχουμε προτάσεις, αυτό είναι το πρόβλημα. Δεν έχουμε μέχρι τη στιγμή που
έκανε την εμφάνισή του το Ποτάμι και θα δούμε τις προεκλογικές του δηλώσεις. Το
οποίο σου γεννάει μια ανάγκη, ξέρεις ότι ο Σταύρος είναι ένας άνθρωπος βαθύς δεν
είναι ένας ρηχός άνθρωπος που κάνει εκπομπές και μέσα σ’ αυτή τη βαθύτητά του
μια ανάγκη τον έκανε να πολιτευτεί. Λες κάτι γίνεται. Νομίζω είναι από τις πιο
τίμιες κινήσεις που έχουν γίνει από έναν μη πολιτικό ανήρ τα τελευταία χρόνια.
Δεν ξέρουμε τι θα γίνει, μπορεί να έχει όλα τα κακά του ΠΑΣΟΚ ή όλα τα καλά του
σοσιαλισμού. Είναι κάτι θετικό, θα δούμε.

Είναι για σας θετικό
συνάδελφοί σας ηθοποιοί να πολιτεύονται;

Θεωρώ
ότι είναι θετικό αλλά αν με ρωτούσες θα έλεγα ότι είναι κάτι μακριά από μένα.
Δεν είναι κάτι με το οποίο θα ασχοληθώ. Πιστεύω στην πολιτειακή θέση όχι στην
πολιτική και η πολιτειακή θέση, όπως αυτή του Προέδρου της Δημοκρατίας, είναι ο
πρώτος της κοινωνίας. Οι πολιτικοί θα έπρεπε να είναι υπηρέτες της κοινωνίας.
Δεν είναι. Για ποιο λόγο; Ξέρουμε πολύ καλά, από τον Υψηλάντη και πιο πριν. Η
πολιτειακή θέση του ηθοποιού είναι να λέει ιστορίες, όπως οι γιαγιάδες μας
έλεγαν ιστορίες και μας κοινωνικοποίησαν ότι η ζωή είναι σκληρή και άδικη. Ότι
η κοκκινοσκουφίτσα θα συναντήσει κάποιον κακό λύκο. Η κοκκινοσκουφίτσα είναι η
ενηλικίωση της γυναίκας, είναι η στιγμή που το κορίτσι γίνεται γυναίκα γιατί
εμφανίζεται η έμμηνος ρύση, κάποιος λύκος είναι έτοιμος να διαρρήξει αυτό το
άνθος, κάποια γιαγιά προσπαθεί να προφυλάξει 
αυτό το άνθος και κάποιος κυνηγός ιππότης θα σώσει το άνθος που θα το
διαφεντεύσει αργότερα. Όλοι αυτοί οι υπέροχοι μύθοι είναι σκληρά παραμύθια.
Εμείς αυτό κάνουμε, σκληρά παραμύθια λέμε αλλά μ’ ένα τρόπο δημιουργούμε ευήκοα
ώτα. Εμένα μ’ αρέσει να βλέπω παραστάσεις της Κιτσοπούλου ή του Καραθάνου ως
φανατικός τους πιστεύω ότι θα δω κάτι. Άρα, ακολουθώ καλλιτέχνες που μου
προτείνουν πράγματα. Το να ακολουθείς ένα καλλιτέχνη προσωποκεντρικά είναι πάρα
πολύ ωραίο γιατί νιώθεις μια ασφάλεια ότι θα σου προσφέρουν κάτι περισσότερο. Αυτό είναι πολιτειακή θέση, έχεις το βάρος
των ανθρώπων που σε εμπιστεύονται άρα πρέπει να τους πεις την προσωπική σου
αλήθεια. Δεν είναι ανάγκη να είσαι αριστερός ή ακροδεξιός αλλά ένας
άνθρωπος που συνομιλείς με ανθρώπους. Ήδη, όπως το είπα έχουμε αποκλείσει
κάποιους, η ακροδεξιά δε μπορεί να συζητηθεί. Μένουν κέντρο, αριστερά, δεξιά,
αυτά είναι εργαλεία δημοκρατίας, σε λίγο καιρό δεν θα τα έχουμε, γιατί δεν θα
έχουμε δημοκρατία. Θα μιλάμε για σοσιαλισμό, κομμουνισμό και καπιταλισμό και θα
τα ορεγόμαστε. Η πάλη των τάξεων δεν είναι κατάρα αλλά γεννά την δημοκρατία.
Γι’ αυτά μιλάει ο Άμλετ.

Σε τι σύμβολο να τον
αναγάγουμε;

Πολιτειακής
απραξίας, μη θέσης. Δεν είναι απαθής ο Άμλετ, το μυαλό του καίγεται. Κι γω τα
λέω ωραία, τι κάνω; Εγώ ανεβαίνω στη σκηνή. Πρέπει όλοι από το μετερίζι μας,
αυτή την ωραία παλιά κομμουνιστική λέξη, να είμαστε παρόντες. Μακάρι να έχουμε
το ‘’ όπλο’’ να μιλάμε για το πιστεύω μας σε λίγα χρόνια.

Συσκηνοθέτης, πρώτη
φορά;

Συσκηνοθέτης
και συδιασκευαστής μαζί με το Μανώλη Δούνια. Είναι η δεύτερη φορά που
σκηνοθετώ, η πρώτη με το Γιάννη Μπέζο για τον ‘’Δον Ζουάν’’ του Μολιέρου.
Υπάρχει μια εικόνα ότι δίνω οδηγίες στον εαυτό μου. Συσκηνοθετώντας έχει ήδη
δοθεί η σκηνοθετική γραμμή και μένει να μπω να την  επαληθεύσω. Δεν συμβαίνει πάντα, γι’ αυτό
γίνονται οι πρόβες για να μπορέσουμε να βρούμε σε ποιο σημείο επαληθεύονται τα
πράγματα. Αυτή η επαλήθευση μάχης για να βγάλουμε τα συναισθήματα που θέλουμε
είναι η σκηνοθεσία και να πρωταγωνιστείς σε ένα έργο.

Ποιητική μετάφραση
Χειμωνά, τι σας εξιτάρει στη γραφή του;

Ακόμα
κλαίω για τα κομμάτια που δεν έχουμε βάλει στην παράσταση. Έχει έναν υπέροχο
μονόλογο ο Άμλετ όταν βλέπει ένα στρατό που πηγαίνει και  εκστρατεύει για ένα κομμάτι γης και λέει ότι
αυτοί οι 20.000 άνθρωποι θα πεθάνουν για ένα μικρό κομμάτι γης που ούτε ο τάφος
τους δεν θα μπορέσει να γίνει. Δεν χωράνε ούτε σαν πτώματα κι αυτοί πάνε να
πεθάνουν για μια ιδέα. Κι αυτό το τι είναι ιδέα σήμερα δεν το έχουμε βάλει στην
παράσταση. Ο ηθοποιός που παίζει στον Άμλετ ή τον Άμλετ έχει την ευτυχία να
μιλάει ένα κείμενο το οποίο είναι ένα δεύτερο ποίημα πάνω σε ένα ήδη τεράστιο
ποίημα. Μεγαλύτερη ευτυχία από το να σου λένε τι καλός ή κακός είσαι.

Αυτό που ισχυροποιεί μια
παράσταση είναι οι ερμηνείες, το κείμενο, ο συγγραφέας;

Το
κείμενο! Ετοιμάζω μια παράσταση το καλοκαίρι και προσπαθώ να αποφασίσω ανάμεσα
σε μεταφράσεις. Το τι διαμείβεται από σκηνής, έχει να κάνει με την πρώτη του
ύλη, εν αρχή είναι ο λόγος. Κακός είναι ο ηθοποιός στο αποτέλεσμά του όταν δεν
έχει καταλάβει τι λέει. Πώς αντιλαμβάνομαι και ερμηνεύω αυτό που λέγεται.

Νιώθετε εγκλωβισμένος
στους δραματικούς ρόλους;

Όχι,
ζηλεύω τους κωμικούς για το θάρρος τους. Εμείς οι τραγικοί-δραματικοί ηθοποιοί
είμαστε οι πιο τεμπέληδες. Το κοινό που θα’ ρθει να δει Άμλετ έρχεται ήδη
συγκινημένο. Έρχομαι να δω ένα τεράστιο έργο του παγκόσμιου δραματολογίου. Άρα,
έρχεσαι μ’ ένα σεβασμό απέναντι σ’ αυτό. Ο κωμικός θα πρέπει να κάνει τον άλλο
να γελάσει. Τους θαυμάζω και στη μπαλαφάρα που μπορεί άλλοι να τους μέμφονται.
Το παιδί μέσα μου είμαι μπαλαφάρα, ο ενήλικας έχει βάλει τα πράγματα στη θέση
τους κ όταν βλέπω άνθρωπο να κάνει μπαλαφάρα σκέφτομαι ότι είναι τυχερός.

Συμπαραγωγή με ΔΗΠΕΘΕ
Πάτρας και Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Πόσο σημαντικό είναι να βγαίνει έξω το
θέατρο;

Το
θέατρο κλείστηκε σε μεγάλε σάλες μετά τον πόλεμο και μέχρι τον πόλεμο το θέατρο
ήταν μόνο για να γυρίζει στην επαρχία 
οπότε μάλλον ξαναγυρίζουμε λίγο πίσω. Μ’ ένα τρόπο ένα μπουλούκι είναι
κι ο άνθρωπος ο οποίος παίρνει μια παράσταση και τη ταξιδεύει. Ο Σταυρίδης, ο
Αυλωνίτης, ο Αιμίλιος Βεάκης ήταν μπουλουξήδες. Έμπαινε στα καφενεία και έλεγε,
‘’  Έχουμε τον Άμλετ, τη Γκόλφω, τι
θέλετε να σας παίξουμε;’’ Θέατρο είναι να συγκινηθείς εσύ σ’ αυτό που θέλεις να
ακούσεις όχι να συγκινηθώ εγώ την ώρα που παίζω, έχουμε παρεξηγήσει τι είναι το
θέατρο. Ξεχνάμε το βασικό του θεάτρου που είναι ο θεατής. Ο χειρότερος θεατής
είναι ο αδιάφορος όχι αυτός που θα διαφωνήσει εκεί θα φανεί η αξία του θεάτρου,
στην αντιπαραβολή απόψεων, μπήκαν δυο άνθρωποι, ακόμα κι αν διαφώνησαν, να
μιλήσουν γι’ αυτό που συνέβη. Η επαλήθευση του τι έχει συμβεί στο θέατρο δεν
είναι το χειροκρότημα αλλά τα καμαρίνια. Να’ ρχονται να μου λένε αν τους έμεινε
κάτι, το παρακαλάω να συμβεί. Να συζητήσω για τη παράσταση όχι να υπογράψω
αυτόγραφα ή να φωτογραφηθώ. Το αυτόγραφο
είναι σαν να με βλέπεις εσύ μεγάλο, δεν το έχω ανάγκη, δεν προσπαθώ να
επιβεβαιωθώ. Το από σκηνής είναι συνομιλία, είναι λαϊκή συνήθεια, η μη
συνομιλία είναι αστική. Με κάποιους ανθρώπους έχω συγκρουστεί ή συμπλεύσει. Το
σημαντικό στο θέατρο, είναι το κείμενο και το τι ακούει ο θεατής, εμείς είμαστε
τρίτοι. Είναι δυνατόν ο Χειλάκης να είναι πιο σημαντικός από τον Άμλετ;

O Barthes, έλεγε ότι η φωνή είναι ο σπόρος
ανάμνησης, η ιδιαίτερη απόχρωση. Στο άκουσμα του ονόματός σας μας έρχεται πρώτα
η φωνή γιατί συμβαίνει αυτό;

Πρέπει
να ρωτήσετε εσάς σε αυτό. Είναι ένα όργανο που κουράζεται και κλείνει. Δεν παίζω με τη φωνή μου, παίζω και
ακούγεται η φωνή μου, δυο διαφορετικά πράγματα. Μάλλον ναι είναι προτέρημα.
Είναι σαν την θεωρία των μπλε ματιών. Ο φίλος μου ο Μαρκουλάκης λέει:’’ Δεν
μπορώ να ακούω κάτι για τα μάτια μου, όταν δεν έχω κάνει κάτι γι’ αυτά,’’ Μου
λένε’’ μπράβο ‘’ για κάτι το οποίο δεν έχουμε μοχθήσει. Ο Κωνσταντίνος κι εγώ,
είμαστε άνθρωποι που μέσω του μόχθου μας αναγνωρίζονται όσα καταφέραμε. Μοχθούμε για κάτι και βλέπουμε το
αποτέλεσμά του.

Πληροφορίες Παράστασης

ΜΟΝΟΣ ΜΕ ΤΟΝ ΑΜΛΕΤ

Βασισμένο στον «Άμλετ» του William Shakespeare

ΘΕΑΤΡΟ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟΝ