Το συγκεκριμένο άρθρο
ξεκίνησε να γράφεται ως ένα αφιέρωμα στην ντοκιμαντερίστικη εβδομάδα που
διανύει η πόλη μας, εξαιτίας του Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Το
συγκεκριμένο είδος ταινιών υπάρχει από την αρχή του οπτικοακουστικού μέσου – για
την ακρίβεια προϋπήρχε της μυθοπλασίας – και παίρνει διάφορες πτυχές μέσω
διαφορετικών αισθητικών και τεχνικών. Μία ταινία ντοκιμαντέρ θα μπορούσαμε να
την ορίσουμε ως μία μη-μυθοπλαστική ταινία που έχει ως σκοπό να καταγράψει μία
πτυχή της πραγματικότητας, κυρίως για λόγους καθοδήγησης ή διατήρησης ιστορικών
στοιχείων. Αυτή η καταγραφή γίνεται σε διάφορα μέσα – από το φιλμ των πρώτων
χρόνων και την προβολή του σε κινηματογραφικές αίθουσες μέχρι και τη σημερινή
ψηφιακή μορφή τους, που εκτείνεται από VOD έως το τηλεοπτικό μέσο. Το ντοκιμαντέρ έχει
περιγραφεί ως μία κινηματογραφική παράδοση και κατάσταση αποδοχής του κοινού, η
οποία εξελίσσεται συνεχώς και δεν έχει ξεκάθαρα όρια. Βέβαια, όταν λέμε ότι το
ντοκιμαντέρ είναι είδος, είναι σαν να λέμε ότι είναι και η μυθοπλασία. Είναι
κάτι τόσο γενικό, που καλύπτει πολλές υποκατηγορίες από κάτω του.
Από τις πιο
γνωστές εκφράσεις του είναι το Cinéma vérité, το οποίο θεωρείται ως η αντίδραση
στους μεγάλους περιορισμούς των στούντιο, σε συνδυασμό με τις τεχνολογικές
εξελίξεις των δεκαετιών 1950-1970. Τα συγκεκριμένα ντοκιμαντέρ επιλέγουν την
«αγνή» παρατήρηση, χωρίς άμεση επέμβαση στο θέμα υπό κινηματογράφηση.
Στον αντίποδα του Cinéma vérité υπάρχει το Mockumentary, το οποίο
πρεσβεύει το ακριβώς αντίθετο – όχι απλώς επεμβαίνουμε στο θέμα του
ντοκιμαντέρ, αλλά πολλές φορές το δημιουργούμε από το μηδέν. Βγαίνοντας από
τους όρους Mock (κοροϊδεύω) και Documentary, τα Mockumentary ουσιαστικά χρησιμοποιούν τις τεχνικές και την
αισθητική των ντοκιμαντέρ για να παρουσιάσουν ένα μυθοπλαστικό θέμα.
Ανάμεσα σε αυτές τις δύο ακραίες εκφράσεις του είδους,
υπάρχουν πολλές άλλες παραλλαγές επηρεασμένες από κινήματα, κοινωνικοπολιτικές
συνθήκες κ.α. Ένα είναι το σίγουρο όμως: τα ντοκιμαντέρ, όποια μορφή και αν
παίρνουν, είναι αναπόσπαστη εμπειρία της έβδομης τέχνης. Για αυτό, μπείτε στο
ρυθμό του φεστιβάλ και αφεθείτε στα χέρια των σκηνοθετών τους.
