Τό καλοκαίρι τοῦ 1972, ὁ ἠθοποιός Ἄντονι Χόπκινς ὑπέγραψε συμβόλαιο γιά τόν πρωταγωνιστικό ρόλο σέ μία ταινία βασισμένη στό μυθιστόρημα «Τό Κορίτσι ἀπό τήν Πετρόβκα» τοῦ Τζόρτζ Φάιφερ καί ταξίδεψε στό Λονδῖνο γιά νά ἀγοράσει ἕνα ἀντίτυπο τοῦ βιβλίου, ἀλλά δυστυχῶς στάθηκε ἀδύνατο νά τό βρεῖ σέ κάποιο ἀπό τά κεντρικά βιβλιοπωλεῖα τῆς βρετανικῆς πρωτεύουσας. Καθώς ἐπέστρεφε στό σπίτι του, περιμένοντας καθισμένος τό τρένο στόν σταθμό τοῦ μετρό στήν Πλατεῖα Λέστερ, ὁ Χόπκινς εἶδε νά «κάθεται» στή διπλανή του θέση ἕνα παρατημένο βιβλίο. Ναί! Ἦταν ἕνα ἀντίτυπο τοῦ μυθιστορήματος «Τό Κορίτσι ἀπό τήν Πετρόβκα».
Σάν νά μήν ἔφθανε αὐτή ἡ σύμπτωση, ἀκολούθησαν καί ἄλλες. Ὅταν εἶχε τήν εὐκαιρία νά συναντήσει τόν συγγραφέα, ὁ Χόπκινς τοῦ ἀφηγήθηκε τό παράξενο αὐτό περιστατικό καί ὁ Φάιφερ ἔδειξε ἐνδιαφέρον. Τοῦ ἀπάντησε ὅτι ὅ ἴδιος εἶχε δανείσει, τόν Νοέμβριο τοῦ 1971, σέ κάποιον φίλο ἕνα ἀντίτυπο — ἕνα σχολιασμένο ἀντίτυπο, τοῦ ὁποίου οἱ σημειώσεις ἀφοροῦσαν τή μετατροπή λέξεων ἀπό τά Βρετανικά στά Ἀμερικάνικα Ἀγγλικά (τό labour σέ labor, καί τά λοιπά) γιά τήν ἔκδοση τοῦ βιβλίου στίς Ἡνωμένες Πολιτεῖες, ἀλλά ὁ φίλος του τό εἶχε χάσει στό Μπέισγουοτερ, στό Λονδῖνο. Ἕνας γρήγορος ἔλεγχος τῶν σχολίων στό ἀντίτυπο τοῦ Χόπκινς ἀπέδειξε ὅτι αὐτό ἦταν ἀκριβῶς τό ἴδιο ἀντίτυπο, τό ὁποῖο εἶχε χάσει ὁ φίλος τοῦ Φάιφερ.
Ντέιβιντ Χάντ «Ἡ ἀρχή τῆς ἀπιθανότητας», μετάφραση Βερόνα Πέτρου, ἐπιμέλεια Κύρα Κοτζιᾶ. Ἐκδόσεις Ροπή 2018. 300 αελίδες μαζί μέ τίς σημειώσεις καί τό ἀλφαβητικό εὑρετήριο στό τέλος. Πολύ καλῆς ποιότητας ὑπόλευκο χαρτί, καλή ἐπιμέλεια, ἐξαιρετική ἐκτύπωση καί δέσιμο, πάρα πολύ καλή μετάφραση.
Τό βιβλίο ξεκινᾷ μέ τήν περιγραφή τοῦ ἐντυπωσιακοῦ γεγονότος πού παρατίθεται στήν ἀρχή. Καί δέν εἶναι τό μόνο! Σέ ὅλο τό βιβλίο ὁ συγγραφέας παρουσιάζει γεγονότα, τά ὁποῖα ἦταν ἐντελῶς ἀπίθανο νά συμβοῦν. Σταδιακά ἀρχίζει νά μᾶς παρουσιάζει τήν ἰδέα του γιά τήν Ἀρχή τῆς Ἀπιθανότητας. Ὁ Χάντ, ἀφοῦ ἀναπτύξει διάφορα φαινόμενα πού κατ' ἀρχήν δέν ἑρμηνεύονται ὀρθολογικά, στή συνέχεια δίνει τούς ὁρισμούς τῶν διαφόρων εἰδῶν πιθανοτήτων, τῆς τύχης, τῆς στατιστικῆς καί τῆς κατανομῆς Gauss ἤ κανονικῆς κατανομῆς. Χρησιμοποιεῖ ἐλάχιστα καί ἀπολύτως κατανοητά μαθηματικά, μόνο καί μόνο γιά νά χτίσει τούς νόμους πού ἀπαρτίζουν τήν Ἀρχή τῆς Ἀπιθανότητας.
Αὐτοί οἱ νόμοι εἶναι: τοῦ ἀναπόφευκτου, τῶν πραγματικά μεγάλων ἀριθμῶν, τῆς ἐπιλογῆς, τοῦ κινητηρίου μοχλοῦ τῶν πιθανοτήτων καί τοῦ ἀρκετά κοντά. Καί ἄν τά ὀνόματα τῶν νόμων φαντάζουν περίεργα, ὁ Χάντ τούς ἀναπτύσσει πάρα πολύ ὄμορφα, μέ γλῶσσα γλαφυρή, μέ παραδείγματα κατανοητά, μέ γεγονότα. Δέν ἦσαν λίγες οἱ φορές πού ἡ διαφορετική θεώρηση τῶν γεγονότων προκαλοῦσε τόν θαυμασμό μου.
Γιά παράδειγμα, ὁ νόμος τοῦ ἀναπόφευκτου λέει τό ἑξῆς προφανές ἄν δημιουργήσεις μία πλήρη λίστα ὅλων τῶν πιθανῶν ἐκβάσεων, τότε μία ἀπό αὐτές πρέπει νά συμβεῖ.
Τό σκεπτικό πίσω ἀπό τόν νόμο τῶν πραγματικά μεγάλων ἀριθμῶν εἶναι ὅτι οἱ ζωές εἶναι γεμᾶτες ἀπό γεγονότα ἥσσονος καί μείζονος σημασίας. Μέ τόσα πολλά γεγονότα νά διαλέξουμε, εἶναι τοὐλάχιστον ἀναμενόμενο ὅτι πράγματι κάποιες ἐκπλήξεις θά συμβοῦν, παρόλο πού τά γεγονότα εἶναι ἀπίθανα σέ ἀπίστευτο βαθμό ὅταν ἐκλαμβάνονται μόνα τους.
Στόν νόμο τοῦ κινητηρίου μοχλοῦ τών πιθανοτήτων ἔχει μία πολύ εὔστοχη παρατήρηση σχετικά μέ τήν κανονική κατανομή. Ἐν ὀλίγοις δείχνει πώς μία κατανομή πιθανοτήτων πού μοιάζει μέ κανονική κατανομή δέν εἶναι κατ' ἀνάγκην κανονική κατανομή. Καί αὐτό ἀλλάζει ἄρδην τόν ὑπολογισμό τῶν πιθανοτήτων!
Οἱ ἀρκετές ἐπαναλήψεις δέν κουράζουν. Τοὐναντίον βοηθοῦν τόν ἀναγνώστη νά κατανοήσει τίς ἰδέες τοῦ συγγραφέα, νά ἀντιληφθεῖ τήν ὀρθότητα τῶν ἰδεῶν του καί ἐνδεχομένως νά τίς ἐνστερνιστεῖ.
Τό μόνο ἀδύνατο σημεῖο τοῦ βιβλίου κατά τήν ἄποψή μου εἶναι ἡ προσπάθεια τοῦ συγγραφέα νά ἑρμηνεύσει μέ τήν ἀρχή του τίς ρυθμίσεις ἀκριβείας τοῦ Σύμπαντος. Ἕνα ἀπό τά μυστήρια ἀπό δημιουργίας τοῦ Σύμπαντος εἶναι οἱ τιμές πού ἔχουν κάποιες θεμελιώδεις σταθερές (ταχύτητα τοῦ φωτός, φορτίο τοῦ ἠλεκτρονίου, σταθερά τοῦ Πλάνκ καί ἄλλες). Οἱ φυσικοί ἔχουν διαπιστώσει πώς μία ἐλάχιστη μεταβολή στήν τιμή μιᾶς ὁποιασδήποτε ἀπό αὐτές τίς σταθερές θά καθιστοῦσε ἀδύνατη τή δημιουργία τοῦ Σύμπαντός ἤ τήν ὕπαρξη τῆς ζωῆς. Τό μυστήριο λοιπόν εἶναι γιατί οἱ σταθερές ἔχουν ἀκριβῶς αὐτές τίς τιμές. Ὁ συγγραφέας, ἀφοῦ ἀναπτύξει τίς διάφορες, μή ἀποδεδειγμένες θεωρίες, πού ἔχουν προσπαθήσει νά λύσουν τό μυστήριο, καταλήγει νά μετονομάσει τήν ὀνομαζόμενη ἀσθενή ἀνθρωπική ἀρχή σέ νόμο τῆς ἐπιλογῆς.
«Μολονότι τά τυχαῖα γεγονότα δέν εἶναι δυνατόν νά προβλεφθοῦν, ἡ ἰδέα ὅτι θά μποροῦσαν νά διαθέτουν κάποιο εἶδος ὑψηλότερου ἐπιπέδου κανονικότητας ἀπαιτεῖ ἕνα ἀξιοσημείωτο διανοητικό ἅλμα. Τό συγκεκριμένο ἅλμα τοποθετεῖται στό ἴδιο ἐπίπεδο μέ τό διανοητικό ἅλμα πού ὁδήγησε στή σύλληψη τῆς βαρύτητας ὡς μιᾶς παγκόμσιας δύναμης, δρώσας μεταξύ τῶν ἀντικειμένων».
«Μοῦ ἀρέσει αὐτό τό παράδειγμα (ἀναφέρεται σέ κάποιο προηγούμενο παράδειγμα) ἐπειδή ἀναπαριστᾷ πόσο ἱκανοί εἶναι οἱ ἄνθρωποι στό νά καταλήγουν σέ ἐξηγήσεις ὅταν τά ἀποτελέσματα δέν συμμορφώνονται μέ τίς προσδοκίες τους».
Ἐν κατακλείδι εἶναι ἕνα βιβλίο ἐντυπωσιακό, γοητευτικό, κατανοητό. Σέ συνδυασμό μέ τήν πάρα πολύ καλή μετάφραση καί τήν ὑψηλοῦ ἐπιπέδου ἔκδοση γίνεται ἀπολαυστικό ἀνάγνωσμα.
