Το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, σε συνεργασία με την Zeit Online, ανεβάζει στην κεντρική του ιστοσελίδα μία επιλογή έξη μικρού μήκους ταινιών που έχουν συμμετάσχει στο πρόγραμμα της στο παρελθόν, συν τρεις επιπλέον ειδικές επιλογές. Το πρόγραμμα δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο προσφυγικό ζήτημα, ενώ αποτελεί έναν συνδυασμό αφηγηματικών μικρού μήκους και κινουμένων σχεδίων από διάφορα μέρη του κόσμου, που έχουν την δυνατότητα να παρακολουθήσουν θαυμαστές παγκοσμίως.
Ανάμεσα στις επιλογές, ξεχωρίζει το Xenos του Mahdi Fleifel, μία Αγγλο – Δανέζικη παραγωγή που λαμβάνει χώρα στην Ελλάδα. Το έργο που έχει χαρακτήρα ντοκιμαντέρ προβάλλει μία αρκετά δυσμενή εικόνα του τόπου, από την οπτική δύο προσφύγων που καταφτάνουν στην Αθήνα με στόχο να φτάσουν την Ευρώπη. Οι προσδοκίες τους όμως καταρρέουν όταν αντιμετωπίζουν έναν τόπο σε κοινωνικο-οικονομική κρίση και βρίσκουν τον εαυτό τους σε αδιέξοδο. Οι δύο πρωταγωνιστές περνούν τον καιρό τους παίρνοντας ναρκωτικά, ενώ τα χρήματα για αυτά τα αποκτούν μέσω της εκπόρνευσης του εαυτού τους. Ο Mahdi Fleifel παρουσίασε το έργο του A World Not Ours στο Πανόραμα της Berlinale το 2013.
Η υποστηρικτική στάση που έχει πάρει η φετινή διοργάνωση της Berlinale στο ζήτημα του προσφυγικού είναι υποδειγματική. Με δέκα ταινίες αποκλειστικά αφιερωμένες στην μετανάστευση, πολιτικό σχολιασμό καθόλη την διάρκεια των δρώμενων της, δωρεάν διανομή των πολυπόθητων εισιτηρίων της σε πρόσφυγες αλλά και ειδικές εκδηλώσεις με σκοπό την περισυλλογή χρημάτων για την υποστήριξη οργανώσεων που ασχολούνται με το ζήτημα, καθώς η χώρα αντιμετωπίζει εσωτερικές και εξωτερικές πιέσεις για κλείσιμο των συνόρων, το φεστιβάλ έχει χαράξει την δική του ουμανιστική πορεία. Για τον σκοπό, ο διευθυντής του φεστιβάλ Dieter Kosslick δήλωσε πως επιθυμούσε να προσθέσει ένα στοιχείο αισιοδοξίας και δυνατοτήτων που έχει κηρύξει η Καγκελάριος Angela Merkel κατά την διάρκεια της κρίσης, εκδηλώνοντας έμμεσα την στήριξη του στις θέσεις της πάνω στο προσφυγικό, πράγμα ήδη εμφανές. Σε όλο αυτό το δυναμικό πολιτικό πλαίσιο που δίνει μία αξιομνημόνευτη έμφαση στο ζητούμενο που αφορά τόσο την Ευρώπη όσο και την Γερμανία, είναι δελεαστικό να αναρωτηθεί κανείς που είναι η ελληνική φωνή;
Στην φετινή Berlinale δεν υπάρχει αμιγώς ελληνική συμμετοχή σε κανένα από τα προγράμματα του φεστιβάλ, με την εξαίρεση των Talents που φιλοξενούν πέντε ανερχόμενους καλλιτέχνες. Η απουσία αυτή δεν θα'πρεπε να μας παραξενεύει, δεδομένου του γιγαντιαίου πλήθους νέων ανερχόμενων ταλέντων παγκοσμίως που αξίζουν, συχνά περισσότερο, μία θέση σε ένα από τα κορυφαία φεστιβάλ του κόσμου. Αντίστοιχα όμως προκαλεί ενδιαφέρον πως σε μία διοργάνωση τόσο έντονα επικεντρωμένη στο προσφυγικό ζήτημα, λείπει η κινηματογραφική αντιπροσώπευση μίας εκ των χωρών που πρωταγωνίστησαν σε αυτό. Βεβαίως η Berlinale δεν είναι υποχρεωμένη να ασχοληθεί με το τι λέει και κάνει η Ελλάδα και σαφώς δεν είναι υποχρεωμένη να συμπεριλαμβάνει ελληνικές ταινίες για πολιτικούς λόγους. Δεν είναι αυτός ο σκοπός ενός διεθνούς φεστιβάλ κινηματογράφου. Η Berlinale όμως δεν θεωρείται απλά Μέκκα του ανεξάρτητου, τολμηρού σινεμά, αλλά και ένα έντονα πολιτικό φεστιβάλ από τις ρίζες του, πράγμα για το οποίο θα έπρεπε να νιώθει υπερήφανη. Όταν λοιπόν επιλέγει να κάνει αναφορά στο ζήτημα του προσφυγικού στην ελληνική πρωτεύουσα προβάλλοντας το χείριστο πρόσωπο της, καθώς πολιτικά η χώρα παλεύει να μείνει εντός της συνθήκης Shengen για την ανεπάρκεια της να προφυλάσσει τα σύνορα της Ευρώπης από τις εισροές προσφύγων και λείπει οποιοσδήποτε αντίλογος στο πρόγραμμα της, η μονόπλευρη αυτή αντιπροσώπευση σου προκαλεί το λιγότερο μία δυσάρεστη αίσθηση.
Το έργο απεικονίζει μία αρκετά σκληρή πραγματικότητα εκ των έσω που οφείλει να είναι ευρέως γνωστή – κυρίως στο ελληνικό κοινό αλλά και το παγκόσμιο. Το πρόβλημα δεν είναι η προβολή του συγκεκριμένου έργου, διότι λέει μία αλήθεια η οποία πρέπει να προβληθεί για να την αντιμετωπίσουμε. Παρόλα αυτά δείχνει ένα κομμάτι της πίτας – το χειρότερο, και αποτελεί την μοναδική ελληνική αναφορά σε ένα φεστιβάλ του οποίου το επίκεντρο την αφορά απολύτως, καθώς λόγο αυτού οι σχέσεις Ελλάδας – Γερμανίας εξακολουθούν να είναι εξαιρετικά τεταμένες ύστερα από έναν χρόνο έντονων Ελληνογερμανικών συγκρούσεων.
Σαφώς σε αυτό το σημείο οφείλουμε να αναφέρουμε πως η Berlinale επίσης προβάλει ντοκιμαντέρ που κατακρίνουν την ξενοφοβική στάση μίας μερίδας της γερμανικής κοινωνίας στο ζήτημα των προσφύγων, όπως το γερμανικό μικρού μήκους Meinungsaustausch (ανταλλαγή απόψεων) των Sophia Bösch και Sophie Linnenbaum και άλλα. Προφανώς όμως δεν αποτελούν την μοναδική γερμανική παρουσία της διοργάνωσης – αφού πρόκειται για γερμανικό φεστιβάλ. Από μία πληθώρα εγχώριας παραγωγής μέχρι το εγκώμιο του Michael Moore στο Where to Invade Next όπου ορίζει την Γερμανία ως πρότυπο χώρας που έχει αποδεχθεί το παρελθόν της, η γερμανική κοινωνία αντιπροσωπεύεται ισορροπημένα με θετικά και αρνητικά στοιχεία όπως θα έπρεπε.
Η κατάλληλη ερώτηση στην προκειμένη είναι: Οφείλει η κάθε Berlinale να δείχνει την αντίθετη όψη κάθε χώρας της οποίας θίγει την εικόνα; Όχι και δεν μπορεί διότι τότε θα έπρεπε είτε να διπλασιάσει το πρόγραμμα της για κάθε άβολο έργο, είτε να αυτολογοκρίνεται και ακριβώς εκεί είναι το ζητούμενο. Αυτό που κάνει η επιλογή του προγράμματος πίσω από την σημασία της ανεξαρτησίας σε αυτά τα θέματα είναι θέλοντας και μη να δηλώσει μία στάση, μία άποψη και μία συμφωνία. Θα ήταν ενδιαφέρον να αντιστρέφονταν τα πράγματα και να φανταζόταν κανείς πως θα ένιωθαν τα Γερμανικά ΜΜΕ αν η αποκλειστική γερμανική αναφορά δικού μας κορυφαίου φεστιβάλ αφορούσε τα ghetto του Kreuzburg, το εμπόριο λευκής σαρκός και τις ακροδεξιές επιθέσεις σε οικισμούς μεταναστών, αμελώντας επιμελώς την φιλο-προσφυγική πολιτική της Merkel ή το Refugees Welcome και την συμβολή κόσμου. Τα πράγματα έχουν διττή όψη και το ποια θα δείξουμε δηλώνει κατεύθυνση. Σαφώς το Xenos δεν απεικονίζει κάτι που να είναι ψέμα, παρόλα αυτά ούτε οι πυρπολισμοί των οικισμών των προσφύγων είναι ψέμα, είναι όμως η Γερμανία;
Την περίοδο όπου το προσφυγικό έχει καταλάβει τις ελληνο-ευρωπαϊκές διαπραγματεύσεις και η χώρα αντιμετωπίζει όχι μόνο την συνέχεια της κρίσης – υπό Γερμανική πίεση, αλλά και διαρκείς απειλές για συμμόρφωση ειδικά στο προσφυγικό, με κυβερνητικά στελέχη και τύπο να είναι κατηγορηματικοί, ρίχνοντας της το σύνολο των ευθυνών, η Berlinale επιλέγει να προβάλλει από αυτήν μόνο το χείριστο πρόσωπο της στο ζήτημα αυτό, αμελώντας επιμελώς το πρόσωπο που είναι υποψήφιο για Νόμπελ ειρήνης, το πρόσωπο των εθελοντών, των οργανώσεων, των πολιτικών πιέσεων, των βραβεύσεων και των διεθνών εγκωμίων για την στάση της χώρας στο θέμα. Ειρωνικά μόλις προχθές, η καλεσμένη του Φεστιβάλ Emma Thompson που κατέφθασε για την ταινία Alone in Berlin έδωσε σε συνέντευξη τύπου τα συγχαρητήρια της στην Ελλάδα για την στάση της στο προσφυγικό.
Η Berlinale είναι ένας χώρος κινηματογραφικός και πολιτικός που στόχο έχει να αποτελεί πρότυπο στην προστασία των αδύναμων, τον πλουραλισμό, την ελευθερία της τέχνης και να επιδείξει το καλύτερο και ουσιαστικότερο που έχει να προσφέρει η παγκόσμια κινηματογραφική κοινότητα με ένα παρελθόν δυναμικό για το οποίο οφείλει να είναι περήφανη. Παρότι φέτος προσφέρει την στήριξη της σε επιλεγμένους Έλληνες καλλιτέχνες, είναι κρίμα οι επιλογές της σε τρέχοντα ζητήματα να μπορούν να παρεξηγηθούν ως προς την αμεροληψία τους, όταν κάτω από αυτήν την προϋπόθεση τυγχάνει να ταιριάζουν και υποστηρίζουν μία γραμμή τόσο σύμφωνη με αυτήν των κορυφαίων ΜΜΕ και κυβερνητικών στελεχών του τόπου, διότι δυστυχώς το να προβάλλεται η μισή αλήθεια, μπορεί να είναι ομοίως παραπλανητικό όσο το να μην προβάλλεται καθόλου.
Το Xenos του Mahdi Fleifel, μπορεί να είναι ένα έργο που να μην δείχνει υπό θετικό πρίσμα την πατρίδα μας, είναι ένα έργο όμως που πρέπει να προβληθεί στα ελληνικά φεστιβάλ και να το δούμε όλοι, διότι είναι κομμάτι της αλήθειας και της ευθύνης μας αλλά κυρίως διότι, αν επιθυμεί ένα φεστιβάλ διεθνούς βεληνεκούς όπως η Berlinale να προβάλλει επιλεκτικά ένα κομμάτι της πραγματικότητας ενός τόπου, αυτό αφορά εκείνη και την πολιτική γραμμή της. Η δική μας ευθύνη είναι να την αγκαλιάσουμε ολόκληρη.
Μπορείτε να δείτε τις ταινίες εδώ:
https://www.berlinale.de/en/im_fokus/videostreaming/berlinale_shorts_online/index.html
