Με αφορμή την ιδιαίτερα πρωτότυπη παράσταση “Τυφλόμυγα” που
παρουσιάζεται στο Μπενσουσάν Χαν από το “Θεάτρο του Άλλοτε” και διαδραματίζεται μες στο σκοτάδι, συνομιλήσαμε
με την συγγραφέα του έργου, Μαρία Ράπτη, και την σκηνοθέτη, Βαρβάρα Δουμανίδου
για να μας, λύσουν όλες τις απορίες που μας δημιουργήθηκαν.
Τι πρόκειται να παρακολουθήσουμε στην παράσταση
“Τυφλόμυγα” ;
Β.Δ.: Νομίζω πως
αντί της λέξης παρακολουθώ για τις παραστάσεις του Θεάτρου του ‘Αλλοτε πρέπει
να επινοήσουμε άλλη. Περισσότερο το
κοινό αισθάνεται, αντιλαμβάνεται, νιώθει, μυρίζει, εντρυφεί στη δράση παρά
παρακολουθεί. Η Τυφλόμυγα είναι μια παράσταση με βασική της συνθήκη το απόλυτο
σκοτάδι. Ένα σκοτάδι που δεν συνηθίζεται άρα απομονώνει τον θεατή όχι μόνο από
τους υπόλοιπους θεατές αλλά κυρίως από ότι έχει συνηθίσει μέχρι τώρα. Μια
ανοίκεια πραγματικότητα στην οποία διεισδύει ακούσια. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα,
ο θεατής να αφήσει την ασφάλεια της όρασης του και να αφεθεί στις υπόλοιπες
αισθήσεις του.
Μ.Ρ.: Η Τυφλόμυγα μας βυθιζει στο σκοτάδι για να μας επιστρέψει
στις σκοτεινές, αρχέγονες περιοχές της ύπαρξης. Αντλεί από τη θεολογία για να
μιλήσει για έναν κοσμο που πασχίζει να γεννηθεί και να υπάρξει, καταδικασμένος
έτσι κι αλλιως στην δική του Αποκάλυψη, στον αφανισμό. Οι πρώτοι και τελευταίοι
άνθρωποι του κόσμου αυτού ανασαινουν, ερωτευονται, κραυγάζουν, αισχρουργούν και
λυγίζουν δίπλα μας.
Γνωρίζετε αν έχει ξαναγίνει στο παρελθόν κάτι παρόμοιο; Πώς σας ήρθε η ιδέα
για κάτι τέτοιο;
Β.Δ.: Η αλήθεια
είναι πως δεν γνωρίζω αν έχει ξαναγίνει κάτι τέτοιο στο παρελθόν. Εξ όσων μπορώ
να ξέρω όχι. Και η αλήθεια είναι επίσης,
πως δεν μας αφορά. Η τέχνη είναι ένας δρόμος με χιλιάδες μονοπάτια. Ο καθένας
δημιουργεί αυτό που έχει στο μυαλό του και αυτό σίγουρα δεν μπορεί να είναι
παρόμοιο με κάποιο άλλο. Η ιδέα μου προέκυψε όπως μου προκύπτουν όλες αυτές οι
ιδέες για το διαφορετικό θέατρο που θέλω να κάνω στην πόλη. Επιθυμώ καινούργια
πράγματα με κύριο στόχο την απομάκρυνση του θεατή από την ασφάλεια της
καρέκλας. Όπως επίσης την απομάκρυνση του ηθοποιού από την ασφάλεια της
κλασσικής θεατρικής πράξης. Στο θέατρο του ‘Αλλοτε πειραματιζόμαστε,
εφευρίσκουμε, ενεργοποιούμε κρυμμένες λειτουργίες και εισάγουμε τον ρεαλισμό
ακόμη και στα πιο παράλογα και παράδοξα κείμενα. Στο θέατρο πρέπει πάνω από όλα
να είσαι ειλικρινής και πραγματικός ακόμη κι αν πρέπει να ερμηνεύσεις κάτι που
δεν υπάρχει.
Μ.Ρ. : Η ιδέα ηταν της Βαρβαρας και ομολογώ πως με γοήτευσε αλλα και με τρόμαξε
ταυτόχρονα, κυρίως γιατι ούτε εγώ ούτε εκείνη γνωρίζαμε αν κάτι τέτοιο είχε
γίνει ξανα (και δεν το γνωρίζουμε ακόμη). Είχαμε πολλά θέματα να
αντιμετωπίσουμε και κυριως τεχνικά ζητήματα, διότι προφανώς ηταν πολυ σημαντικό
να είμαστε σίγουροι για την ασφάλεια των θεατών μας.
Το κείμενο της παράστασης πόσο στενά συνδέεται με το σκοτάδι που βιώνουμε ως
θεατές;
Η συγγραφή του έργου προηγήθηκε ή το κείμενο δουλεύτηκε
ταυτοχρόνως με την παράσταση;
Μ.Ρ.: Οταν συζήτησα με τη Βαρβαρα την ιδέα για μια παράσταση στο σκοτάδι μού
ήρθε στο μυαλό ένα κείμενο που είχα γράψει και δημοσιεύει λιγο καιρο πριν στο
blog μου. Το κείμενο είχε τον τίτλο τυφλόμυγα και περιέγραφε έναν κοσμο στο
σκοτάδι, στον οποιο είχαν επιλέξει να ζήσουν άνθρωποι που είχαν απαρνηθεί το
φως. Έτσι το κείμενο αυτό βάφτισε όλη την παράσταση και ακούγεται στην εισαγωγή
του έργου. Το υπόλοιπο κείμενο γράφτηκε σε συνεχή επικοινωνία με τη Βαρβαρα και
μάλιστα από απόσταση, γιατι το περισσότερο το έγραψα όσο ήμουν σε ένα ταξίδι με
το σχολείο που δουλεύω στο Πεκινο, οπότε έγραφα στα πιο απίθανα μέρη.
Το κείμενο πάντως ειναι γραμμένο για το σκοτάδι, για να εκμεταλλευτεί το
σκοτάδι· την έλλειψη ασφαλείας που μας δημιουργεί, τη μεγέθυνση που προκαλεί
αυτό σε όλα, από την ασθενική ανάσα μέχρι την κραυγή.
Β.Δ.: Το κείμενο της Μαρίας Ράπτη θα
μπορούσε έξοχα να παιχτεί και στο άπλετο φως. Είναι ένα κείμενο που αναβλύζει
αλήθεια και ρεαλισμό. Όταν είχα την ιδέα της παράστασης στο σκοτάδι, της ζήτησα
να γράψει. Η έκπληξη μας ήταν μεγάλη όταν μου απάντησε πως είχε ήδη ένα κείμενο
έτοιμο όπου ήταν αυτό ακριβώς που ήθελα για την έναρξη του έργου. Μετά μαζί με
τη Μαρία τον Δημήτρη Βασιλειάδη και τη Δήμητρα Σταματίου τους δυο ηθοποιούς
που παίζουν στη τυφλόμυγα, ξεκινήσαμε
μια σειρά από ιδέες, ρόλους, ιστορίες, αναλύσεις για να καταλήξουμε στα πρόσωπα
του έργου και πως μπορούν να συνδεθούν με το σκοτάδι. Το αποτέλεσμα ήταν μια
κοινωνία σκοταδιού στο τότε και στο τώρα με βαθύ κοινωνικό θεολογικό και
οντολογικό χαρακτήρα.
Έχετε σκεφτεί ποιες μπορεί να είναι οι πιθανές αντιδράσεις των θεατών μια
και πρόκειται για μια πρωτόγνωρη εμπειρία για το ελληνικό κοινό;
Μ.Ρ. Η Τυφλόμυγα ειναι μια παράσταση- εμπειρία. Για μένα ξεπερνά τα
όρια της θεατρικής πράξης και γίνεται κάτι πέρα από αυτη, ίσως κάτι καινούριο.
Ο θεατής νιώθει εκτεθειμένος και μόνος (ειναι πολυ ενδιαφέρον πως συνδέεται το
αίσθημα της μοναξιάς με το σκοτάδι), αλλα ταυτόχρονα νιώθει και την ασφάλεια
της θεατρικής σύμβασης και έτσι μπορεί να
αφεθεί. Αυτό έχουμε καταλάβει στις δυο παραστάσεις που έχουν γίνει μέχρι τώρα.
Για να είμαι ειλικρινής δεν μπορούσαμε να προβλέψουμε τις αντιδράσεις του
κοινού, οπότε ήμασταν -και είμαστε- προετοιμασμένοι για όλα.
Β.Δ.: Μπορούμε πλέον
μετά από 3 παραστάσεις να μιλήσουμε για τις αντιδράσεις του κοινού. Όταν
πρωτοξεκινήσαμε το εγχείρημα δεν είχαμε ιδέα πως θα μπορούσε να εξελιχθεί σαν
παράσταση. Στον Φόβο είχαμε αντιμετωπίσει διάφορες καταστάσεις φοβισμένου
κοινού αλλά εδώ δεν υπάρχει σαν ζητούμενο ο φόβος. Περισσότερο είναι ένα ταξίδι
στις αισθήσεις του ανθρώπου και στην ιστορία του, παρά μια ιστορία μυθοπλασίας.
Εδώ ο θεατής έρχεται αντιμέτωπος με τον ίδιο του τον εαυτό με τη μοναξιά που
του προκαλεί το σκοτάδι όντας συνηθισμένος σε μια ζωή στο φως. Εδώ οι αισθήσεις
δυναμώνουν, ενεργοποιούνται και το μυαλό που είναι ο χειρότερος μας εχθρός
δείχνει το πραγματικό του πρόσωπο. Μπορεί να πανικοβληθείς, μπορεί να τρομάξεις,
αλλά αν αφεθείς η πραγματικότητα του έργου θα σε κερδίσει. Και σίγουρα δεν θα
βγεις ίδιος. Στη χθεσινή μας παράσταση μια κοπέλα δεν άντεξε και ζήτησε να
φύγει. Είναι απόλυτα λογικό να μη μπορείς να αντέξεις μια αλήθεια όταν σου
δίνεται ωμή και καθόλου ωραιοποιημένη. Δεν κάνουμε θέατρο για όλους και αυτό το
γνωρίζουμε πολύ καλά.
Πέρα από την καταφανέστατη πρωτοτυπία του εγχειρήματος, ποιο είναι το
ξεχωριστό εκείνο στοιχείο της παράστασης για το οποίο καλείτε τους θεατές στο
Μπενσουσάν Χαν;
Β.Δ.: Ο
θεατής όπως και σε όλα τα έργα του θεάτρου του ‘Αλλοτε πρέπει μπαίνοντας σε μια
παράσταση μας, να βγάλει την ταμπέλα του θεατή. Πρέπει να την αφήσει πίσω του
και να μπει σε έναν κόσμο όπου θα πάρει μέρος σαν κομμάτι της δράσης του. Σαν
αναπόσπαστο κομμάτι του κόσμου που του προσφέρουμε. Η Τυφλόμυγα είναι ένα
σημείο όπου δεν υπάρχει χρόνος εποχές ώρες και μέρες. Δεν υπάρχει φως άρα δεν
υπάρχει στη πραγματικότητα τίποτα. Είσαι μόνο εσύ και το σκοτάδι. Εκεί δεν
έχεις τίποτα να πιαστείς αφού τα μάτια σου, τα πιο σημαντικά όργανα που έχεις
για να πιστεύεις , αχρηστεύονται. Εκεί όλα είναι σκοτάδι. Και ίσως εκεί
κρύβεται η αλήθεια.
Μ.Ρ.: Όπως ειπα πάλι, ειναι κάτι πέρα
από θέατρο και αυτό δεν οφείλεται μόνο στο σκοτάδι, αλλα σε ολοκληρη την
εμπειρία που κάποιος βιώνει, από την προσέλευσή του στο χώρο ακόμα.
Ειναι σαν να παντρεύεται το θέατρο με το τραίνακι του τρόμου.
Πείτε μας λίγα λόγια για τους υπόλοιπους συντελεστές της παράστασης και για
την ταυτότητα και δράση της ομάδας “Θέατρο του Άλλοτε” εν γενει.
Β.Δ.: Το θέατρο
του ‘Αλλοτε είναι μια ομάδα που πιστεύει στο διαφορετικό. Όχι στο πλαίσιο του
εντυπωσιασμού, αλλά κυρίως στη σπουδαιότητα να κάνεις ρεαλιστικό θέατρο. Να
δίνεις στους θεατές κομμάτια πραγματικής ζωής ακόμη κι όταν καταπιάνεσαι με
υλικά μεταφυσικά.. Η σπουδή των ηθοποιών πάνω σε εκφράσεις, κινήσεις,
εσωτερικούς μονολόγους και επίπεδα είναι βασική. Χωρίς αναφορές οι ηθοποιοί
είναι ξένα σώματα μέσα σε ένα έργο. Το Θέατρο του ‘Αλλοτε επιθυμεί ναεξαλείψει
στις παραστάσεις του κάθε κενό και απόσταση που δημιουργεί η συνθήκη ενός
έργου. Κι αυτό για τους ηθοποιούς είναι κάτι εξαιρετικά δύσκολο. Ένας από τους
θεατές μας μια φορά μας είπε πολύ χαρακτηριστικά πως παίζουμε πάνω στην αναπνοή
των θεατών.
Οι άνθρωποι της
Τυφλόμυγας, εκτός από την τεχνική ομάδα που είναι εξοπλισμένη καταλλήλως για
την ομαλή διεξαγωγή της παράστασης, απαρτίζεται κυρίως
από δυο πολύ ξεχωριστούς ηθοποιούς – ήρωες, μια και είναι οι μοναδικοί
εκτελεστές ενός έργου πολύ δύσκολου και σχεδόν εξωπραγματικού. Παίζουν στο
απόλυτο σκοτάδι χωρίς καμιά τεχνική υποστήριξη και όπως αντιλαμβάνεστε αυτό από
μόνο του είναι τρομαχτικά δύσκολο. Εργαστήκαμε σκληρά όλο το καλοκαίρι και ενώ
ό ήλιος έκαιγε, βαθιά χωμένοι στο απόλυτο σκοτάδι για να δημιουργήσουμε την
τυφλόμυγα. Το αποτέλεσμα, μας αντάμειψε άσχετα με την επιτυχία της παράστασης.
Κάθε φορά βγαίνουμε λυτρωμένοι και με μια γνώση παραπάνω στο σακούλι μας. Και
θέλω να πω πως με τέτοιους ηθοποιούς το να συνεργάζεσαι είναι ευλογία.
Οι παραστάσεις
της Τυφλόμυγας θα συνεχίσουν κάθε Πέμπτη Παρασκευή Σάββατο και Κυριακή μέχρι τέλη Οκτώβρη και αρχές Νοέμβρη θα
ανέβει για δεύτερη σαιζόν Το σπίτι της
Μπερνάρντα Αλμπα του F.G.Lorca
