Καθώς το 55ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
αναπόφευκτα τελείωσε, ο “Εξώστης” παρουσιάζει μια ταινία για το δρόμο. Για την
επιστροφή όλων στην πραγματικότητα. Τι καλύτερο λοιπόν, από την επίσημη ταινία
της τελετής λήξης.
Ένα περιστέρι έκατσε σε ένα κλαδί συλλογιζόμενο την
ύπαρξή του του Ρόι Άντερσον (ταινία της τελετής λήξης)
Ο Ρόι Άντερσον είναι ένας σκηνοθέτης με το δικό του
μοναδικό κινηματογραφικό ύφος. Καταφέρνει να μοιράζεται τα πιο βαθυστόχαστα
πράγματα με τον πιο απλό τρόπο. Η νέα του ταινία με τον μακροσκελή τίτλο “Ένα
περιστέρι έκατσε σε ένα κλαδί συλλογιζόμενο την ύπαρξη του” δεν διαφέρει από
τις άλλες. Στην πραγματικότητα είναι ένα φιλμ που μόνο ο εμπνευσμένος Σουηδός
θα μπορούσε να φτιάξει. Βραβευμένο με το Χρυσό Λιοντάρι στο πρόσφατο φεστιβάλ
Βενετίας, αποτελεί την καταληκτική δημιουργία της τριλογίας “τι σημαίνει να
είσαι άνθρωπος”, που ξεκίνησε με το “Τραγούδια από το δεύτερο όροφο” σχεδόν
δεκαπέντε χρόνια πριν. Μέσα από μικρά, κωμικοτραγικά σκετς, από τα οποία δεν
μπορείς να βγάλεις πάντα απόλυτο νόημα, ο Άντερσον παλεύει ανάμεσα στην αστεία
εικόνα, άλλα τραγική συναίσθηση της ζωής, παραδίδοντας παράλληλα μαθήματα
αμετάφραστου και ακατανόητου σινεμά.
Οι μικρές ιστορίες εμπλέκουν δυο πλανόδιους πωλητές (ρόλος
που επαναλαμβάνεται στη θεματολόγια του σκηνοθέτη), οι οποίοι ασχολούνται με τη
“βιομηχανία της διασκέδασης” προσπαθώντας να πουλήσουν αντικείμενα που
προκαλούν μάλλον θλίψη παρά γέλιο (extralongκυνόδοντες, το κλασικό “σακουλάκι γέλιου” και την απαίσια
“μάσκα του φαφούτη θείου” ένα νέο αντικείμενο, στο οποίο όπως λένε πιστεύουν
πολύ). Με σουρεαλιστική εικονογράφηση που θα ζήλευε ακόμη και ο Νταλί, αποχρωματίζοντας
τις εικόνες στις παλ αποχρώσεις του κρεμ και του πράσινου, ο δημιουργός
στοχάζεται πάνω στο χαμό και το θάνατο, με σκηνές που αψηφούν οποιαδήποτε
κατανόηση, όπως άλλωστε και η ανείπωτη παραξενιά της ανθρωπινής ύπαρξης. Στο
κέντρο αυτού του ένδοξου, λαμπερού και μεταφυσικού μπουρλέσκ παραμένει ο
άνθρωπος, “ένα ον με το οποίο θέλουμε να γελάσουμε και για το οποίο θέλουμε να
κλάψουμε”. Οι σκηνές, άλλοτε εξιδανικευμένες, ανασυρμένες από τη λήθη της
ανάμνησης, και άλλοτε σοκαριστικές (η είσοδος των ιθαγενών στον αυτοσχέδιο
φούρνο φτιαγμένο από μεταλλικές τρομπέτες που μετατρέπουν τις κραυγές σε
μελωδική μουσική, είναι κάτι που θα θυμόμαστε για πολύ καιρό), μαγεύουν με τη
μοναδικότητά τους, μένοντας πάντα στην όχθη του αδύνατου. Οι ηθοποιοί (περισσότεροι
από αυτούς ερασιτέχνες), περιφέρονται σαν ατάραχες πλαστικές κούκλες (τα
πρόσωπά τους νεκρικά, μοιάζουν με βασανισμένες καρικατούρες στο καθαρτήριο), ενώ
η κάμερα πάντα σταθερή -αγγίζοντας τα όρια του ταμπλό βιβάν- κινηματογραφεί
διαρκώς περίπου τρία μετρά μακριά τους, ίσως γιατί αυτή είναι η ελάχιστη δυνατή
απόσταση που χρειάζεται κάθε άνθρωπος. Το αποτέλεσμα το δίχως άλλο είναι
εκπληκτικό, αποσυρμένο στην μοναξιά της ευφυΐας του.
Οποιαδήποτε περαιτέρω ανάλυση, ή περιγραφή της ταινίας
αποδεικνύεται άδικος κόπος. Ωστόσο, με κάποιον περίεργο τρόπο όλα βρίσκουν τη
θέση τους, απεικονίζοντας ανυπέρβλητα αυτό που ο καθένας από εμάς νιώθει, άλλα
πολλές φορές δεν μπορεί να εκφράσει με λόγια. Ο τίτλος της, εμπνευσμένος από
τον πινάκα “Κυνηγοί στο χιόνι” του Πίτερ Μπρέγκελ, ανακεφαλαιώνει αυτό που τόσο
αβίαστα, το σινεμά του Ρόι Άντερσον επιχειρεί να πετύχει: Να αλλάξει τον τρόπο
με τον οποίο βλέπουμε τη ζωή και τον κόσμο, μετατρέποντας τον σε μια πένθιμη, σατυρική
και συνάμα υπέροχη αντανάκλαση του παραδείσου.
