Ο Πολύφημος της Οδύσσειας ήταν
ένας μονόφθαλμος γίγαντας. Όμως δεν ήταν αυτός ο λόγος που ήταν τέρας. Ήταν
τέρας επειδή η ανθρώπινη φύση του είχε αλλοιωθεί. Η ψυχή του είχε αποκτηνωθεί
και δεν μπορούσε να διαχωρίσει καλό, κακό, σωστό ή λάθος. Με άλλα λόγια
μπορούμε να πούμε πως το σύστημα αξιών του, τα ιδανικά της ανθρώπινης καρδιάς
του είχαν χαθεί και τότε μετατράπηκε σε κτήνος.
Πρώτο Βήμα: Τα πουλιά είναι
ελεύθερα
Μέσα από τα μάτια ενός παιδιού
μπορούμε να δούμε υπέροχα πράγματα. Και αυτό γιατί ένα παιδί δεν έχει ακόμα
ενταχθεί στον “πραγματικό κόσμο. Η οπτική του είναι ακόμα επηρεασμένη από την
φαντασία και την αθωότητα. Βλέπει έξω απόκανόνες. Οι συζητήσεις των μεγάλων που κρυφακούει μας αποκαλύπτουν
σταδιακά το πλαίσιο της ζωής μιας οικογένειας μετά το τέλος του Ισπανικού
Εμφυλίου Πολέμου και της μοίρας των ηττημένων. Την δίωξη των κομμουνιστών για
τα πιστεύω τους. Την περηφάνια. Τη φτώχεια και τον αγώνα για την αξιοπρέπεια
των γονιών του. Τριγύρω του, ο κόσμος είναι γεμάτος τραγικές ηρωικές φιγούρες,
άνθρωποι – πουλιά γεμάτα δύναμη και ελευθερία που προσπαθούν να ξεπεράσουν τα
κλουβιά τους. Στα δάση και στις σπηλιές κατοικούν πνεύματα και το σκοτάδι
κρύβει τα μυστήρια της νύχτας. Προσπαθεί να τα πιάσει, κυνηγώντας τα φαντάσματα
της νύχτας συναντάει το πρώτο ψέμα.
Δεύτερο Βήμα: Ο δολοφόνος
των πουλιών
Τα πάντα καταρρέουν. Η ρωγμή
στο τοίχο μεγαλώνει και αποκαλύπτει μία άλλη πραγματικότητα. Εκεί, ο Πατέρας –
Ήρωας είναι νεκρός. Τα ιδανικά και η ελευθερία του έχουν από καιρό χαθεί. Ο
πατέρας δεν είναι παρά ένα μπερδεμένο κτήνος. Η μητέρα επίσης. Τα πουλιά δεν
συμβολίζουν την ελευθερία πλέον αλλά το ψέμα. Και είναι σκληρό γιατί αυτός τους
είχε πιστέψει με όλη την δύναμή του. Όμως το πέρασμα στην “πραγματικότητα
σκορπίζει την πίστη του και μαζί την παιδικότητα. Τώρα, βλέπει πιο καθαρά. Οι
άνθρωποι είναι αδύναμοι και φτωχοί. Κάθε πράξη τους είναι αντίθετη στα λόγια
τους. Τα ιδανικά τους είναι νεκρά. Στο σκοτάδι δεν κατοικούν πλέον φαντάσματα
και τα πουλιά δεν έχουν λόγο να ζουν.
Τρίτο Βήμα: Το μέλλον και η
επιλογή του
Έτσι το παιδί έρχεται σε ένα
σταυροδρόμι και καλείται να επιλέξει το μέλλον του. Ανάμεσα στην αποξένωση και
την τρέλα της ξαδέρφης του, την μοναξιά και την αποτυχία του παιδεραστή
καθηγητή του, την αδυναμία του δολοφόνου πατέρα, την γουρουνίσια αηδία των
αφεντικών. Και την μητέρα η οποία μέχρι την τελευταία στιγμή δεν μπορεί να
ξεχωρίσει το λάθος. Επιλέγει την αλλαγή. Και τότε παύει να είναι παιδί. Επιλέγω
να τον δω αισιόδοξα. Επιλέγω να τον δω φορέα της ελπίδας που όλοι οι υπόλοιποι
έχουν χάσει. Προστάτη των ιδανικών που δεν έχουν. Μοιραία ο δρόμος αυτός φέρει
την ρήξη με τα συναισθήματά του και με το παρελθόν του. Γίνεται σκληρός. Ο
δρόμος του ήρωα είναι μοναχικός. Θέλω να φαντάζομαι πως κάποια στιγμή θα γίνει
εκείνος ο άνθρωπος – πουλί που θα πετάξει, θα ελευθερωθεί.
Οι χαρακτήρες μπορούν να
ερμηνευτούν συμβολικά. Η ταινία πέρα από την ιστορία ενός παιδιού, εκφράζει την
κοινωνική σύγκρουση ολάκερης της Ισπανίας μετά τον Εμφύλιο. Μιας κοινωνίας
μπερδεμένης, αποκτηνωμένης από την ανθρωπιά, ηρωικής και τραγικής. Και την
αγωνία της για το μέλλον. Για τα παιδιά που συμβολίζουν το μέλλον.
Η ταινία ονομάζεται “Panegre (Μάυρο Ψωμί) και είναι η πρώτη καταλανική ταινία που προτάθηκε από
την Ισπανία ως ταινία εκπροσώπησης στα Oscar.
Directed by: Agustí Villaronga
2010
