Το «Λίκνο» του Τριαντάφυλλου Σιδερίδη, μια περφόρμανς βασισμένη σε μεταγραφή πρωτότυπων ποιητικών – κατά βάση κειμένων, θα παρουσιαστεί για δύο παραστάσεις στις 3 και 4 Απριλίου στο BlackBox. Η σκηνοθέτης και μοναδική ηθοποιός της παράστασης, Μπρικένα Γκίστο, μίλησε στον Εξώστη για το ιδιαίτερο αυτό εγχείρημα, από κοινού με την Κωνσταντίνα Παπαγεωργίου, η οποία θα αποδώσει την παράσταση στη νοηματική γλώσσα για την κοινότητα των Κωφών.
Πώς ξεκίνησε η ιδέα της δραματουργικής επεξεργασίας και της θεατρικοποίησης των ποιημάτων του Τριαντάφυλλου Σιδερίδη;
Μ.Γ. : Λίγους μήνες πριν ο Τριαντάφυλλος μου εμπιστεύτηκε κάποια ποιήματα και κείμενά του. Όταν τα διάβασα ενθουσιάστηκα και θέλησα να μάθω περισσότερα πράγματα, ώστε να διευρύνω το πλαίσιο της μελέτης τους. Έτσι, ξεκινήσαμε πολύμηνες συζητήσεις με σκοπό να διεισδύσουμε σε όλο και μεγαλύτερο βάθος για τις αφορμές της συγγραφής του, για τα βιώματα που προηγήθηκαν, εν ολίγοις για αυτό που ήθελε να αποτυπώσει στο χαρτί εκείνες τις ημέρες. Ήταν για εμένα μεγάλη ευκαιρία να έχω μπροστά μου και το κείμενο και το δημιουργό του, να προχωράω σε αναγνωστικά μονοπάτια που χάραζα αυτόνομα η ίδια, με διακριτικό συνοδοιπόρο τις δοθείσες εικόνες του Τριαντάφυλλου. Όταν πρότεινε σε εμένα και το μουσικό της ομάδας μας, Δημήτρη Κανίογλου, τη θεατρική αναπαράσταση των κειμένων του άρχισα αμέσως να επεξεργάζομαι τον τρόπο με τον οποίο αυτά τα κείμενα μπορούν να αποδοθούν στο θέατρο.
Ποιες ήταν οι δυσκολίες που αντιμετωπίσατε κατά τη διάρκεια της μεταγραφής αλλά και κατά τη διάρκεια της αυτοσκηνοθεσίας;
Μ.Γ. : Ήταν ένα δύσκολο στοίχημα να μπορέσω να επιλέξω ανάμεσα από ένα πλήθος κειμένων, να προχωρήσω στην ουσία σε μια διασκευή, μια εκ νέου σύνθεση του πρωτότυπου έργου του Τριαντάφυλλου, κρατώντας παράλληλα ενεργή τη διαχέουσα φιλοσοφία του έργου. Ας μην ξεχνάμε ότι ο ποιητικός λόγος είναι πολύ συμπαγής, φέρει μέσα του πολλά νοήματα, τα οποία καλούμουν να ανακαλύπτω με προσοχή, έχοντας στο πίσω μέρος του μυαλού μου τη θεατρική τους αποτύπωση. Όσον αφορά την αυτοσκηνοθεσία, είναι πολύ ενδιαφέρουσα, γιατί πρέπει να αφεθείς κυρίως στο ένστικτό σου, εφόσον δεν υπάρχει κάποιος απέναντί σου να δέχεται τα ερεθίσματα που παράγεις και να τα επεξεργάζεται από κοινού με τον ηθοποιό.
Πώς θα περιγράφατε τον λόγο και τον τρόπο γραφής του Τριαντάφυλλου Σιδερίδη;
Μ.Γ. : Καταρχάς, ο λόγος του είναι πολύ ειλικρινής. Το κείμενο είναι μια γενναία κατάθεση ψυχής, είναι η αποτύπωση μιας περίεργης περιόδου, η ανάγλυφη περιγραφή ενός αδιεξόδου. Το κείμενο δονείται από λυρισμό, ο δημιουργός συχνά ακροβατεί ανάμεσα στα χρώματα και στο σκοτάδι, επιχειρεί να δημιουργήσει, αδυνατεί, απορρίπτει και ρέπει προς την άρνηση, καταλήγει να αναζητά το φως. Τα μηνύματα των κειμένων έχουν ένα μοναδικό τρόπο να διεισδύουν στον αναγνώστη, χάρη στην αγνότητα που ελλοχεύει ακόμα και στις πιο σκληρές εικόνες. Διαβάζοντάς τα ως αναγνώστης μεταφέρεσαι σε διάφορους κόσμους με χρώματα, μυρωδιές και ήχους. Γραφή σκληρή, μοναχική, σκοτεινή, αλλά μέσα από αυτό το σκότος αναδύεται η τρυφερότητα, η στοργή και η αγάπη.
Κ.Π.: Το κείμενο του Τριαντάφυλλου είναι πρώτα απ' όλα ένα κείμενο ανθρώπινο. Είναι ό,τι έχει σκεφτεί ο καθένας από μας σε διάφορες στιγμές της ζωής του. Η βία μας αφορά όλους. Όλοι έχουμε υπάρξει θύτες και θύματα των ποικίλων μορφών της. Όλοι οι συντελεστές της παράστασης με τον δικό του τρόπο ο καθένας, καταθέτουν μία προσωπική άποψη/εμπειρία στην ερώτηση: «τι σου έρχεται στο μυαλό όταν ακούς τη λέξη βία;».
Στο κομμάτι της απόδοσης στη Νοηματική Γλώσσα, η λυρικότητα με την οποία αποδίδεται το κείμενο υπήρξε για εμένα και η μεγαλύτερη πρόκληση. Έπειτα ήρθαν οι ήχοι και το γενικότερο περιβάλλον της παράστασης. Ό,τι ακουστεί λοιπόν πρέπει να αποδοθεί. Οποιαδήποτε ηχητική πληροφορία πρέπει να μετατραπεί σε οπτική, για να επιτευχθεί η επί ίσοις όροις παρακολούθηση της παράστασης από τους Κωφούς.
Ποιοι είναι οι λόγοι εκείνοι που κάνουν το σύγχρονο και πρωτότυπο αυτό κείμενο, και κατ' επέκταση την παράσταση, να αφορά το κοινό σήμερα;
Μ.Γ. : Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι «σιδερένιος», παγερός, απόμακρος και αποξενωμένος. Αδιαφορεί σχεδόν για τα πάντα γύρω του. Αφού τράφηκε για χρόνια από τον τυχοδιωκτισμό του, έχασε την αίσθηση του για τις βασικές αξίες της ζωής. Αυτό το διαπιστώνουμε στην καθημερινότητά μας είμαστε όλη μέρα μπροστά από το facebook, πίσω από μια οθόνη δηλαδή και εκφράζουμε εκεί τα συναισθήματά μας, έχοντας την ασφάλεια της απόστασης. Εν ολίγοις, το αρχικό κείμενο πραγματεύεται την επικράτεια της βίας ως επέκταση της αδυναμίας της ευτυχίας στην καθημερινότητα. Η παράσταση προσπαθεί να επεκτείνει την έννοια αυτή σε ένα γενικότερο πλαίσιο.
Τι είναι η βία για σας; Πώς εκφράζεται; Υπάρχει τρόπος να νικηθεί;
Μ.Γ.: Βία είναι η απώλεια, βία είναι ο έρωτας χωρίς ανταπόκριση, βία είναι να δουλεύεις για 2,5 Ε την ώρα, βία είναι ο ομοφυλόφιλος που αδυνατεί να εξωτερικεύσει τα συναισθήματά του, γιατί θα υποστεί κατακραυγή, βία είναι να σκοτώνονται άνθρωποι λόγω φανατισμού κάθε απόχρωσης, βία είναι τα ξυπόλητα παιδιά στο φανάρι, που σου καθαρίζουν τα τζάμια, τα αδέσποτα ζώα στο δρόμο που καταδυναστεύονται, βία είναι οι χαλασμένες ράμπες ατόμων με αναπηρίες, βία είναι το παρκάρισμα αυτοκινήτων μπροστά σε ράμπες και πάνω σε διαδρόμους για τυφλούς, βία είναι να μην μπορεί ο πτυχιούχος μεταναστευτικής καταγωγής να ασκήσει το επάγγελμά του στο δημόσιο. Η βία είναι παντού, συνειδητά και ασυνείδητα κυριαρχεί στην καθημερινότητά μας.
Ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες των κωφών;
Κ.Π.: Η κοινότητα των Κωφών είναι μία αυτόνομη κοινότητα με καθημερινότητα όμοια με τη δική μας. Είναι «θύμα» του ιατρικού μοντέλου που θεωρεί τους Κωφούς ως λειψούς και ασθενείς και ως μία καλή ευκαιρία για πειραματισμούς: πώς να ακούσουν, να μιλήσουν, να τους εντάξουμε, να τους εκπαιδεύσουμε. Τους καλούμε να σπουδάσουν, αλλά δεν τους παρέχουμε Διερμηνέα. Τους καλούμε να συμμετέχουν στα κοινά, αλλά τους αποκλείουμε από την ενημέρωση.
Η Κώφωση λέγεται «αόρατη αναπηρία» και γι' αυτό μόλις γίνει αντιληπτή μας προκαλεί οίκτο.
Ποιος είναι ο ρόλος που επιτελεί η νοηματική γλώσσα μέσα σε μια κοινωνία γενικότερα;
Κ.Π.: Κάπου ανάμεσα σε όλα αυτά υπάρχει κρυμμένη μία μικρή λεπτομέρεια που, σχεδόν, κανείς δεν λαμβάνει υπόψη του. Η Ελληνική Νοηματική Γλώσσα, η φυσική τους – κι αν θέλετε τη γνώμη μου, πανέμορφη – γλώσσα. Άρα μιλάνε! Μιλάνε τη δική τους γλώσσα, μία γλώσσα πλήρη, πλούσια και ισότιμη με όλες τις υπόλοιπες προφορικές γλώσσες του κόσμου. Η μειονότητα στην οποία ανήκουν, λοιπόν, είναι γλωσσική. Μία ακόμη από τις επιπτώσεις αυτής της αντιμετώπισης είναι ότι οι Κωφοί είναι κυριολεκτικά στερημένοι από το θέατρο και την τέχνη γενικότερα. Δεν θα ξεχάσω ποτέ, την έκφραση απορίας και ικανοποίησης ενός 35χρονου Κωφού, καθώς πρόσφατα παρακολουθούσε μία παιδική θεατρική παράσταση για πρώτη φορά στη ζωή του, με ταυτόχρονη διερμηνεία. Προφανώς λοιπόν, η λύση είναι πολύ πιο απλή απ' όσο φανταζόμαστε. Μέσω της Νοηματικής Γλώσσας και της Διερμηνείας η πρόσβαση παύει να είναι μία θεωρητική έννοια, αλλά υπαρκτή πραγματικότητα. Το Λίκνο είναι μία τέτοια παράσταση, προσβάσιμη για όλους!
Πείτε μας λίγα λόγια για τους Theatre Reactor. Ποιοι είστε, ποιες είναι οι προηγούμενές σας παραγωγές;
Μ.Γ.: Η Theatre Reactor είναι μια νεοσύστατη εταιρεία παραγωγής θεατρικών παραστάσεων. Βασικός πυρήνας αυτής της νέας προσπάθειας είναι ο Τριαντάφυλλος Σιδερίδης (εκπαιδευτικός και ηθοποιός) και ο Δημήτρης Κανίογλου (ηχολήπτης και μουσικός). Προηγούμενες παραστάσεις μας αφορούν τη διαδρομή του μαθητή στην εκπαιδευτική κλίμακα. Πιο συγκεκριμένα, η εταιρεία προτείνει κάθε χρόνο τρεις θεατρικές παραστάσεις, οι οποίες παίζονται μέσα στο σχολικό περιβάλλον την τρέχουσα χρονιά «το Δέντρο που έδινε» του Σελ Σιλβερστάιν στα νηπιαγωγεία σε διασκευή και σκηνοθεσία Τριαντάφυλλου Σιδερίδη, το έργο «Όταν βαλσάμωσε η Άνοιξη» των Κυριακή Πακιρτζίδου και Μαρία Φυντανή στα δημοτικά σχολεία σε σκηνοθεσία Ιορδάνη Αϊβάζογλου και το έργο «Αυτός που λέει Ναι και Αυτός που λέει Όχι» του Μπέρτολτ Μπρεχτ στα γυμνάσια και λύκεια σε σκηνοθεσία Βαρβάρας Δουμανίδου. Ειδική μνεία αξίζουν οι συνεργάτες της παράστασης «Λίκνο», της πρώτης βραδινής εξόρμησης μας στο θέατρο Πόλυ Βόικου, Δημήτρης Βαβάτσης, Τζο Γεννάδιος, Γιώργος Λυσίκατος, Κωνσταντίνα Παπαγεωργίου και Αλεξάνδρα Σιδερίδου.
***
Συντελεστές
Κείμενο: Τριαντάφυλλος Σιδερίδης
Σκηνοθεσία / Υποκριτική / Σκηνικό περιβάλλον: Μπρικένα Γκίστο
Σύνθεση πρωτότυπης μουσικής
: Δημήτρης Κανίογλου
Κίνηση: Πόλυ Βόικου
Φωνή: Τριαντάφυλλος Σιδερίδης
Διερμηνεία στη νοηματική γλώσσα: Κωνσταντίνα Παπαγεωργίου
Λήψη Βίντεο: Δημήτρης Βαβάτσης
Video art: Τζο Γεννάδιος
Artwork / Γραφιστική επιμέλεια: Γιώργος Λυσίκατος
