Leonard Mlodinow «Μικρή ἱστορία τῆς γνώσης». Μετάφραση Ἀνδρέας Μιχαηλίδης. Ἐκδόσεις Πατάκη 2017.
Τό βιβλίο εἶναι, σύμφωνα μέ τόν δεύτερο τίτλο του, ὁ ἀγῶνας τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τήν προϊστορία ὡς σήμερα γιά τήν κατανόηση τοῦ Σύμπαντος.
Ὁ Λέοναρντ Μλοντίνοφ εἶναι φυσικός μέ σπουδές καί ἐργασία σέ σπουδαῖες σχολές παγκοσμίως. Εἶναι καί βραβευμένος συγγραφέας πολλῶν βιβλίων ἐκλαΐκευσης τῆς φυσικῆς. Ἤδη αὐτό εἶναι τό πέμπτο του πού κυκλοφορεῖ στά ἑλληνικά.
Ὁ συγγραφέας ξεκινᾷ τήν ἀφήγησή του ἀπό τότε πού ὁ πρωτόγονος ἄνθρωπος ἔμαθε πῶς νά φτιάχνει ἐργαλεῖα καί νά τά χρησιμοποιεῖ. Μετά τόν σχηματισμό τῶν πρώτων κοινοτήτων, συνεχίζει στή δημιουργία κουλτούρας καί πολιτισμοῦ, καθώς καί τῆς γραφῆς. Ἀφετηρία του εἶναι ἡ Ἀφρική, μετά περνᾷ στή Μέση Ἀνατολή καί τή Μεσοποταμία, γιά νά μᾶς ὁδηγήσει στή συνέχεια στήν Αἴγυπτο καί νά καταλήξει στήν Ἑλλάδα καί τήν Εὐρώπη.
Ἡ ἀνακάλυψη τῆς γραφῆς, τά πρῶτα βήματα στίς πρακτικές ἐπιστῆμες (μαθηματικά, φυσική), ὁ πρόοδος τῆς λογικῆς, ὅλα αὐτά εἶναι τό προοίμιο τῆς ἐκρηκτικῆς προόδου στή συνέχεια σέ ὑψηλό θεωρητικό ἐπίπεδο τῶν μαθηματικῶν, τῆς φυσικῆς, τῆς χημείας. Κι ἐνῶ στήν ἀρχή μᾶς φτάνει στήν ἐπικράτηση τοῦ Ἀριστοτέλη στή σκέψη τῆς Δύσης, βαθμιαῖα μᾶς παρουσιάζει τήν ἀποδόμηση. Ξεκινᾷ ἀπό τόν Γαλιλαῖο καί μέσῳ τοῦ Κοπέρνικου φτάνει στόν Νεύτωνα, γιά νά καταλήξει στήν κβαντική φυσική καί τήν πλήρη κατάρρευση τοῦ ντετερμινισμοῦ καί τῆς ἄρρηκτης σχέσης αἰτίου-αἰτιατοῦ.
Ἡ ἐξιστόρηση αὐτῶν δέν γίνεται ξερά, δασκαλίστικα, σάν ἀπό καθέδρας. Ἡ ἀφήγηση τοῦ Μλοντίνοφ βρίθει παραλληλισμῶν μέ τό σήμερα ὥστε νά καταδείξει τή δυσκολία τῶν βημάτων ἤ τή σπουδαιότητα τῶν ἀνακαλύψεων. Πολύ συχνά ἀναφέρει προσωπικά παραδείγματα ἤ ἱστορίες τοῦ πατέρα του, ἑνός Πολωνοῦ ἀγρότη, ὁ ὁποῖος γλίτωσε τήν τελευταία στιγμή τόν θάνατο σέ στρατόπεδο συγκέντρωσης τῶν Ναζί, Αὐτός ὁ πατέρας εἶναι ὁ λαλίστατος δευτεραγωνιστής τοῦ βιβλίου, μέ τίς πολλές καί μεστές σοφίας συζητήσεις μέ τόν γιό του. Ὁ συγγραφέας δέν μᾶς κρύβει πώς τό πάντρεμα σοφίας καί ταπεινότητας τοῦ πατέρα του, ἀλλά καί ὁ θαυμασμός του γιά τήν ἀνθρώπινη δημιουργικότητα τόν καθοδήγησαν στήν πορεία του στήν ἐπιστήμη.
Ὁ Μλοντίνοφ, μέσα σέ ὅλο αὐτό τό ταξίδι πρός τή γνώση, μᾶς παρουσιάζει ἐκτενῶς καί τούς ἐπιστήμονες. Ἄλλωστε αὐτοί εἶναι πού ἔφεραν τήν πρόοδο στή γνώση. Καί τό κάνει μέ πολύ ὄμορφο τρόπο. Δίχως νά κρύβει τόν θαυμασμό του γιά κάποιους, μᾶς τούς παρουσιάζει ὅλους μέ τήν πλήρη ἀνθρώπινη ὑπόσταση. Δέν ἀποκρύπτει μικρότητες, κακίες, λάθη, ἔχθρες. Καί ὅλα αὐτά ἁρμονικά συνταιριασμένα μέ τήν πρόοδο τῶν ἐπιστημῶν.
Ἔχοντας διαβάσει καί ἄλλα βιβλία τοῦ Μλοντίνοφ, περίμενα πώς καί αὐτό θά ἦταν γραμμένο μέ ὕφος ἀνάλαφρο, ἐνίοτε χιουμοριστικό, πάντοτε αὐστηρά ἐπιστημονικό. Δέν διαψεύστηκα.
Ἰδιαίτερη ἀναφορά ἀξίζει στή μετάφραση. Εἶναι ὄχι ἁπλῶς ρέουσα, ἀλλά ἐξαιρετική! Μεταφέρει ἄψογα στά ἑλληνικά τή γλαφυρότητα τοῦ Μλοντίνοφ. Ὁ μεταφραστής χρησιμοποιεῖ πλούσιο λεξιλόγιο γιά νά μᾶς κάνει κοινωνούς τοῦ πνεύματος τοῦ συγγραφέα, καί τό κάνει μέ ἀπόλυτη ἐπιτυχία. Εἶναι ἡ πρώτη μου φορά πού χρειάστηκα λεξικό γιά βιβλίο ἐπιστήμης.
Λίγα λόγια γιά τήν ἔκδοση. Σχεδόν 520 σελίδες τυπωμένες σέ πολύ καλῆς ποιότητας ὑποκίτρινο, σχετικά λεπτό χαρτί, πολύ καλή ἐπιμέλεια, ἄψογη ἐκτύπωση καί στιβαρό δέσιμο.
Συνοψίζοντας, ἕνα ἀπολαυστικό βιβλίο, γραμμένο μέ μεγάλη ἀγάπη καί θαυμασμό γιά τήν ἐπιστήμη, τήν πρόοδο, τόν ἄνθρωπο.
