Σκηνοθεσία: James
Marsh
Ηθοποιοί: Eddie
Redmayne, Felicity Jones, David Thewlis
Καθένας
μας, ίσως ασυνείδητα, αναζητεί μια μικρή “κομψή εξίσωση που θα μπορούσε να
εξηγήσει τα πάντα. Η πολυπλοκότητα του ανθρώπου, των σχέσεων, οι σταθερές που
μεταβάλλονται χωρίς να παίρνουν την άδεια κανενός, εν τέλη η ίδια η ζωή με τις
συνεχόμενες ανατροπές της, καθιστούν το εγχείρημα όμοιο με κυνήγι χίμαιρας. Το
προσφιλές κινηματογραφικό θέμα ενός άνδρα που μάχεται εναντίον απροσπέλαστων
εμποδίων προκειμένου να πετύχει έναν φαινομενικά ανέφικτο άλλα ευγενή σκοπό, μοιάζει
να αναπαράγεται και εδώ, μέσα από μια ημι-μυθοπλαστική βιογραφία ενός από τους μεγαλύτέρους επιστήμονες της σύγχρονης ιστορίας. Χωρίς να ασχοληθεί σχεδόν
καθόλου με το έργο του, χειριζόμενο όμως τα συναισθήματα με την ίδια νομοτέλεια
και αυστηρότητα που θα ταίριαζαν σε μαθηματική εξίσωση, το φιλμ εξετάζει την
ασυνήθιστη ζωή, τον αντίκτυπο των κοσμογονικών ανακαλύψεων, αλλά κυρίως τον
πολύπλοκο έγγαμο βιο του μεγαλυτέρου εν ζωή αστροφυσικού, του Στίβεν Χώκινγκ.
Ο
βραβευμένος ντοκιμαντερίστας για το δραματικό “Manon Wire Τζέιμς Μαρς, σκηνοθετεί πειστικά μεν ελαφρώς στέγνα δε,
βασισμένος στα απομνημονεύματα γραμμένα από την πρώην σύζυγο του διασήμου
φυσικού (εδώ ερμηνευμένη εξαίσια, σε σημείο που πολλές φορές κλέβει την
παράσταση, από τη Φελίσιτι Τζόουνς), περιγράφοντας την πρώτη γνωριμία τους στα
χρόνια του πανεπιστημίου -αυτός μεταπτυχιακός φοιτητής στο Κέμπριτζ της
δεκαετίας του 60, αυτή φοιτήτρια Ισπανικής λογοτεχνίας-, τη λάμψη στο μυαλό του
Στίβεν αλλά και την τρομακτική διάγνωση της αρρώστιας του, τις θυσίες που
έκαναν για να αντέξουν ως οικογένεια και ταυτόχρονα τη σωματική κατάρρευση η
οποία έρχεται παράλληλα την με επιστημονική και εργασιακή επιτυχία. Ο
σκηνοθέτης παραμορφώνει εσκεμμένα την οπτική του πρωταγωνιστή του μέσα από
χαρακτηριστικές ευρυγώνιες λήψεις, υιοθετώντας παράλληλα μια προσεκτική και
ευγενική φόρμα γύρω από τη βασική συναισθηματική σχέση που γεννιέται και
αναπτύσσεται, καθώς το μυαλό του προχωρά με άλματα μπροστά, ενώ το σώμα του
γυρίζει προς τα πίσω, σε μια αγκυλωμένη, σχεδόν εμβρυακή θέση, μετατρέποντάς το
σε μαρτυρική φυλακή. Η εικονογράφηση σε παλ τόνους, ελαφρώς υπερκορεσμένη, θυμίζοντας
σε πολλές σκηνές το “A beautiful mind του Ρον Χάουαρντ, δίνει συνεχώς μια αίσθηση ειρωνείας της τύχης, καθώς η
μαθηματική εξίσωση της ευτυχίας χάνεται ως άπιαστο όνειρο μέσα στο καθημερινό
βασανιστήριο που και οι δυο σύζυγοι υπομένουν.
Το
βασικό πρόβλημα αυτού του κατά τα άλλα όμορφα κατασκευασμένου φιλμ είναι η απουσία
ξεκάθαρου σκηνοθετικού στίγματος. Ο Μαρς δεν επιχειρεί να κάνει πουθενά την
υπέρβαση, βρίσκοντας τη σεναριακή του ασφάλεια στην ιστορία ενός δραστήριου
νεαρού (παρότι μιλάμε για ένα από τα φωτεινότερα μυαλά της ανθρωπότητας) που
μετατρέπεται εξ αιτίας μιας ανίατης ασθένειας στο μωρό της γυναικάς του. Η
επεισοδική δομή της αφήγησης εναλλάσσει στιγμές οικογενειακής ευτυχίας και
επιστημονικής ανακάλυψης με τραγικά γεγονότα με τον πλέον ασφαλή τρόπο, ίσως
υπολογίζοντας ότι το θέμα είναι τόσο ισχυρό ώστε να μπορεί να σταθεί από μόνο
του. Η αίσθηση που κυριαρχεί είναι αυτή του αναίμακτου σεβασμού, που ξύνει την
επιφάνεια χωρίς όμως να κόψει πιο βαθιά, προσεγγίζοντας όπως θα περιμέναμε την
περιπλοκή ύπαρξη του Στίβεν ή τη βαθμιαία κλιμάκωση του αδιεξόδου της Τζέιν, καθώς
αντιλαμβάνεται ότι ο γάμος της έχει αλλάξει ανεπανόρθωτα. Ωστόσο, κυρίως μετά
την αισιόδοξη πρώτη πράξη, η ταινία καταφέρνει σε στιγμές να αντηχήσει
τραγικότητα, εξομολογώντας τα δεσμά και τους περιορισμούς μιας αγωνιζόμενης
αγάπης που υπομένει, ενάντια στις συνθήκες. Δυο χέρια που αρνούνται να αφήσουν
το ένα το άλλο μένοντας δεμένα όσο οι δυνάμεις τους το επιτρέπουν, ενώ οι
άνθρωποι μοιραία απομακρύνονται. Ένα άηχο κλάμα συνειδητοποίησης χωρίς λυγμούς,
καθώς η ρομποτική, ψυχρή φωνή μπορεί να
αναπαράγει λέξεις αλλά όχι συναισθήματα.
Όπως, γίνεται εύκολα αντιληπτό μια ταινία αυτού του είδους, πέφτει ή απογειώνεται
μέσω του κεντρικού της χαρακτήρα. Ο Έντι Ρεντμάιν λοιπόν ανταποκρίνεται στην
πρόκληση, υπερβαίνοντας την τυπική σωματική απεικόνιση των δεινών του ρόλου που
έχει αναλάβει και καταθέτει μια αυθεντική, σχεδόν ενστικτώδη ερμηνεία, θυμίζοντας
αρκετά τον Ντάνιελ Ντέι Λιούις στο “Αριστερό μου πόδι. Ο ίδιος συστρέφεται
σταδιακά και πλαγιάζει μετατρέποντας τον εαυτό του, σιγά σιγά αλλά πάντοτε
μπροστά στα ματιά μας, από τον αδέξιο φοιτητή με τα τετράγωνα γυαλιά, στη
γνώριμη προς όλους φιγούρα, καθώς η σκέψη εξελίσσεται και βαθαίνει, άλλα η
αρρώστια που κατοικεί μέσα του εκφυλίζει τις σωματικές του λειτουργιές. Στο
ίδιο επίπεδο κυμαίνεται και η Φελίσιτι Τζόουνς υποδυόμενη την αποφασισμένη και
αφοσιωμένη Τζέιν, χτίζοντας έναν ρόλο όπως θα έπρεπε, δεδομένου πάντα του
αδύναμου σεναριακού υλικού που δείχνει να έχει στα χέρια της.
Μέσα
στην αναμφισβήτητη πληρότητά της, η ταινία κρύβει μια μεγάλη ειρωνεία, ίσως
μεγαλύτερη και από τη ζωή του ίδιου του Χώκινγκ. Κατορθώνει να αποτελέσει μια
δημιουργία για ένα από τα πιο ευφάνταστα, λαμπερά μυαλά της παγκόσμιας ιστορία,
γραμμένη και αφηρημένη με τον πιο ασφαλή και λιγότερο πρωτότυπο τρόπο. Οι
στιγμές απόγνωσης μοιάζουν να ελέγχονται από μια σχολαστική ηθική και συμπόνια,
στην προσπάθεια της αποτύπωσης μιας σύγκρουσης, ή καλύτερα μιας αντιπαράθεσης, του
καλού με το εξίσου καλό. Μπορεί οι πολύ δυνατές ερμηνείες του κινηματογραφικού
ζευγαριού να σώζουν τελικά την παρτίδα, όμως η αίσθηση του ανικανοποίητου
τελικά παραμένει καθώς η συμβατική της εξέλιξη και κορύφωση, την κάνουν να
μοιάζει με μια ταινία που, προσπαθώντας να περάσει χωρίς απώλειες τα νοήματα
και τις αναφορές της, πηγαίνει κοντά στη φωτιά, άλλα ξαφνικά απότομα
αποτραβιέται.
