Μια ιστορία αγάπης αλλά και μια μελέτη στην ανθρώπινη φιλοδοξία, που θα μπορούσε να αποκτήσει δοκιμιακή δυναμική, αν ξέφευγε από την κατά γράμμα υλοποίηση του κλασικότροπου λογοτεχνικού ύφους του Stefan Zweig, τις μελοδραματικές υποχωρήσεις και ερχόταν να αναμετρηθεί με τις σύγχρονες κοινωνικές αντιλήψεις, αποδιώχνοντας από πάνω της τον στέρφο ακαδημαϊσμό.
Σε αυτή την ταινία εποχής, ο νέος εργαζόμενος επιστήμονας Friedrich πιάνει δουλειά σε ένα γερμανικό βιομηχανικό μονοπώλιο και ανελίσσεται σιγά σιγά στις κοινωνικές τάξεις, με κάθε τρόπο, χρησιμοποιώντας και τον έρωτα του για την όμορφη γυναίκα του αφεντικού που τον έχει υπό την απόλυτη προστασία του. Αλλά το σύστημα έχει προϋπάρχοντα όρια, δεν μπορείς να τα ξεπεράσεις ούτε πόντο.
Η ταινία είναι άνιση. Στο πρώτο μέρος βλέπουμε, αν και με κλασική γραφή, αλλά με σαφήνεια και κινηματογραφική ένταση και ρυθμό, το ζήτημα της φιλοδοξίας του ατόμου να φτάσει ψηλά στην κοινωνική πυραμίδα. Ένα θέμα που έχει ολοκληρωμένα μελετηθεί από την κλασική λογοτεχνία και εδώ επανέρχεται κινηματογραφικά. Ο Friedrich από συνεσταλμένο μορφωμένο εργάτη μετατρέπεται οικονομικά μα και ψυχικά σε ευθαρσή αστό. Λείπει η ειλικρίνεια στις πράξεις του, η υποτέλεια και η δουλικότητα είναι στην ημερήσια διάταξη. Κάθε δράση του στην ταινία, είναι μια μελετημένη μεθοδική κίνηση για να υπάρξει άνοδος. «Προσοχή στο σκαλοπάτι», ακούμε κάποια στιγμή, τονίζοντας, δυστυχώς φαινομενικά, την ουσία της ταινίας. Φαινομενικά γιατί αν και μοιάζει πως προσχηματικά χρησιμοποιείται και ο έρωτας ως το πιο δύσκολο εμπόδιο που πρέπει να κατακτηθεί για να γίνει ο χαρακτήρας «αστός στην θέση του αστού», τελικά ο σκηνοθέτης – αλλά και μάλλον ο ίδιος ο Zweig – ξεπέφτει σε ένα ανιαρό δραματικό ρομάντζο δυο ερωτευμένων νέων, που αποσβήνει τις όποιες αρχικές προσδοκίες και σκέψεις πάνω στο σπουδαίο κοινωνιολογικό ζήτημα που μελετούσε. Έτσι από κριτική αυτής της στάσης ζωής – της ελεεινά φιλόδοξης και ματαιόδοξης – εν τέλει μπορεί να ερμηνευτεί και ως εύλογα προσδοκούμενη. Η σκληρή δουλειά – με κάθε ποταπό τρόπο – μπορεί και καταλήγει σε ατομική επιτυχία.
Φορμαλιστικά, ο Leconte, διασκευάζει κινηματογραφικά την ίδια την κλασική γραφή του Zweig. Μια γραφή ανάμεσα στο ρομαντισμό και τον ρεαλισμό. Και οι δυο δυστυχώς δεν προχωρούν προς τον μοντερνισμό. Έτσι η ταινία μοιάζει παρωχημένη στην φόρμα και την ουσία της, αφού χάνει κάθε δυναμική επικαιρότητας, συγχρονισμού και συμφωνίας με τον 21ο αιώνα. Μια πιο σκληρή και πρωτοποριακή οπτική (ας θυμηθούμε την περσινή διασκευή του «Σωσία» του Ντοστογιέφσκι) θα έδινε εκ νέου δύναμη στο κείμενο του Zweig. Θα επιβεβαίωνε στην ολότητα την αισθητική του αξία, στο σήμερα. Η κινηματογράφηση, εδώ, αν και καλογυαλισμένη και λεπτομερέστατη, παραμένει απλή και συμβατική, προς αποφυγή στραβοπατημάτων στην σίγουρη συνταγή.
Δεν υπερβαίνει όρια στο ύφος, δεν προσθέτει τίποτα το προσωπικό στο περιεχόμενο. Είναι μια νουβέλα κινηματογραφημένη. Εκτός των άλλων, η όλη ιστορία, αποτυπώνεται ως ένα τυχαίο περιστατικό παρά ως μια οικουμενική και γενικευμένη αντίληψη των κοινωνικών διαδικασιών, που με απόλυτη αισθητική τελειότητα και επικό ύφος, κατάφερε ο Kubrick στο Barry Lyndon.
Μικροαστικά ευαισθητούλικη και όχι οδυνηρά καλλιτεχνική. Έτσι δεν παράγει ουδεμία σκέψη, είναι απλά ένα ρομάντζο χιλιοειπωμένο.
