Κυριᾶκος Ἀθανασιάδης «Τό κόκκινο μαντίλι», ἐκδόσεις Ψυχογιός, Μάρτιος 2020. 440 σελῖδες σέ μέτριας ποιότητας χαρτί, μέ πολύ καλή ἐκτύπωση, ἄψογη ἐπιμέλεια, πολύ καλό δέσιμο.
Τό «κόκκινο μαντήλι» (ἐγώ ἐπιμένω νά τό γράφω μέ «η», ἀντί γιά τή σύγχρονη γραφή μέ «ι») εἶναι μία ἱστορία πού καλύπτει τά πρῶτα 58 χρόνια στήν Ἑλλάδα τοῦ 20οῦ αἰώνα. Εἶναι μία ἱστορία, ἤ μία συρραφή ἱστοριῶν πού πολλές οἰκογένειες στήν Ἑλλάδα ἔχουν βιώσει. Εἶναι ἡ ἱστορία τοῦ Καλλίνικου, ἤ Καλοῦ, ἤ Νίκου (πού ὅμως δέν τοῦ ἄρεσε νά τόν φωνάζουν Νῖκο).
Ἕνα ὀρφανό παιδί στίς παρυφές τοῦ κεφαλοχωριοῦ Κώμη, σέ κάποιο νησί, μεγαλώνει πολύ δύσκολα, παρέα μέ τή Σπίθα, τό σκυλί του, τή Μαύρη, μιά μισότυφλη ἀγελάδα, καί τήν Ξωθιά, τή νεράιδα του. Ἡ παρουσία τῆς Ξωθιᾶς εἶναι που δίνει μιά νότα μύθου στήν κατά κανόνα ζοφερή ἱστορία.
Καί καθώς παρακολουθοῦμε τήν πορεία του στή ζωή καί τίς δυσκολίες της, διαβάζουμε τήν ἱστορία τῆς Ἑλλάδας, ὅπως κυλάει παράλληλα μέ τόν Καλλίνικο: Βαλκανικοί πόλεμοι, Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, Σμύρνη, καταστροφή καί ὁ ἀκόλουθος διχασμός, Β' Παγκόσμιος Πόλεμος καί ὁ ἀκόλουθος ἐμφύλιος. Μόνο πού ἐδῶ δέν διαβάζουμε τήν ἱστορία τῶν σχολικῶν βιβλίων ἀλλά ὅπως τήν βίωσε ὁ Καλλίνικος καί οἱ δικοί του. Ἱστορία πλημμυρισμένη μέ αἰσθήσεις καί συναισθήματα: πόνος σωματικός, ὀδύνη, ἀπώλεια, ἀγάπη, θρῆνος, χαρά, ὑπερηφάνεια, συγκίνηση, ἦχοι, μυρωδιές, φύση. Εἶναι ἀξιοπρόσεκτος ὁ εὐγενικός τρόπος, μέ τόν ὁποῖο ὁ συγγραφέας περιγράφει τίς σκληρές, βίαιες ἤ αἱματοβαμμένες σκηνές. Σαφήνεια καί διακριτικότητα σέ ἐκπληκτικό συνδυασμό. Κυριαρχεῖ ὁ πόνος. Νικᾷ ἡ ἀγάπη.
Τί κάνει αὐτό τό βιβλίο ξεχωριστό; Ἡ γλῶσσα. Δέν εἶναι γλῶσσα σημερινή. Δέν διαβάζουμε σήμερα ὅσα ἔγιναν τότε .
Μεταφερόμαστε στό τότε. Δέν εἶναι μόνον οἱ λέξεις ἤ οἱ ἐκφράσεις (δάγκαμα, ξυποληταρία, ἀπό τόν καιρό τοῦ Νῶε, μέ τουμπέρνεις, σπολλάτη). Εἶναι ἡ ὅλη ἀφήγηση. Πλούσια σέ περιγραφές, πλούσια σέ εἰκόνες. Εἰκόνες βουκολικές καί λέξεις παλιομοδίτικες, ταιριαστές μέ τήν ἐποχή. Εἶναι σάν νά ἀκοῦμε τίς σκέψεις τοῦ ἀφηγητῆ καί τῶν ἡρώων. Ξεκινοῦν, σκοντάφτουν, λοξοδρομοῦν, ἀλλά στό τέλος ἐπανέρχονται. Δέν ἦταν λίγες οἱ φορές πού πῆγα πίσω στόν χρόνο, τότε πού παιδί ἄκουγα ἀντίστοιχες ἱστορίες ἀπό τόν παπποῦ μου, εἰπωμένες μέ τόν ἴδιο τρόπο.
Ὁ συγγραφέας φλυαρεῖ, μακρυγορεῖ, ἐπαναλαμβάνει φράσεις περιγραφικές. Ἀκριβῶς ὅπως ἔκαναν παλιά οἱ ἄνθρωποι ὅταν μιλοῦσαν μεταξύ τους. Ἐπειδή τότε μιλοῦσαν πολύ μεταξύ τους. Γιά νά θυμοῦνται καί νά θυμίζουν. Γιά νά κοινωνοῦν μνῆμες.
Εἶναι ἡ ἱστορία τοῦ Καλλίνικου ἤ Καλοῦ ἤ Νίκου (πού ὅμως δέν τοῦ ἄρεσε νά τόν φωνάζουν Νῖκο), ἡ ἱστορία τοῦ Καλοῦ πού πόνεσε, πολέμησε, πληγώθηκε θανάσιμα, εὐνοήθηκε ἀπό τήν τύχη, χτυπήθηκε ἀπό τήν ἀτυχία, ἀλλά δέν ὑπέκυψε, στάθηκε ἀγέρωχος, βίωσε τήν ἀγάπη, τήν εὐτυχία, τήν ἐλευθερία. Εἶναι (ἴσως) ἡ ἱστορία τῆς Ἑλλάδας.
