Παρακολουθώντας, από μακριά, τα τεκταινόμενα και τις εξελίξεις με το θέμα του Jan Fabre ένιωσα μέσα μου να κονταροχτυπιούνται διαφορετικές ιδέες και απόψεις ως προς το ποια είναι τελικά η δική μου στάση απέναντι σε όλο αυτό. Βεβαίως και δεν είμαι καμία ξενομανής που πετάει τη σκούφια της με ο,τιδήποτε εισαγόμενο, αρκεί να είναι εισαγόμενο – όπως δυστυχώς φοβάμαι πως κάνουν αρκετοί από αυτούς που έσπευσαν τώρα να κατηγορήσουν τον Fabre αλλά και τους αρμόδιους που τον τοποθέτησαν σ' αυτήν την θέση, ωστόσο δεν παύω να είμαι ιδιαιτέρως επιφυλακτική με όλο αυτό το σκηνικό. Ίσως και επειδή το παρακολουθώ, βέβαια, από μακριά.
Τι εξήγγειλε, λοιπόν, ο Fabre σ' αυτήν την περιβόητη πια συνέντευξη τύπου; Ότι καθώς δεν γνωρίζει τα πολιτιστικά τεκταινόμενα στην Ελλάδα σκοπεύει να κάνει τα εξής βήματα. Καταρχήν να μετονομάσει (ήδη το έκανε) το Ελληνικό Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, σε Διεθνές Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Ίσως να μην ενημερώθηκε καν ότι το φεστιβάλ ήταν ήδη διεθνές και δεν κόμισε γλαύκαν εις τας Αθήνας, αλλά αυτά είναι λεπτομέρειες. Προτίθεται, λοιπόν, κατά τα λεγόμενά του να αφιερώσει τον πρώτο χρόνο του φεστιβάλ στην ιδιαίτερη πατρίδα του, το Βέλγιο, φέρνοντας παραστάσεις και καλλιτέχνες από εκεί. Το 2017 το έτος θα έχει ως στόχο την σύμπραξη μεταξύ καλλιτεχνών, εικαστικών, συγγραφέων κλπ που όμως έχουν στο παρελθόν συνεργαστεί με τον Jan Fabre. Όμως, γίνεται και μια πολύ σημαντική παραχώρηση. Το 1/3 θα είναι Έλληνες καλλιτέχνες. Το 2018, που στο επίκεντρο του προγράμματος θα βρίσκεται η σχέση σκηνοθέτη-ηθοποιού, ο Fabre σκοπεύει να παρουσιάσει μια παράσταση με την ηθοποιό Isabelle Huppert. To 2019 θα παρουσιαστεί το Ελληνικό Matrix, που θα σκηνοθετήσει πάλι ο Jan Fabre, εμπνευσμένο από κλασικό ελληνικό θέμα.
Μετά από όλα αυτά, λέει, θα περάσει τη σκυτάλη σε νέους επιμελητές Έλληνες και σε Έλληνες καλλιτέχνες – αν και αναρωτιέμαι πώς θα τους έχει βρει, γνωρίσει και αξιολογήσει τη δουλειά τους, εφόσον αυτός θα είναι επικεντρωμένος στην τήρηση του διεθνούς (βλ.βελγικού – εγωκεντρικού) προγράμματός του. Θα ήταν ίσως μια καλή ιδέα αντί να σκηνοθετεί κάθε χρόνο κι ένα έργο να γυρίσει λίγο το βλέμμα του στην Ελλάδα και στο θέατρο και τις τέχνες της. Να καταρρεύσει η δικαιολογία ότι δεν γνωρίζει τι γίνεται στην Ελλάδα. Αν δεν ξέρει και δεν προτίθεται να μάθει, τότε γιατί τοποθετήθηκε σ' αυτήν την θέση; Για να μας μάθει πώς γίνεται το θέατρο στην Ευρώπη ή στο Βέλγιο, ως δάσκαλος σε ανθρωπιστική αποστολή;
Και δεν είναι μόνο αυτό. Προτού αρχίσουν οι εγχώριοι καλλιτέχνες να διαμαρτύρονται και λίγο πολύ όλοι, μέσα κι έξω από το χορό, να ψάχνουν τα βιογραφικά και τις παραστάσεις του Fabre, φρόντισε το Φεστιβάλ να προγραμματίσει ένα μεγάλο αφιέρωμα στην προσωπικότητά του. Που θα ήταν θεμιτό, αν δεν ήταν ο ίδιος διευθυντής του φεστιβάλ. Τώρα το θέμα μοιάζει ελάτε να γνωριστούμε καλύτερα για να μην με δαγκώνετε. Έτσι λοιπόν, έχει προγραμματιστεί σειρά εκδηλώσεων για να γνωρίσουμε τον Fabre ως συγγραφέα, σκηνοθέτη, εικαστικό κλπ. Αλλά ναι, αυτά μόνο για την Αθήνα, εδώ στη Θεσσαλονίκη ίσως να μην μας αφορά και τόσο το θέμα.
Γι' αυτό παρακολουθούμε από μακριά. Γιατί είμαστε πάντα μακριά απ' όλα αυτά τα γεγονότα. Το Ελληνικό ή Διεθνές Φεστιβάλ λέγεται Αθηνών και Επιδαύρου, λόγω τοποθεσίας των παραστάσεων και δρωμένων, όχι επειδή δεν αφορά την υπόλοιπη Ελλάδα. Κι όμως, φαίνεται πως η Θεσσαλονίκη δεν έχει θέατρο. Η Θεσσαλονίκη μαθαίνει απ' την Αθήνα κι η Αθήνα από τον Fabre. Το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό. Γι' αυτό κι είμαι επιφυλακτική σε σχέση με τις αντιδράσεις που προκύπτουν για τις επιλογές αυτές του Fabre. Τόσα χρόνια δεν έχω δει κανέναν να ξεσηκώνεται επειδή κάποιος είναι κάθε χρόνο ή σχεδόν κάθε χρόνο στο Φεστιβάλ. Συμφωνώ με την αντίδραση στον προγραμματισμό του Fabre, αλλά μήπως να δούμε το πρόβλημα συνολικά, με μια ευρύτερη κι όχι κοντόφθαλμη θεώρηση; Και όχι μόνο για το συγκεκριμένο φεστιβάλ, αλλά και για οποιοδήποτε φεστιβάλ ή θεσμό έχουμε κάποια εκτίμηση και προσδοκία.
Το πρόβλημα με τον Fabre είναι μάλλον ότι νομίζει πως απέκτησε δικό του θέατρο, δικό του χωράφι. Όλοι μας δεν το κάνουμε αυτό λίγο-πολύ; Ο καθένας από τη θέση που κατέχει. Ο καθένας καλλιεργεί το χωράφι του με τους ανθρώπους που ξέρει.
Υ.Γ. Το να ψάχνεις το έργο κάποιου καλλιτέχνη και να το κρίνεις μεμονωμένα και αποσπασματικά, σύμφωνα με την δική σου προσωπική αισθητική, και να το βγάζεις λειψό είναι κάτι που αντίκειται στην τέχνη. Όπως επίσης, και το να χαρίζεις τα πάντα σε κάποιον επειδή είναι όνομα, αντίκειται και αυτό στην τέχνη.
