Η παράσταση Συμβαίνουν αυτά καμιά φορά – Το ζήτημα της φαλακρής τραγουδίστριας ήταν η αφορμή για να γνωρίσουμε την νεαρή σκηνοθέτη Μαριλένα Κατρανίδου, και να συνομιλήσουμε μαζί της τόσο για το θέατρο και την συγκεκριμένη παράσταση, όσο και για τις ανησυχίες και τις ελπίδες των νέων που τώρα ξεκινούν να κινούνται θεατρικά στην πόλη μας.
Ποια είναι, τελικά, αυτά που συμβαίνουν καμιά φορά;
Συμβαίνει καμιά φορά άνθρωποι στο ίδιο τραπέζι να μιλούν μαζί και να μην συνομιλούν.Συμβαίνει οι άνθρωποι να μιλούν φαινομενικά παράλογα, να λένε φαινομενικά άσχετες ιστορίες και όλο αυτό να βγάζει νόημα.
Συμβαίνει καμιά φορά οι άνθρωποι στο θέατρο να ρωτούν και να περιμένουν όντως απάντηση.Συμβαίνει καμιά φορά να βρεθούμε όλοι μαζί στον ίδιο χώρο και να έχουμε δει διαφορετικά πράγματα. Συμβαίνει να σε ρωτούν «τι σού συμβαίνει» και να μην μπορείς να απαντήσεις. Συμβαίνει να βρίσκεις το σκοτεινότερο σημείο μιας λάμπας ακριβώς από κάτω της. Συμβαίνει να περιμένεις κάτι και το ότι δεν έρχεται να είναι η απόδειξη ότι υπάρχει και θα έρθει.Συμβαίνει καμιά φορά μέσα από τη σιωπή να επικοινωνούμε καλύτερα. Συμβαίνει επίσης καμιά φορά, να μην συμβαίνει τίποτα.
Βασικός άξονας της παράστασης είναι η Φαλακρή Τραγουδίστρια του Ευγένιου Ιονέσκο. Γιατί αυτό το έργο;
Όλα ξεκίνησαν μια μέρα στην βιβλιοθήκη, όπου έψαχνα θεατρικά έργα και βλέπω ένα κίτρινο βιβλίο με τον τίτλο «Η Φαλακρή τραγουδίστρια». Ξεκίνησα να το διαβάζω χωρίς κάποια προσδοκία.Στην πορεία άρχισα να γελάω χωρίς να μπορώ να προσδιορίσω τι είναι αυτό που με κάνει και γελάω .Διαβάζοντας το, κατάλαβα ότι δεν είναι καθόλου αστείο.Οι αντιφάσεις του με τσίγκλισαν να ασχοληθώ παραπάνω μαζί του.Ανάμεσα στο χιούμορ και το παράλογο των εικόνων και των αφηγήσεων των ηρώων του ξεπηδούσε μια απέραντη θλίψη, η απόλυτη κυριολέξία των λόγων τους τούς καθιστούσε εν τέλει τραγικούς παρ'όλο που εγώ γελούσα.Καθετί που λέγεται μέσα στο έργο, εμπεριέχει κυρίως όσα δε λέγονται. Όλα αυτά από τη μια μου γεννούσαν την επιθυμία να τα παραστήσω και από την άλλη αποτελούσαν πρόσφορο έδαφος για να πειραματιστούμε πάνω στην ιδέα του Παράλογου.
Υπάρχουν κι άλλα κείμενα που μπλέκονται με την Φαλακρή Τραγουδίστρια; Κι αν ναι, πώς οδηγηθήκατε και πώς έγινε αυτό το σμίξιμο;
Αν διαβάσει κανείς το κείμενο του Ιονέσκο θα αντιληφθεί πως και ο ίδιος από ένα σημείο και μετά μπλέκει ανόμοια υλικά και άλλα κείμενα, ανέκδοτα, ιστορίες άλλων ανθρώπων που μπορεί να μοιάζουν ασυνάρτητα αλλά που μέσα στην ισχυρή δομή λογικής παράνοιας που έχει χτίσει έως τότε ο Ιονέσκο, ξεπηδούν πολύ φυσιολογικά για τους ήρωές του. Δεν είναι λοιπόν κάτι που αυθαίρετα αποφασίσαμε, αλλά προέκυψε από την ανάγκη μας να απαντήσουμε σκηνικά τα ερωτήματα που μας γεννήθηκαν στην πορεία, να καταλάβουμε λίγο παραπάνω τη σκέψη του ίδιου του συγγραφέα και να την υπηρετήσουμε από έναν δικό μας δρόμο.
Καταλήξαμε να έχουμε συγκεντρώσει ένα πλήθος υλικών κειμένων και πρόσθετων φράσεων που προέκυπταν ή ζητούνταν από τους ηθοποιούς στην πρόβα ως αποτελέσματα πραγματικών σχέσεων και δράσεων πάνω στα λόγια του Ιονέσκο,δικές μας προτάσεις κειμένων, ιστοριών, μουσικών κομματιών, θεμάτων και ερωτημάτων που αντιλαμβανόμασταν ότι η σκηνική εξέλιξη από πρόβα σε πρόβα μάς τα ζητάει. Πολύ σύντομα αυτό που είχε δημιουργηθεί επί σκηνής αποφάσιζε μόνο του και μάς έδειχνε κι εμάς τι ήταν απαραίτητο και τι περιττό.
Ποια ήταν η ανάγκη σας που βρήκε την έκφρασή της μέσα από την σκηνική πρόταση; Ποια είναι η δυναμική του εγχειρήματος αυτού για εσάς;
Η παράστασή μας ξεκίνησε ως τελική παρουσίαση του μαθήματος Σκηνοθεσία ΙV του Μιχαήλ Μαρμαρινού στο Τμήμα Θεάτρου Α.Π.Θ. Θέλαμε λοιπόν αρχικά, απολαμβάνοντας την ελευθερία που σου παρέχει ο χώρος του πανεπιστημίου να δοκιμαστούμε πάνω σε ζητήματα σκηνικής παράστασης ιδεών και προβληματισμών μας που ξεπήδησαν από αυτό το έργο .Ένα κείμενο λοιπόν, ο συγγραφέας του και ένα θεατρικό ρεύμα που εκπροσωπείται και που το συναντάμε και στην καθημερινότητά μας όλοι μας, το Παράλογο. Όλα αυτά ήταν αρχικά μια πολύ καλή ευκαιρία να δοκιμάσουμε τις δυνάμεις μας και να ερευνήσουμε το τι μπορεί να συμβεί.Υπήρχε η ανάγκη να δείξω πως αυτοί οι άνθρωποι , υπάρχουν ή έχουν υπάρξει δίπλα μας, απέναντί μας, ή μπορεί κι εμείς οι ίδιοι να έχουμε υπάρξει σαν κι αυτούς. Δεν είναι εξωπραγματικοί ούτε μόνο αυτό που φαίνεται να είναι.Υπήρχε ακόμη η ανάγκη να διερευνήσω με αφορμή το παράλογο, το κατ'εξοχήν και από τη φύση του παράλογο της θεατρικής σύμβασης.Το μηχανισμό του θεάτρου που μας κάνει να δεχόμαστε όσα βλέπουμε επί σκηνής χωρίς καμία αμηχανία απέναντι στα όσα εμφανώς παράλογα διαδραματίζονται.Τέλος να δημιουργηθεί κάτι παράλογο σκηνικά και ταυτόχρονα πραγματικό , μια παράσταση με άλλους όρους υποκριτικής όπου οι άνθρωποι επί σκηνής αντιδρούν και προβληματίζονται και οι ίδιοι πάνω στη λειτουργία του θεάτρου και που συνεχώς επαναπροσδιορίζουν τη σχέση τους με τους θεατές, που γίνονται και οι ίδιοι θεατές των όσων συμβαίνουν μέσα και έξω από τη σκηνή του θεάτρου. Κάθε φορά δημιουργείται και θέλουμε να δημιουργείται μια ξεχωριστή και διαφορετική συνάντηση ανθρώπων-θεατών και ηθοποιών, προσώπων και «ρόλων»- : μεταξύ τους, με την πραγματικότητα που τούς περιβάλλει, με την τυχαιότητα που συγκρούεται μαζί της, με τη θεατρική σύμβαση που βρίσκεται εκεί είτε για να μας σώζει από όλα αυτά που θα συνέβαιναν αν δεν υπήρχε ή να μας παγιδεύει σε όλα αυτά που συμβαίνουν.
Στην παράσταση υπάρχει και ζωντανή μουσική. Πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος της στο συγκεκριμένο πρότζεκτ;
Αρχικά βρίσκονται εκεί γιατί με βάση μια αυθαίρετη ιδέα μου, η Μαίρη, η υπηρέτρια, ήθελε πάντα να γίνει τραγουδίστρια.Οπότε είναι η μπάντα της. Θέλαμε η Μαίρη να έχει μια εμφανώς διαφορετική λειτουργία σε σχέση με τους υπόλοιπους. Είναι όπως το πρόσωπο που κοιτάει προς τα έξω σε κάποιους πίνακες ζωγραφικής.
Η ζωντανή μουσική , όμως, είναι σημείο κλειδί στην παράσταση αυτή.Πρώτα από όλα γιατί υποδηλώνει ανθρώπους που την παράγουν σε πραγματικό χρόνο. Άρα έχουμε άλλους δύο ανθρώπους επί σκηνής, οι οποίοι λειτουργούν ως θεατές.Ένα εξωτερικό και ταυτόχρονα εσωτερικό μάτι σε όσα συμβαίνουν.Έπειτα, ένα μουσικό κομμάτι υποδηλώνει και κάνει φανερό με έναν τρόπο, ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα που περνάει. Ο χρόνος που έχει λοιπόν η Μαίρη για να επικοινωνήσει και να εκφράσει τα ζητούμενά της στους θεατές είναι ο περιορισμένος αυτός χρόνος των μουσικών κομματιών. Οι υπόλοιποι αντιδρούν μόνο σε κάποια συγκεκριμένα σημεία της ζωντανής μουσικής χωρίς να μπορούν όμως να την αντιληφθούν, να πιαστούν από αυτήν, να τούς επηρεάσει με κάποιον πιο γόνιμο τρόπο. Τα δύο ζευγάρια, οι Σμιθς και οι Μάρτινς, έχουν στη διάθεσή τους μόνο την ηχογραφημένη μουσική την οποία χρησιμοποιούν όταν χρειάζονται μέσα στη θεατρική σύμβαση, όπου την χρειάζονται και αυτήν.
Η μουσική της παράστασης δεν είναι απλώς συνοδευτική, αποτελεί ακόμη ένα
διακείμενο, ένα ακόμη υλικό στη σύνθεσή της.Οι μουσικοί της παράστασης είναι η λύση -τουλάχιστον για αυτό το βράδυ- στο σπίτι των Σμίθς , εκεί που βρισκόμαστε όλοι.
Ποια είναι η εικόνα που έχετε για τη θεατρική ζωή της Θεσσαλονίκης; Προερχόμενοι από το τμήμα Θεάτρου ΑΠΘ, και βγαίνοντας τώρα ουσιαστικά στην σκηνή της πόλης ποιες είναι οι ανησυχίες σας και τι ευελπιστείτε να πετύχετε;
Είναι μια αντίφαση κι αυτό.Από τη μια βλέπουμε ανθρώπους και ομάδες, νέες και παλιότερες, να βρίσκονται, να προσπαθούν, να συνεχίζουν και να δημιουργούν συνεχώς.Από την άλλη υπάρχουν άλλα τόσα άτομα και παραγωγές που ποτέ δε θα μπορέσουν να ανοιχτούν στο κοινό της πόλης καθώς δεν υπάρχει το έδαφος για να στηριχτούν νέες προτάσεις χωρίς την οικονομική κατακρεούργηση των ανθρώπων πίσω από αυτές.Έχουμε μια κατάσταση με θέατρα να κλείνουν γιατί δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν , με ηθοποιούς να παραμένουν απλήρωτοι, με αναξιοποίητους και παρατημένους χώρους της πόλης να μην προσφέρονται για καλλιτεχνική δημιουργία (είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα των αποθηκών στο λιμάνι και άλλων τόσων κτιρίων της πόλης) και με συνθήκες εργασίας και συμφωνίες στα εναπομείναντα θέατρα της πόλης που αναγκαστικά οδηγούν εν τέλει σε ασφαλείς επιλογές που δεν ικανοποιούν ουσιαστικά ούτε τους ίδιους τους δημιουργούς αλλά ούτε και το κοινό που αναζητά καινούριες και θαρραλέες προτάσεις. Και επειδή τα πράγματα ποτέ δεν είναι μονόπλευρα, το κοινό της πόλης φέρει κι αυτό ευθύνη για τις επιλογές του και τα κριτήριά τους.Η στήριξη των «ανώνυμων» ομάδων είναι «επένδυση» σε μια μελλοντική παραγωγική σχέση που μόνο καλό μπορεί να κάνει σε κάθε συμβαλλόμενο και στην ίδια την πόλη. Εμείς στην πρώτη αυτή συνομιλία μας με το κοινό εκτός πανεπιστημίου , υπήρξαμε τυχεροί να παρουσιάσουμε τη δουλειά μας στα πλαίσια του «Μικρού Φεστιβάλ» του Δήμου Καλαμαριάς, κάτι που όμως δεν μας κάνει να εθελοτυφλούμε μπροστά στις δυσκολίες που θα αναγκαστούμε να αντιμετωπίσουμε στην πορεία. Το να μην χάσουμε την χαρά και την ελευθερία της δημιουργίας που απολαμβάναμε έως τώρα και που μπορεί να παράγει προτάσεις ενδιαφέρουσες, προτάσεις που ανοίγουν ένα παραθυράκι ακόμη- και σε εμάς και στους θεατές-, αποτελεί στόχο και παράλληλα ανησυχία. Άνθρωποι που έχουν ανάγκη τη δημιουργία νέων καλλιτεχνικών προτάσεων και άνθρωποι που αναζητούν τη θέασή τους υπάρχουν. Θα θέλαμε να συναντήσουμε όσο περισσότερους γίνεται μέσα από τις συνεργασίες και τις προτάσεις μας.
