Τι κοινό έχουν οι λέξεις “τεκνό”, “τσόλι”, “τζάσε”
και “πουρό”“καιμοζούμι”, ή “υγρόπρεζα”, τρέχουν να συναντήσουν ένα
“γαργαροτεκνό” ή αποφέυγουν να φανούν όταν κυκλοφορεί ένα “μπισκοτοτεκνό”;
Αυτό που συνδέει αυτές τις φαινομενικά άσχετες λέξεις
είναι οι καταγωγή τους. Όλες προέρχονται από το ίδιο γλωσσικό ιδίωμα, το ιδίωμα
που δημιουργήθηκε την δεκαετία του 1940 από την ομοφυλοφιλική και τρανς
κοινότητα της Ελλάδας. Τα Καλιαρντά. Στο 17ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ
Θεσσαλονίκης είχαμε την χαρά να παρακολουθήσουμε την πρεμιέρα του
ντοκιμαντέρ “Καλιαρντά” της Πάολας Ρεβενιώτη.
Τα Καλιαρντά είναι μια γλώσσα που δημιουργήθηκε από μια
σεξουαλικά “διαφορετική” κοινότητα με σκοπό την προστασία της. Σε μια εποχή
όπου η κοινωνία ήταν πολύ πιο επιθετική ενάντια σε ομοφυλόφιλους και τρανς,
όπου παιδιά διώχνονταν από το σπίτι τους για σεξουαλικές διαφορές, ξεπήδησε η
ανάγκη για αυτήν την γλώσσα της αυτοπροστασίας και της αναγνώρισης.
Δημιουργήθηκε στο δρόμο, από τους ανθρώπους που κάνανε πεζοδρόμιο και
διαδιδόταν από στόμα σε στόμα. ¨Ήταν γνώρισμα των ομοφυλόφιλων και τρανς της
πιάτσας και όχι των σαλονιών. “Όποιος μιλούσε Καλιαρντά ή πετούσε κάποια λέξη
σε μια πρόταση μαζί με τα ελληνικά, ήταν δικός μας”. Η γλώσσα λειτουργούσε με
σκοπό να μιλήσεις άνετα χωρίς να σε καταλάβουν οι τριγύρω, να ειδοποιήσεις για
ένα κίνδυνο από την αστυνομία, ή απλά να ενημερωθείς για τα προσόντα ενός
μελλοντικού εραστή.
Στο ντοκιμαντέρ αφηγούνται διάφορες ιστορίες και
απόψεις ομοφυλόφιλοι, τρανς, γλωσσικοί αναλυτές, λογοτέχνες μεταξύ των οποίων
και ο Ντίνος Χριστιανόπουλος. Γίνεται ένας παραλληλισμός ανάμεσα στην Καλιαρντά
και τις γλώσσες που δημιουργούνται στις φυλακές, ώστε οι φυλακισμένοι να μην
γίνονται κατανοητοί από τους δεσμοφύλακες, ένας παραλληλισμός που σε κοινωνικό
επίπεδο αντικατοπτρίζει την θέση αυτής της κοινότητας. Μετά την πτώση της
Δικτατορίας, τα Καλιαρντά άρχισαν να εντάσσονται όλο και περισσότερο στην
καθημερινότητα των Ελλήνων, μέσω των επιθεωρήσεων όπου χρησιμοποιούνταν κατά
κόρον. Σε συνδυασμό με την κυκλοφορία του λεξικού των Καλιαρντών του
Ηλία Πετρόπουλου το 1971, η γλώσσα έχασε την μυστικότητα της ταυτόχρονα με την
ανάγκη της ύπαρξής της. Λέξεις της εντάχθηκαν στην ελληνική, και σήμερα
ελάχιστοι καταλαβαίνουν ή μιλάνε Καλιαρντά.
Όμως, η συζήτηση γύρω από αυτήν την γλώσσα λειτουργεί
ως αφορμή με σκοπό μια αναδρομή στην δράση και στην ύπαρξη μια από τις πλέον δραστήριες
σεξουαλικές κοινότητες. Αυτή η αναδρομή λειτουργεί ως αφορμή με σκοπό να “μην
αφήσω μια γενιά που διεκδίκησε την καύλα της στους δρόμους να ξεχαστεί”, όπως
δήλωσε η σκηνοθέτης. Μέσα από το ντοκιμαντέρ σκιαγραφείται μια εποχή λαμπερή
και παιχνιδιάρικη, με αγόρια που ντύνονται με φτερά, με χορούς εξωτικούς, με
αβίαστο ελεύθερο έρωτα. Μια εποχή όπου η κοινωνική κατακραυγή της ημέρας
διαδεχόταν τους τρελούς ρυθμούς της νύχτας, όπου οι νέοι δοκίμαζαν περισσότερες
“απαγορευμένες” σεξουαλικές διαδρομές, απαγορευμένες από την κοινωνία αλλά όχι
από την συνείδηση. Μια εποχή κρυφής αλλά απόλυτης ελευθερίας και μιας ερωτικής
γιορτής.
Στο τέλος της προβολής είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω
με την Πάολα Ρεβενιώτη, την σκηνοθέτη του ντοκιμαντέρ. Απουσία μαγνητοφώνου,
μεταφέρω ελεύθερα κάποια από τα λόγια της.
“Σήμερα υπάρχει μια μεταβατική περίοδος. Από την μία
υπάρχει μια σεξουαλική απελευθέρωση και αποδοχή, οι νέοι γκέι είναι πιο
συνειδητοποιημένοι και από την άλλη είναι πιο κλειστοί. Υπάρχει μια σύγχυση,
ένα μπέρδεμα. Τότε τα πράγματα ήταν πιο απλά. Η Θεσσαλονίκη, δεν έχει σχέση με
πέντε χρόνια πριν. Είναι συνέπεια και της οικονομικής κρίσης. Όταν δεν έχεις
λεφτά, βγαίνει μια επιθετικότητα προς τους άλλους, χωρίζεσαι σε ομάδες. Κάποτε
είμαστε όλοι μαζί και τώρα είναι ο καθένας στο δικό του μέρος στο πεζοδρόμιο.
Όμως θα περάσει αυτό, η καύλα υπάρχει πάντα.”
“Η εποχή εκείνη ήταν πραγματικά ωραία. Είχαμε δουλειά,
εραστές και βγάζαμε λεφτά. Ερχόταν πάρα πολύ κόσμος. Φοιτητές, δικηγόροι,
γιατροί, πολιτικοί, όλοι. Είναι και κάτι άλλο, τότε πολλά αγόρια έρχονταν μαζί
μας, χωρίς να είναι γκέι, δεν ήταν ενοχοποιημένο όπως σήμερα. Έπειτα είναι
δύσκολο είσαι επιθετικός σε κάποιον γκέι, κάποια τρανς εάν έχεις μια ωραία
ερωτική ανάμνηση με κάποιον από μικρός, ή από το στρατό για παράδειγμα.”
“Ο στόχος είναι ο καθένας να βρίσκει την σεξουαλικότητά
του, να αποδέχεται τον εαυτό του και οι άλλοι να τον αποδέχονται όπως είναι.”
Στην ερώτηση για κάποιο μελλοντικό σχέδιο από την Paola Project Team, απαντάει “Σίγουρα θα υπάρξουν project, ίσως ένα για μια τρανς νέγρα,
μετανάστρια στην Ελλάδα του σήμερα.”
* Θέλω
να επισημάνω την παιχνιδιάρικη διάθεση που έχουν τα καλιαρντά ως γλώσσα με
κάποιες μεταφράσεις:
γαργαροτεκνό : ο ναύτης (γάργαρο + τέκνο)
καημοζούμι : ο καφές (παρηγοριά και καημοί σε υγρή
μορφή)
μπισκοτοτεκνό: οι χουντικοί του Παπαδόπουλου ( μπισκότα
και χούντα )
** Η Πάολα Ρεβενιώτη, είναι μια τρανς γυναίκα με ευρεία
καλλιτεχνική και όχι μόνο δράση από 1980. Από εφημερίδες, άρθρα, ποίηση και
εκθέσεις φωτογραφίας μέχρι την διοργάνωση της πρώτης Prideστην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας
του 90 είναι γνωστή για τις πολιτικές και κοινωνικές της δράσεις. Τα
“Καλιαρντά” είναι η πρώτη ταινία μεγάλου μήκους της.
Η επαναληπτική προβολή του
ντοκιμαντέρ στο Φεστιβάλ είναι την Τρίτη 17 Μαρτίου στην αίθουσα Τζον
Κασσαβέτης στις 17.30.
