Στάχτες και
Διαμάντια, Η Γη της Επαγγελίας, Οι Δεσποινίδες από το Βίλκο, Ο Άνθρωπος από
Μάρμαρο. Τέσσερα μικρά αριστουργήματα που μαζί με άλλα πολλά πραγματικά έξοχα
φιλμ συνθέτουν τη μεγαλειώδη καριέρα του Αντρέι Βάιντα, ενός τιτάνα του
παγκόσμιου σινεμά. Ο έξυπνος ρεαλιστής με την δυνατή ποιητική ιδιοσυγκρασία που
συνδύαζε την εξπρεσιονιστική αφαίρεση με την άψογη στυλιστική επεξεργασία της
λεπτομέρειας. Ο μέγας Πολωνός.
Δυστυχώς το φιλμ Βαλέσα, Η δύναμη της Ελπίδας δεν προσθέτει τίποτα
στην ένδοξη καριέρα αυτού του πραγματικά σπουδαίου κινηματογραφιστή. Η
προβληματική για την πολωνική υπόθεση εμφανίζεται απαράδεκτα και ακατανόητα
μανιχαϊστική: από τη μια οι καλοί εργάτες της Αλληλεγγύης (με αρχηγό τον
πληθωρικό, ζεστό και ανθρώπινο Βαλέσα) και από την άλλη οι κακοί γραφειοκράτες
κομμουνιστές, ψυχροί, αυστηροί και ανέραστοι. Εξαιτίας και μόνο τούτης της
αφέλειας, η πολιτική πρόθεση της ταινίας εξανεμίζεται εντελώς και εκπίπτει στο
επίπεδο του σλόγκαν (και της αγιογραφίας του Βαλέσα παρά την επιμέρους ειρωνεία,
πχ για την άξεστη αγραμματοσύνη του) με κραυγαλέο τρόπο. Ο επιπόλαιος
μελοδραματισμός δεν είναι το εργαλείο για να βιογραφήσουμε έναν άνθρωπο που στο
κάτω-κάτω επηρέασε όχι μόνο την πορεία της χώρας του αλλά και την πορεία του
πλανήτη (καθώς η πολωνική υπόθεση επηρέασε μακροπόθεσμα την υπόθεση της
κατάρρευσης του ανατολικού μπλοκ).
Μέσα στο φιλμ εντάσσονται (με μηχανιστικό τρόπο) και επίκαιρα που
λέγαμε παλιά, δηλ. πραγματικές τηλεοπτικές εικόνες εποχής όπου το πρόσωπο του
πρωταγωνιστή έχει μονταριστεί εκεί όπου βρισκόταν το πρόσωπο του Βαλέσα. Γιατί
άραγε; Τι ρόλο έχει το ντοκιμαντερίστικο υλικό σε μια ταινία φιξιόν
(μυθοπλασίας); Μπλέκοντας την αλήθεια των γεγονότων με το αληθοφανές ψεύδος της
τέχνης, ο Βάιντα τελικά ψευδοποιεί και μυθοποιεί την αλήθεια. Η χονδροειδής
δημαγωγική πρόθεση τον κάνει αμήχανο, τον κάνει να χάσει το άλλοτε απαράμιλλο
στυλ του.
Παρ' όλα αυτά, που αφορούν το σενάριο και κυρίως την ιδεολογία που αυτό
αποδεσμεύει, η ταινία δεν παύει να φέρει την υπογραφή του Βάιντα, κι αυτό
σημαίνει ότι αμιγώς αισθητικά (σκηνοθετικά με τη στενή έννοια, την
τεχνική) είναι μια σπουδαία ταινία. Να το πω πιο απλά: chapeau στο μεγάλο
μάστορα για την μορφή του φιλμ, αλλά κι ένα σε παρακαλώ πολύ για το
περιεχόμενο.
